Başbakan Tayyip Erdoğan’ın, İran ziyareti sırasında imzalanan enerji anlaşması, bir dönem Türkmenbaşı’nın Mesut Yılmaz’a attığı fırça ile gündeme gelen ‘ucuz Türkmen gazının’ kapısının açılmasını sağladı.
Star Gazetesi'nin haberine göre, anlaşmayla Türkmen gazında yaşanan ‘geçiş sıkıntısı’ İran alternatifi ile çözümlenmiş oldu. Türkmen gazı, İran topraklarında inşa edilecek boru hattı ile Türkiye’ye getirilecek. Bilindiği gibi Türkiye ile Türkmenistan arasında, “Hazar Geçişli Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Doğalgaz Boru Hattı Projesi”ne ilişkin anlaşma, 1998 yılında imzalandı.
YILMAZ’IN FIRÇA YEDİĞİ PROJE
Anlaşmaya göre, hattan 30 milyar metreküplük gaz taşınacak. 30 milyar metreküpün 16 milyar metreküplük kısmı Türkiye’de kullanılacak. 14 milyar metreküpü de Avrupa’ya ihraç edilecek. Türkiye aynı dönemde, Rusya ile de Mavi Akım anlaşması imzaladı. Türkmenistan ise Mavi Akım anlaşması nedeniyle Türkiye’ye büyük tepki göstermişti. Hatta anlaşmanın imzalanmasının ardından Türkmenistan’a ziyarete giden dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz ve Enerji eski Bakanı Cumhur Ersümer, Türkmenbaşı’nın ‘gaz fırçası’ ile karşı karşıya kalmıştı. Hafızalardan silinmeyen gaz fırçasında, Türkmenbaşı, Mesut Yılmaz’a, “Bizden 40 dolara gaz almıyorsunuz. Ruslardan 240 dolara gaz alıyorsunuz” demişti. Söz konusu proje, Hazar Denizi’nin altından boru hattının inşasına izin verilmemesi nedeniyle, bugüne kadar hayata geçirilemedi.
İRAN ANLAŞMASI YENİ KAPI AÇTI
Türkiye’nin İran ile yaptığı anlaşma ile yıllardır Hazar Denizi’ndeki sıkıntı nedeniyle hayata geçirilemeyen Türkmen gazı projesi de canlanmış oldu. İran ile yapılan anlaşmaya göre, Türkmen gazı, İran topraklarında yapılacak boru hattı ile Türkiye’ye getirilecek. BOTAŞ yetkilileri, halen İran’ın gazın büyük kısmını Türkmenistan’dan aldığını belirterek, Türkiye’ye satılan gazın da bir ölçüde İran gazı değil, bu gaz olduğunu kaydettiler. İran ile Türkmenistan arasında inşa edilen boru hattına paralel yeni bir hat yapılarak, Türkmen gazı Türkiye’ye getirilecek. Türkmen gazının gelmesi ile birlikte, Türkiye Azerbaycan’dan daha ucuz bir gaz alma imkanı elde edecek.
PARS GAZININ YARISININ SATIŞ HAKKI TÜRKİYE’NİN OLUYOR
Enerji Bakanı Taner Yıldız, İran’la varılan anlaşma ile ilgili şunları söyledi: “İran’da Anayasa gereği petrol ve doğalgaz yataklarının mülkiyet devri söz konusu değil. Bu konuda yaptığınız saha çalışmalarında oranın kullanım hakkını alıyorsunuz. Bir nevi satış hakkını alıyorsunuz belli oranlarda. Biz mesela oradan çıkan gazın yarısının satış hakkını almış oluyoruz. Tabii bunun şartları, fiyatları daha sonra görüşülerek, konuşulacak. Hangi şartlarda ve hangi fiyatlarda alınacağı konusunda öncelikle saha çalışması yapacağız. Saha çalışması sonucunda bir rezerv belirlenecek ve o rezervler TPAO’nun kabiliyet alanı içerisinde kalan ve deniz altında 100-150 metre kadar rahat çalışılabilecek platformlarla yapılabilecek bir şey. Sonra üretim sondajlarına geçme aşamasında buradan çıkan gaz miktarı belli olacak ve üretim aşamasına geçilecek.” Öte yandan, İran ile doğalgaz çalışmalarına kasım ayının ilk veya ikinci haftasında başlanacağı öğrenildi.
BİR İMZA İLE ÜÇ KUŞ
Türkiye ile İran arasında imzalanan enerji anlaşmasında üç ana esas bulunuyor.
• Anlaşma ile Güney Pars sahasındaki bazı doğalgaz sahaları TPAO’ya tahsis edilecek
• İran doğalgazı Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınacak.
• Türkiye, Türkmen gazını da İran toprakları üzerinden Türkiye’ye getirecek.
TEKNİK ANLAŞMA NEDEN İMZALANMADI
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, İran’a yaptığı ziyaret sırasında, mutabakat zaptının dışında, projelerle ilgili teknik anlaşmalarında imzalanması bekleniyordu. Teknik anlaşmalarda, doğalgaz boru hattı projelerinin ne kadarlık kısmının İran ve Türkiye taraından yapılacağı, boru hatlarının ne olacağı, boru hatları için geçiş ücretinin ne olacağı gibi hükümler yer alacaktı. Ancak iki ülkenin Enerji Bakanlığı yetkililerinin, tüm çalışmalarına rağmen, teknik detaylar üzerindeki görüşmeler sonuçlandırılamadı. Türkiye’de ileride sıkıntı yaşanmaması için, teknik anlaşmalar üzerindeki görüşmelerin tamamlanmasının ardından, teknik anlaşmaların imzalanmasını istedi. İki ülkenin uzmanları çalışarak, teknik detayları belirleyecekler.
TÜRKİYE NABUCCO’YA GAZ BULDU
• Rus Kommersant gazetesi, Başbakan Erdoğan’ın İran’a yaptığı ziyaret ve imzalanan doğalgaz anlaşmasına geniş yer ayırdı. “Ankara Nabucco için İran’da doğalgaz buldu” başlığı ile yayınlanan haberde Rusya’nın Avrupa pazarında konumunun zayıflayacağına dikkat çekilirken, Nabucco’nun ‘Güney Akım’dan önce bitebileceği öngörüsünde bulunuldu.
Kommersant’a konuşan uzmanlar, Washington’un karşı çıkmadığı anlaşma ile İran doğalgazının Nabucco doğalgaz boru hattının temel kaynağı olacağı belirtiyor. Gazetenin yorumuna göre, eğer anlaşma uygulanırsa bu durumda Rusya’nın Avrupa doğalgaz piyasasındaki gücü de darbe alacak.
İRAN GAZI GÜVENLİ KAYNAK
Kommersant “Ankara ve Tahran arasındaki anlaşmalar yerine getirilse, bu durumda Türkiye’nin Güney Pars’tan almayı düşündüğü doğalgaz Nabucco için ilk etapta fazlasıyla yeter. Bu ise şu anlama geliyor: Rusya’yı by-pass ederek Hazar gazının AB’ye yönelik sevkiyat güzergahı olmasını amaçlayan Nabucco güvenli (İran doğalgazı) kaynağına kavuşabilir” yorumunda bulundu.
GAZPROM KONUMUNDAN EMİN
Rus Kommersant gazetesine göre, Rus Gazprom, Türk-İran anlaşmasının AB’deki konumunu tehlikeye sokacağını düşünmüyor. Kommersant’a konuşan Gazprom Sözcüsü Sergey Kupriyanov “Bu anlaşmayı biz sadece ortaklarımızın gerçekleştirmeyi planladığı birçok projeden biri olarak görüyoruz” diye konuştu.