İşte futbolun diğer yüzü

Türkiye’nin de üyesi olduğu OECD’ye bağlı kara parayla mücadele birimi Mali Eylem Gücü (FATF), ‘Futbol Sektörü Aracılığıyla Kara Para Aklama’ başlıklı bir rapor hazırladı. Raporda, sadece Avrupa’da (Türkiye hariç) 13.8 milyar Euro’yu bulan futbol sektörünü; suç ekonomisi aktörlerinin da kara para aklama yöntemlerinde kullandığı ileri sürülüyor.

Futbol sadece ‘ayakla oynanan top’ olmaktan çıkıp endüstrileşirken, futbol küluplerinin yıllık gelirleri milyar dolarlara koşmaya başladı. Futbol kulüpleri transfere yıllık 200-250 milyon dolara varan paralar döküyor. Son 20 yılda sadece eğlence veren bir sektör olmaktan çıkan futbolun, küresel bir endüstri haline dönüşmesi ve futbol ekonomisinin büyüklüğü, yapılan yatırımları artırdı. Hatta ‘suç ekonomisi aktörleri’ de futbolla ilgilenir oldu.

301 BİN FUTBOL KULÜBÜ
Türkiye’nin de üyesi olduğu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’na (OECD) bağlı Mali Eylem Görev Gücü (FATF), “Futbol Sektörü Aracılığıyla Kara Para Aklama” konulu raporuyla, futbolun öteki yüzünü ortaya koydu.

Rapora göre, dünyada yaklaşık 265 milyon kişi futbol oynuyor, bunların da yüzde 8’i kadın. Dünyada resmi kayıtlı futbolcu sayısı 38 milyon, hakem ve diğer yetkililerin sayısı 5 milyon, futbol kulübü sayısı da 301 bin. En fazla kayıtlı futbolcu 6 milyonla Almanya’da. Bunu 4 milyonla ABD, 2 milyonla Brezilya, 1’er milyonla İngiltere, Güney Afrika, Hollanda ve Japonya, 400’er binle de Kanada, Rusya, Çin, Ukrayna, Çek Cumhuriyeti, Polonya, İspanya, Avusturya, Şili ve İran izliyor. Futbolda sadece Avrupa pazarının büyüklüğü 13,8 milyar Euro’ya ulaşıyor.

TÜRKİYE, AVRUPA 6’NCISI
Avrupa’nın en büyük ligleri arasında İngiltere’de futbol gelirleri yılda 2 milyar 273 milyon Euro, Almanya’da 1 milyar 379 milyon Euro, İspanya’da 1 milyar 326 milyon Euro, İtalya’da 1 milyar 163 milyon Euro, Fransa’da da 972 milyon Euro olarak belirleniyor. Raporda, Türkiye’deki futbol sektörünün büyüklüğü hakkında bir rakama yer verilmedi.

Gayriresmi rakamlara göre, Türk liginin yıllık geliri 500 milyon Euro’ya yaklaşıyor. Böylece Türkiye, 398 milyon Euro gelire sahip Hollanda’nın önünde kendine, 6’ncı olarak yer buluyor. Raporda yer verilmeyen Türkiye rakamları da eklenince Avrupa’da futbol sektörü 14.3 milyar Euro’ya ulaşıyor. FATF’ın Futbol Sektörü Aracılığıyla Karapara Aklama Raporu’nda, futbol endüstrisinin büyüklüğünün önemli bir para akışına yol açtığı; bunun da hile, yolsuzluk, vergi kaçakçılığı ve karapara aklamayı beraberinde getirdiği ifade ediliyor.

KRİZE GİREN KULÜPLER KARA PARA İLE ‘FİNANSAL DOPİNG’E YÖNELİYOR
Futbol Sektörü Aracılığıyla Karapara Aklama raporuna göre; futbolcuların transfer bedelleri rasyonel olmayan ve kontrolsüz şekilde arttı. Özellikle uluslararası transferler, karaparanın aklanması için çeşitli fırsatlar sunuyor.

Futbol kulüpleri büyüyor ancak finansman ihtiacı da artıyor. Sektörün büyümesine rağmen birçok spor kulübü hâlâ finansal yönden sıkıntı çekiyor. Bu da kulüplerin şüpheli kişilerin para tekliflerini kabul etmesine neden oluyor. Futboldaki ‘maçı kazanan bütün pazarı kazanır’ mantığı, 1 maç kaybedince gelirlerdeki azalma, kulüpleri, kara para aklayıcılarının hedefi haline getiriyor.

Finansal zorluk içindeki kulüpler de, ‘finansal doping’e gereksinim duyuyor. Raporda bazı futbocuların yanlış yönlendirildiklerinde kolayca şüpheli işlemlere konu olabildiğine de dikkat çekiliyor.

KULÜPLER İYİ DENETLENEMİYOR
Futbol yasa dışı faaliyetlerde kullanımına olanak veren zayıf yönler de raporda şöyle sıralanıyor:

Futbol pazarına girmek çok kolay. Girişte engel ya yok ya da çok az.

Futbol sektöründen gelir elde edenlerin sayısı fazla. Uluslararası transferler ile televizyon ve sponsorluk gelirleri çok hızlı yükseliyor. Bu; futbolcu alım satımlarını, menejerler-sponsorları ve futbolla ilgilenenleri artırdı ve para akışında hileli işlemlerin gizlenmesini kolaylaştırdı.

Menejerliği, birçok ülkede hâlâ amatör ve deneyimsizler yapıyor.

Futbol kulüplerinin yasal yapısı çeşitlilik gösteriyor; düzenleme ya da denetimler yetersiz.

Diğer taraftan stadyumları farklı işletmelerin işletmesi, hileli işlemlere olanak sağlayabiliyor.

Uluslararası transfer piyasasındaki büyük hacimli işlemleri, ulusal futbol organizasyonları kontrol edemiyor. Bu transferlerdeki para akışında vergi cennetleri kullanılabiliyor.

BİR BAHİS OLAYINDA 1.5 MİLYAR DOLAR AKLANDIĞI ANLAŞILDI
Raporda şu ilginç bilgilere de yer verildi: Bahis oyunları spor için önemli bir kaynak. Ancak bahis oyunlarıyla, spor faaliyetlerinde maç sonuçları ayarlanabiliyor, değiştirilebiliyor. Bu, hem yasa dışı süreçlere neden oluyor hem de karapara aklama amacıyla kullanılıyor. Bahis oyunlarında internetin kullanılması da para aklama riskini artırıyor. Örneğin 2008 yılında Asya’da Interpol’un dahil olduğu yasa dışı bir futbol bahsinde 1300 kişi tutuklandı. Bu olayda 16 milyon dolar nakit para ele geçirilirken, yapılan işleminin parasal boyutunun 1.5 milyar dolar olduğu tahmin ediliyordu.

TRANSFERLER VERGİ KAÇIRMAYA İMKAN SAĞLIYOR
Futboldaki kayıt dışı işlemlere de dikkat çekilen raporda; “Kulüplerin bütçelerinin artması da futbolcu ücretlerinin artmasına neden oldu. Uluslararası futbolcu transferleri, vergi kaçırmaya, hatta bu işlemlerin içine gizlenerek hileli işlemlerde bulunmaya ve karapara aklamaya olanak veriyor. Transfer bedelleri de olduğundan yüksek gösterilebiliyor” ifadelerine yer veriliyor. Raporda, futbolculara transferlerde ücret dışında ev, araba gibi ödemeler yapıldığına dikkat çekildi.

YÖNETİCİLER İNŞAATTAN ÇIKIYOR
OECD’nin, karapara aklamayla mücadeleyi yürüten birimince hazırlanan raporda; futbolseverlerin kulübe para sağlayan başkanlara sempatiyle yaklaştığına da işaret edilerek “Diğer yandan futbol kulübü sahibi olmak, suç dünyasından gelseler bile patronlara önemli bir sosyal statü sağlıyor. Bu statü, yerel idarecilerle de daha iyi ilişki kurulmasına katkıda bulunuyor. Bazı ülkelerde futbol kulübü yöneticileri çoğunlukla inşaat sektöründen geliyor” tespiti yapılmış. Raporda, futbolseverlerin ‘paranın kaynağını önemsemediği’ eleştirisi de yapılmış.