Türkiye'yi krize sokacak 50 milyar dolarlık risk

Büyük bölümü bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektöre ait olan Türkiye’nin kısa vadeli dış borç stoku, Ocak-Mayıs döneminde 7.3 milyar dolar büyüyerek 49.1 dolara ulaştı.
Bunun 26.7 milyar doları bankalara, 20.1 milyar doları şirketler kesimine ait bulunuyor. -İlk beş ayda bankalara ait borç 3.3 milyar dolar, şirketlerin kısa vadeli dış borcu 4.1 milyar dolar arttı, Merkez Bankası’nın toplam 2.3 milyar dolar olan kısa vadeli dış borcunun düzeyi ise fazla değişmedi.

Küresel ekonomide devam eden olumsuz konjonktürün derin bir krize dönüşebileceği yönündeki kaygılar artarken Türkiye’nin yüksek kur riski oluşturan ve tamamına yakını özel sektöre ait kısa vadeli dış borç stoku, yılın ilk beş ayında 7.3 milyar dolar büyüyerek 49.1 milyar dolara ulaştı.

Türkiye’nin tamamına yakını bankalar ile şirketler olmak üzere özel sektöre ait kısa vadeli dış borç stoku, 2007 sonu itibariyle 41 milyar 810 milyon dolar düzeyinde bulunuyordu. Bu yılın ilk beş ayında söz konusu borç stoku 7 milyar 326 milyon dolar artış gösterdi. Söz konusu artışın da büyük bölümü şirketler kesiminin borcundan kaynaklandı. Beş aylık dönemde şirketlerin kısa vadeli dış borcu 4 milyar 79 milyon dolar artarak 26 milyar 787 milyon, bankalara ait borç da 3 milyar 257 milyon dolar artışla 20 milyar 77 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu ise beş ayda 10 milyon dolarlık bir azalışla 2 milyar 272 milyon dolara geriledi.

2003 SONRASI HIZLANDI

Küresel sermaye hareketlerine bağlı olarak Türkiye’den sermaye kaçışı olasılığı nedeniyle ciddi bir kur riski yarattığı için ekonominin cari açıktan sonraki ikinci “yumuşak karnı” olarak nitelendirilen kısa vadeli borç stoku, AKP tek parti hükümetlerinin iş başında olduğu 2002 sonundan bu yana, özellikle şirketler kesiminden kaynaklanan rekor düzeyde bir artış gösterdi. 2002 sonunda 16 milyar 424 milyon dolar olan kısa vadeli dış borç, bu yılın Mayıs ayı sonuna kadar olan dönemde yüzde 199 oranında 32 milyar 712 milyon dolar artış gösterdi. Bu artış da tamamen özel sektörden kaynaklandı.

ŞİRKETLER AKP DÖNEMİNDE BORCU KATLADI

ANKA’nın Merkez Bankası’nın revize verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, Mayıs sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stokunun 26 milyar 787 milyon dolarla en büyük bölümünü oluşturan banka dışı özel kesime ait borç, 2002 sonundan bu yana geçen dönemde yüzde 217.9 oranında 18 milyar 362 milyon dolarlık artış gösterdi.

Söz konusu borç stokunun 16 milyar 628 milyonu ithalat borçları, 8 milyar 23 milyonu da prefinansman ve peşin ihracat kredileri olmak üzere toplam 24 milyar 651 milyon dolarını ticari krediler oluşturdu. Şirketlerin ticari kredileri anılan dönemde yüzde 245 oranında 17 milyar 507 milyon dolar arttı. Şirketler kesiminin diğer kredileri de aynı dönemde yüzde 67 büyüyerek 2 milyar 136 milyon dolara çıktı.

BANKALARIN KISA VADELİ BORCU 19.6 MİLYAR DOLAR
Bankaların 2002 sonunda 6 milyar 344 milyon dolar olan kısa vadeli dış borçlarının hacmi 2006 sonunda 19 milyar 830 milyon dolara yükseldi. Bu tarihten sonra borcunu azaltan bankalar 2007 sonu itibariyle söz konusu stoku 16 milyar 820 milyon dolara çektiler. Bu yılın Ocak sonunda 15 milyar 671 milyon dolara kadar inen bankaların kısa vadeli dış borç stoku, izleyen dönemde ise yeniden artmaya başladı. Bankaların kısa vadeli borç stoku bu yılın Mayıs sonu itibariyle 20 milyar 77 milyon dolara kadar yükseldi.

Söz konusu borçlar, 2002 sonundan bu yılın Mayıs sonuna kadar olan dönemde yüzde 217 oranında net 13 milyar 733 milyon dolarlık artış kaydetti. Bankaların kısa vadeli dış borcunun 6 milyar 814 milyon dolarını döviz kredileri, 5 milyar 819 milyon dolarını banka mevduatı, 3 milyar 589 milyon dolarını döviz tevdiat hesapları, 3 milyar 855 milyon dolarını da YTL cinsinden mevduat oluşturuyor.

Bankaların kısa vadeli dış borcu kapsamında özellikle banka mevduatında hızlı bir artış olduğu gözlendi. Bu yıl ilk beş ayda 2 milyar 112 milyon dolar büyüyen söz konusu borç stokunda, 2002 sonundan bu yana artış yüzde 736 oranında 5 milyar 123 milyon dolar oldu.

KAMUNUN RİSKİ YOK DENECEK KADAR AZ

Bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektör, son beş buçuk yıllık dönemde kısa vadeli dış borcunu aşırı büyüterek ciddi boyutlarda kur riski alırken, kamu ise bu riskten kaçındı.

Kısa vadeli dış borcunu 2001 yılında sıfırlayan genel hükümet, izleyen dönemde yeni borç almazken, Merkez Bankası’nın 2002 sonunda 1 milyar 655 milyon dolar olan, 2004 sonunda 3 milyar 287 milyon dolara çıkan kısa vadeli dış borcu ise, izleyen dönemde düşüş trendine girdi.

Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu 2007 sonunda 2 milyar 282 milyon dolara geriledi, bu yılın Mayıs sonu itibariyle de 2 milyar 272 milyon dolara geriledi.