Vergide hesap şaştı

Ağırlıkla tüketimden alınan “dolaylı” vergilerle finanse edilen bütçede, bu yıl iç talepte yaşanan daralma nedeniyle hesaplar şaştı.
Maliye, ilk dokuz ayda dolaylı vergilerde umduğu tahsilatı gerçekleştiremedi. Geçen yıla göre dahilde alınan KDV sadece yüzde 1.8, ithalden alınan KDV de yüzde 2.1 arttı. Taşıt, alkollü içkiler ve kolalı gazozlardan elde edilen ÖTV gelirleri geçen yıla göre düşüş kaydederken, toplam ÖTV tahsilatında yüzde 4’lük bir artış sağlanabildi. Şans oyunları vergisinde de yüzde 11 düşüş yaşandı. Doğrudan vergilerin yüzde 18.7 arttığı ilk dokuz ayda, bütçe gelirlerin büyük bölümünün elde edildiği dolaylı vergilerdeki toplam tahsilat artışı sadece yüzde 5.5 oldu.
Geçen yılın ilk dokuz ayında yıl sonu hedefine göre yüzde 75 gerçekleşme sağlanırken, bu yıl aynı dönemde bu oran yüzde 68’de kaldı. Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 69’dan yüzde 66.5’e geriledi.

KDV GELİRİ DÜŞÜK KALDI

Hükümet, dahilde alınan KDV’de bu yılın tümünde 20 milyar 201 milyon YTL’lik tahsilat hedefliyordu. Yılın ilk dokuz ayında 17 milyar 555 milyon YTL’lik KDV tahakkuk ederken, bunun yüzde 71.4’ü oranında 12 milyar 530 milyon YTL’lik tahsilat gerçekleştirilebildi. Böylece yılın tümü için öngörülen KDV gelirine göre yüzde 62’lik bir gerçekleşme sağlanabildi. Dokuz aylık tahsilat tutarında geçen yılın aynı dönemine göre artış oranı ise yüzde 1.8’de kaldı. Geçen yıl Ocak-Eylül döneminde 12 milyar 313 milyon YTL tutarında KDV geliri kaydedilmişti.

TAŞIT, İÇKİ VE İÇECEKTE ÖTV GELİRİ AZALDI

Aynı dönemde Maliye’nin kasasına toplam 28 milyar 751 milyon YTL özel tüketim vergisi (ÖTV) geliri girdi. Yılın tümünde 41 milyar 70 milyon YTL düzeyinde hedeflenen ÖTV’de dokuz aylık gerçekleşme yüzde 70 oldu. ÖTV gelirinde geçen yılın eş dönemine göre artış ise yüzde 4 düzeyinde gerçekleşti. Ancak mal gruplarına göre bakıldığında bazı alanlardan elde edilen ÖTV gelirlerinde önemli düşüşler olduğu gözlendi. Taşıt araçları satışından elde edilen ÖTV tutarı yüzde 7.3 azalarak 2 milyar 771 milyon YTL’ye geriledi. Alkollü içeceklerden alınan ÖTV yüzde 1.9’luk düşüşle 1 milyar 513 milyon YTL'ye düşerken, kolalı gazozlardan elde edilen ÖTV geliri yüzde 63 azalarak 140 milyon YTL’ye indi.
En çok ÖTV geliri elde edilen petrol ürünleri ve doğal gazda da tahsilat artışı düşük kaldı. Söz konusu ürünlerden sağlanan ÖTV geliri yüzde 6.6’lık bir artışla 16 milyar 214 milyon YTL oldu. Dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de yüzde 14.1 artarak 779 milyon YTL düzeyinde gerçekleşti.

İTHAL ÜRÜNLERİN KDV’Sİ DE YERİNDE SAYDI

İç tüketimdeki daralma ithal ürünlerden elde edilen KDV gelirlerinin de yerinde saymasına yol açtı. İthalden alınan KDV sadece yüzde 2.3’lük bir artışla 19 milyar 186 milyon YTL oldu. Gümrük vergisi ve diğer kalemlerle birlikte dış ticaretten alınan vergilerin toplam tutarı yüzde 3.6 artarak 21 milyar 64 milyon YTL oldu. Söz konusu vergilerde yıl sonu hedefine göre yüzde 65.7 gerçekleşme sağlandı.

DİĞER DOLAYLI VERGİLER

Dolaylı nitelikteki vergiler içinde banka ve sigorta muameleleri, özel iletişim ve damga vergileri ile harçlarda ise hızlı artış devam etti. Banka ve sigorta işlemlerinden alınan vergi yüzde 21.3 artarak 2 milyar 130 milyon, özel iletişim vergisi geliri yüzde 15.7 artışla 3 milyar 115 milyon, damga vergisi geliri yüzde 16.9 artışla 2 milyar 690 milyon YTL oldu. Harçlardan elde edilen gelir de yüzde 21 artarak 3 milyar 496 milyon YTL’ye yükseldi.

ŞANS OYUNLARI VERGİSİNDE HIZLI DÜŞÜŞ

Şans oyunlarından sağlanan vergi gelirlerinde ise hızlı bir düşüş yaşandığı gözlendi. Şans oyunları vergisinde geçen yıl 275 milyon YTL olan dokuz aylık tahsilat, bu yıl aynı dönemde yüzde 10.9’luk düşüşle 245 milyon YTL’ye geriledi.

DOLAYLI VERGİ ORANI YÜZDE 66.5’E İNDİ

Bu gelişmelerle dolaylı vergilerde toplam tahsilat tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.5’lik bir artışla 74 milyar 211 milyon YTL olurken, “doğrudan” vergilerde tahsilat yüzde 18.7’lik artışla 37 milyar 410 milyon YTL’ye yükseldi. Böylece; geçen yıl ilk dokuz ay itibariyle yüzde 69 olan “dolaylı vergi oranı”, bu yıl aynı dönemde yüzde 66.5’e geriledi.
Dokuz aylık dönemde yıl sonu hedefine göre doğrudan vergilerde yüzde 76.4’lük bir gerçekleşme sağlanırken, dolaylı vergilerdeki gerçekleşme oranı yüzde 68’de kaldı. Geçen yılın aynı döneminde doğrudan vergilerde hedefe göre yüzde 72.9, dolaylı vergilerde yüzde 74.8 gerçekleşme oranına ulaşılmıştı.
Doğrudan vergiler kapsamında gelir vergisi tahsilatı dokuz aylık dönemlere göre yüzde 19.4 artarak 24 milyar 562 milyon, kurumlar vergisi oran indirimine rağmen yüzde 18.7 artarak 9 milyar 658 milyon, mülkiyet üzerinden alınan vergiler de yüzde 13.3 artışla 3 milyar 190 milyon YTL oldu.
Dolaylı vergilerdeki düşük tahsilat nedeniyle toplam vergi gelirlerinde dokuz ayda geçen yılın aynı dönemine göre artış yüzde 9.5’de kaldı. Ocak-Eylül döneminde 111 milyar 657 milyon YTL olan toplam vergi gelirlerinde yıllık hedefe göre gerçekleşme yüzde 70.6 düzeyinde gerçekleşti. Bu oran geçen yılın aynı döneminde yüzde 74.2 olmuştu.