Zincir marketlere 'özel ürün oyunu' uyarısı! Ambalaj ve gramaja standart getirilebilir

Rekabet Kurumu, zincir marketlerin durumunu ele aldığı Türkiye Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği Sektör İncelemesi raporunu yayınladı. Raporda, piyasada faaliyet gösteren bütün marketlerin ürün satın alma ve satma işlemleri ayrıntılı olarak anlatıldı. Rekabet Kurulu, raporunda marketlerin üreticilere kendilerine özel ürettikleri ürünler mercek altına alındı.

Piyasada üreticiler, büyük marketler için tuvalet kağıdı, zeytinyağı, sabun gibi ürünler üretiyorlar ve bu ürünler sadece bir markette satılıyor. Örneğin önemli bir zeytinyağı üreticisi sadece bir marekete özel bir marka yaratıyor. Bu market de raflarında özel ürünleri genelde fiyat olarak daha ucuz ve marketteki başka markalı ürünlere göre daha cazip olarak sunuyor.

"ÖZEL DEĞİL GRAMAJI DÜŞÜK"

Rekabet Kurulu, "özel ürün" adı verilen bu imalatların aslında fiyat açısından hiçbir avantajı olmadığını belirledi.

Kurulun raporunda, "özel ürün" olarak marketlerin 39 ürün sattığını belirtilirken, bunlar, "içecekler, süt ürünleri, taze meyva ve sebze, şekerlemeler, yağlar, donmuş gıdalar, bakliyat, sigara, kişisel bakım ve ev temizliği" olarak sıralandı.
Kurul önemli marketlere ne kadar özel ürün sattığını sordu ve bir firma çeşitli kategorilerde 90 farklı ürünün, bir başkası çeşitli kategorilerdeki 83 farklı ürünün, bir diğeri de 56 farklı ürünün, "özel gramajlı/özel ambalajlı olarak kendi mağazalarında satışa sunulduğunu belirtti. Marketler, bu ürünlerin "standart gramajından farklı bir gramaj ile sadece kendi mağazalarında satılan ürünlerin aktif madde, içerik veya reçete bakımından orijinal gramajlı ürünlerden farklılaşmadığını" belirttiler.

"YEREL MARKETLERE HAKSIZLIK"

Rekabet Kurumu, raporunda öncelikle bölgesel ve yerel marketlerin büyük üreticilere bu tür özel ürün yaptıramadıklarını belirtilerek, durumun bu açıdan haksızlık yarattığına dikkat çekildi. Raporda, "Bölgesel/yerel market zincirlerinin üreticilerle özel gramajlı ürün üretimi anlaşması yapacak ölçeklerde çalışamadığı ve bu sebeple özel gramajlı ürün satamadıkları, öte yandan özel gramajlı ürün satışının tüketici algısını yanlış yönlendirdiği ve özel gramajlı ürün satan marketlerin rakiplerine karşı haksız avantaj elde ettiği ifade edilmiştir." denildi.

"TÜKETİCİDE ALGI YARATILIYOR"

Kurulun özel ürünler konusunda bir başka tespiti ise şöyle oldu:

" Piyasada alışılmış gramaj ve fiyat ile satılan belirli bir markaya ait ürünün aynı ambalajlarda ancak daha düşük gramajla ve daha düşük fiyatlardan satılmasının tüketiciyi de yanıltabileceği düşünülmektedir. Özel üretim ile satılan bu ürünler, tüketici tarafından indirimli olarak algılanabilecekken gerçekte daha düşük fiyatlı olması, ürünün gramajının düşük olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu durum tüketici nezdinde söz konusu marketlerin yerel marketlere göre daha ucuz olduğu algısının oluşmasına neden olabilecektir. Bu marketlerin hâlihazırdaki pazar güçleri dikkate alındığında, pazardaki yoğunlaşmanın tüketicinin olası bir yanlış algısıyla daha da artmasının önlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple özel gramajlı olarak üretilen ürünlerin satışına son verilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılması gerektiği düşünülmektedir."

"ÖZEL ÜRÜN SONA ERDİRİLSİN"

Kurulun raporunda, özel ürün konusunun tüketiciye olası olumsuz etkilerini dikkat çekilirken "Piyasada alışılmış gramaj ve fiyat ile satılan belirli bir markaya ait ürünün aynı ambalajlarda ancak daha düşük gramajla ve daha düşük fiyatlardan satılmasının tüketiciyi de yanıltabileceği düşünülmektedir." denildi.

Raporda ayrıca, " Özel üretim ile satılan bu ürünler, tüketici tarafından indirimli olarak algılanabilecekken gerçekte daha düşük fiyatlı olması, ürünün gramajının düşük olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu durum tüketici nezdinde söz konusu marketlerin yerel marketlere göre daha ucuz olduğu algısının oluşmasına neden olabilecektir. Bu marketlerin hâlihazırdaki pazar güçleri dikkate alındığında, pazardaki yoğunlaşmanın tüketicinin olası bir yanlış algısıyla daha da artmasının önlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple özel gramajlı olarak üretilen ürünlerin satışına son verecek düzenlemeler yapılması gerektiği düşünülmektedir." uyarısı da yapıldı.

Kurul özel markalı ürünlerin tüketicilere ucuz ve farklı ürünlerin sunulması için iyi bir yöntem olabileceğine dikkat çekerken, bu durumun daha sonradan önemli sorunlu neden olabileceği uyarısını da yaptı. Kurulun belirlemeleri şöyle:

• Özel markalı ürünlere ilişkin özellikle rekabete hassas bilgi değişimi yolu ile gerçekleşen ve rekabet karşıtı olabilecek teşebbüsler arası davranışların kısa dönemde yüksek fiyatlar; uzun dönemde ise tüketiciler için daha az seçim şansı (azalan talep esnekliği) ve daha düşük kalitede ürün çeşitliliği gibi ciddi sonuçlara yol açma potansiyeli bulunmaktadır.

• Bu bakımdan rekabete hassas bilgi değişiminin özel markalı ürünlere ilişkin rekabet karşıtı olabilecek bir veya daha fazla davranışı konu alması halinde HTM perakendeciliği sektörü için ortaya çıkabilecek endişeler ciddi boyutlara ulaşabilecektir. Dolayısıyla, özel markalı ürünlere ilişkin rekabet karşıtı etki doğurabilecek potansiyel bilgi değişimlerinin rekabet kanunları kapsamında dikkatli ve oldukça hassas bir yaklaşımla ele alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

Kurul, özel ürünler konusunda "Çin Seddi" adı verilen bir uygulamayı da raporunda irdeledi. Kurul, bu şekilde, tedarik zincirinde, özel markalı ürünler konusunda, tedarikçi ile üretici ve marketler arasında bilgi alış verişinin asgari düzeye indirilmesi istendi.