Faiz nedir, nasıl işler?

Ekonomi alanında faiz kelimesi iki farklı anlamda kullanılan bir ifadedir. İlk anlamında faiz, bir borç anlaşmasının satılması sonucunda elde edilen gelir oranı olarak tanımlanır. Diğer anlamında ise faiz üretim amaçlı girdi olarak kullanılan sermayenin gelir oranı şeklinde ifade edilir. İki anlam iktisadi bakımdan birbirlerinden çok farklı olmamakla birlikte iktisat uzmanları iki durumu da faiz olarak adlandırmaktadırlar.

Faiz nedir?

Hem günlük hayatta hem de ekonomi biliminde çok sık kullanılan faiz kelimesi sadece finans şirketleri ve bankacılık için değil, bireysel finans için de son derece önemli bir ifadedir. Faiz, iyi ya da kötü sonuçlara yol açarak yatırım kararlarını büyük oranda etkileyebilmektedir.

Temel olarak faiz bir sermayenin karşılığında alınan bedel şeklinde tanımlanmaktadır. Genelde yüzdelik bir oran ile ifade edilir ve finansal işlemlerde ortaya çıkar. Ekonomik işleyişin temelinde yer alan faiz bir kaynağın geçici olarak bir başkasına devredilmesi halinde talep edilen maliyettir.

Faiz oranı reel ve nominal olmak üzere iyi ayrı grupta değerlendirilir. Reel faiz oranı enflasyona göre düzenlenmiş olan faiz oranıdır. Nominal faiz oranı ise bankalar gibi kurumlar tarafından açıklanan faiz oranıdır. Bunlar dışında başka faiz türleri de bulunmaktadır. Bu türler şunlardır:

• Basit faiz: Sadece tutar üzerinden ödenen faiz oranıdır.
• Bileşik faiz: Mürekkep faiz olarak da bilinmektedir. Basit faiz yöntemi uygulanır ancak süreç içinde değişen dönemlerde oluşan miktar anaparanın üzerine eklenmez.
• Sabit faiz: Vade boyunca sabit kalır.
• Değişken faiz: Piyasa koşullarına göre değişiklik gösterebilen faiz türüdür.
• Reel faiz: Enflasyon etkisi nominal faizden çıkartılarak hesaplanır.
• Üst faiz: Kredi başvurusu sırasında belirlenen faiz oranıdır.
• Prim faizi: Riskli olan borçlanmalarda ek maliyeti temsil eder.
• İndeksli faiz: Belli bir finansal endekse bağlıdır.
• Birikmiş faiz: Bir yatırımın bir yatırım dönemi içinde ödeme tarihine kadar üzerinde birikmiş olan faizdir.
• Dönemsel faiz: Bir yatırımın fiili olarak elde tutulduğu süreçte getireceği faizi ifade eder.
• Yasal ya da Kanuni faiz: Hukuki bir ilişkide uygulanacak olan faiz oranının belirlenmemesi durumunda uygulanan ve kanunlar tarafından belirlenmiş olan faiz oranıdır.

Bir başka faiz türü de repo faizidir. Repo faizi finans piyasalarında likitide yönetimi ile kısa vadeli fonlama gereksinimleri için çok sık başvurulan bir araçtır. Temel olarak bir tarafın belli süre için bir menkul değeri diğer tarafa satması süreci içinde menkul değerin belirlenmiş bir fiyat üzerinden geri almayı taahhüt ettiği bir anlaşmadır.

Faiz nasıl işler?

Mevduat faizi özel ve tüzel kişiler tarafından birikimlerini bankadaki vadeli hesaplara belli bir süre için yatırılması sonucunda elde edilen getiri miktarıdır. Bankaların mevduat faizi hesaplama araçları kullanılarak birikimlerin potansiyel getirilerini hesaplayabilmek mümkündür. Faiz tutarı belli bir formüle göre hesaplanmaktadır. Formül şu şekildedir:

• Faiz tutarı: Ana para X Vade X Faiz oranı

Bu formüle göre vade, eğer faiz aylık olarak hesaplanıyorsa ay, yıllık hesaplanıyorsa yıl olarak alınır. Örnek olarak yıllık basit faiz oranı %5 ise ve alınan kredi miktarı 1000 TL ise kredinin tüm süresi boyunca toplamda ödenecek faiz tutarı 50 TL olacaktır.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Altın şahlandı 'O sorunun cevabı hayır'

Altın fırtınası esiyor: Gram altın rekor seviyelerde, yatırımcı ne yapmalı?