KREDİLİ YATIRIMCILARIN SATIŞLARI PİYASAYI VURUYOR!

Geçen hafta Avrupa'da düşüş başladığında ilk 3-4 gün pozitif ayrışarak düşmeden seyretmiştik. Ama sonrasında beş günde 12 bin puan düşüş yaşadık. Bu kadar kısa sürede gelen satışlardan özellikle kredili yatırımcıların kendilerini koruyabilmeleri neredeyse imkansızdır.

Ama satışların devamı daha da gelince, kurumlar kredileri risk yaratmaya başlamış yatırımcılar adına zorunlu satışları yaptırtmaya başladılar diye düşünüyorum. Hatta seans başındaki toparlanmada bir süre beklendi. Ama sonrasında satışlar başlayınca, kredi tutarlarına karşılık gelen adetlerin doğrudan tabana kadar satışa yollanmış olacağını düşünüyorum. Maalesef kurumlar işler iyiyken, kredi kullanımını nasıl teşvik ederlerse, işler bozulduğunda da, kredi riskleri oluştuğunda, tam tersi davranışları göstermek durumunda kalırlar.

Muhtemelen kredililerin satışları henüz çok hisse taban satışta olduğu için bitmemiştir. Eğer seans bitmeden tabanlar ve üstünde bir-iki kademe kalkarsa bu satışlar tamamlanmış olur. Yok eğer bu olmazsa, ikinci seansta da kurumların riskli kredilerinin mecburi satışları devam eder. İkinci Seans başındaki iç dış piyasa görünümü önemli olur. Eğer dışarıda ve vob da alımlar varsa, ara kademelere doğru satışları yollarlar. Ama dış piyasalarda sert düşüşler varsa o zaman bazıları riske etmeyip, gördüğü ve bulabildiği fiyata vermeye kalkabilirler. İşte bu durum kredililerin biteceği seviyeye kadar endeksin ek düşüşünü getirebilir.

Teknik olarak sırası ile 50.000, 48.447(48.000), 46.000 ve 44.000 seviyeleri gözümüzün önüne getirilmiş durumda. Kredili satışların akıbeti, ilk seans bitmeden tabanların kalkıp kalkmaması ikinci seans endeksin hangi seviyede duracağını belirleyecek etken olacaktır.

Bu satışlar tamamlanınca kısmen toparlanma yaşanır. Ama çok ciddi bir sayıda yatırımcı maalesef kredi kullanmış olmanın pişmanlığı ile portföylerini sıfırlamış olacaklardır.

Şu anda Dow Future ve Dax'ta yeniden satışlar gelmeye başladı. Hem de Dax'da % 7 civarı bir düşüş rakamı var. (Yazım devam ederken eksi % - 5,'e indi)

Kredisi olmayan ama hisseleri neredeyse yarı yarıya düşmüş olan yatırımcılar da, artık çoook uzun süre bu piyasaların ve fiyatların düzelmeyeceğini düşünmeye başlamışlardır. Eskiden gelen, borsa ile yeterince tecrübesi olanlar değil ama yeni yatırımcılarda, borsa ile yeni tanışmış ve keşke hiç bulaşmasaydım diye, eskinin faiz yatırımcılarında bu düşünce çok daha fazladır.

Bu arada da ben devamlı, bu fiyatlar düzelir deyip duruyorum. İyi de nasıl düzelir ya da çok zor düzelir diyenler kesin vardır. Bakın geçen gün özelde bazı üyelerimizin içinde bulundukları sıkıntılı ortamlarında terapi istemiş oldukları için kendilerine anlattığım bir tecrübemi sizlerle paylaşayım ki, bu düşüşü ve fiyatları, kendi içinde bulunduğunuz durumu buna göre yeniden değerlendirin.

XXXXXXXXXX
1993 yılının sonuna doğru Çiller hükümeti PTT'nin T'sini satma konusunda anlaşmış ve bu satıştan da gelecek para ile borç ödemeleri yapmayı planladıklarından, nasılsa para da gelecek diye, yüksek faiz talebinde bulunan bankaların isteklerine uymamak için son iki hazine borçlanma ihalesini de iptal etmişti.

O yıllar daha yeni sayılan bir borsa çalışanıyım. Çok da fazla bir tecrübem yok. Sadece 1990 Körfez krizini yaşamışım. Ama hemen öncesinde de 1989 muhteşem borsa yılını da görmüşüm. Bir arkadaşımın 30,00 TL olacak demesi nedeniyle 20.00'TL'den Dencm almıştım. Tam 22,00 TL. civarında iken, Anayasa Mahkemesi hükümet ortağının yanılmıyorsam dışişleri bakanı olan Sayın Mümtaz Soysal'ın başvurusu üzerine PTT'nin T'sinin özelleştirmesini iptal etti.

Bu haberle birlikte akabinde Türkiye'nin notları düşürüldü. Hisseler taban taban düşüyorlardı. Seanslar açıldığı gibi tabanlarla açılıyordu. Yani şuan yaşadıklarımız bile hiç kalırdı.

Dolar kuru 16.000 civarından 41.500 olmuş, faizler kopmuş, yani tam bir felaket dönemi yaşanmaktaydı. Düşünün dolar üç katına çıkmıştı. Faizler hafızam beni zorluyor tam hatırlayamıyorum ama sanırım yüzlerden oldukça yüksekti. Çünkü başbakan Sayın Çiller bu baskıyı kırmak için doğrudan halka üç aylık net getirisi %50 olan borçlanmaya gitmişti.

İşte böyle bir ortamda benim Dencm aldığım fiyat 20,00 iken 8,60'a inmişti. Düşünün, böyle bir düşüş yaşamamış ben psikolojik olarak tam bir çöküntü yaşıyordum. Ama Allah'tan kredi taşımadığım için, yapacak bir şey yok diyerek mecburi beklemeye çekildik. Yanılmıyorsam, o zamanlar Dencm Kalkınma Bankası'nın istiraki idi.

Neyse fazla uzatmayalım,
8,60'a inmiş olan Dencm birden düzelmeye başladı. Çok hızlı düşen hisse, o hızla yeniden toparlanmaya başladı. Sanırım düşmesinden 2 ay sonra filan yeniden 26,00- 28,00 civarı olmuşken yeniden satış geliyor diye görünce, 8,60'ı da görmüş birisinin korkusu ve stresi ile hemen hisseyi o fiyatlardan verdim. sürede zorlanıyorum. Ama sanırım 2-3 aylık bir stres döneminde çok zararda olduğum hisseden bana göre hem de iyice de bir kârla kurtulmuştum.

Peki sonra aynı hisse ne mi oldu? Ben sattıktan tam 2 ay sonra 200,00-TL oldu! Evet yanlış duymadınız, hayatımın fırsatlarından birisini, öncesinde yaşatılan büyük korku ile parmaklarımın ucundan kaçırmıştım. Peki ama madem bu kadar çok yükselecekti, neden 8,60'a indi o zaman? İşte bugünlerde yaşananlarla aynı sebeplerden. Panikten!

Panik oluşunca, kimse fiyata bakmayıp elindekini satabilmeye odaklanır.

Peki ilk alışımdan hissenin 200,00TL olmasına kadar ne kadar süre geçmiş olduğunu farkedebildiniz mi? Benim aklımda alım ve satım arasında 3 ay geçmişti diye kalmış. Ama deyin ki hatalıyım, en fazla 5 aylık bir süre içinde, aldım düştü, çıktı sattım ve daha da çıktı.

Dencm özel sektöre satıldığı için bu fiyat oluşmuştu. İyi de canım, sadece bir tane spesifik hisseyi bize anlatıyorsunuz, bu örnek her zaman olabilir. Çünkü sonuçta sadece bir hisse dediğinizi duyar gibiyim! İsterseniz devamını da anlatayım. Borsa 1994'te bu krizi yaşamıştı. Devamında başlayan yükseliş dönemi sonunda, artık hesaplanmasında bile zorluk olan endeksten 1997'ye gelince iki sıfır atmak durumunda kalmıştık. O zamana kadar beklemeye gerek kalmadan, 1995 yılı içinde bir sürü hisse en az %200-300 ortalamalarda yükselmiş durumdaydı.

O zaman bu kriz sadece bize aitti. Ülkede yabancı yatırım denen gelişmeler şimdiki ile kıyaslanamayacak kadar azdı. Toplamda bütün yıl boyunca 1-2 milyar dolarlık dış kaynak kredisi ancak geliyordu. Onu da IMF ya da Dünya Bankası bir çok parça halinde ödüyordu.

Şuan ise, sadece bir tek bankamız bile bu tutarda krediyi tek başına alabiliyor.
Doğrudan yabancı yatırımları kıyaslanmayacak boyutta artmış durumda.
En çok turizm geliri olanlardan ve en hızlı artanlardan biri haline geldik.
Dünya büyüme rekoru kırıyoruz.
Kamu borcu en az olan ülkelerin başındayız.
Dünyanın kriz yaşadığı ortamda faiz indirimi yapabiliyoruz.
Tek bir rafinerinin yatırım değeri 3-4 milyar dolar olan birkaç tanesi yapılıyor ve sıra bekliyor.
Dünya'da zenginlerin düğünleri için en çok tercih ettiği ülke olduk.
Tüm dünya çağındaki Gayrimenkul yatırımcıları başta İstanbul olmak üzere,ülkemizin her yerinde yatırım yapıyor. Terör var dediğimiz bir çok şehirde Hilton gibi önemli oteller bile var. Ki rakipleri de yanlarında mevcut.
Bölgesinde en güçlü devlet konumundayız. Zamanında şer üçlümüz olan Suriye,İran ve Irak şuan geçici olarak biraz aksama varsa da en iyi ticari partnerlerimizden birileri olmuş durumundalar.
Dizilerimiz, tüm islam ülkelerinde hayran kitleleri yaratarak izleniyor.
İhracatçılarımızın neredeyse mal satmadığı ülke yok.

İki önemli sıkıntı bizi zorluyordu. Birisi düşük kurun ithalat etkisi. Diğeri de enerji bağımlısı olmamız.
Kur sorunu şuan aşılmış durumda. Maalesef enerji bağımlılığımız sürüyor. Ama Petrol fiyatlarındaki düşüşler sürdüğü takdirde ki, dünyada resesyondan bahsedildiği için muhtemelen düşüş sürecek . Bu durumda cari açığımız da bundan olumlu etkilenecek.

İşte tüm bunlardan ötürü diyorum ki; bu kriz geçer. Bu fiyatlar düzelir.

Ah şu panik yok mu panik. Eskiden neyse, şimdi de tek değişmeyen bizim için o! Çıktı mı her yer sarsılıyor. Sadece sabır göstereceksiniz. Düşük değerlerde de olsalar hisse yatırımlarınızı koruyacaksınız. Moralinizi sağlam tutmaya çalışacaksınız. Göreceksiniz, bu kriz de geçecek.

Not: Yazı borsaanalizci.com'da 12:00'de yayınlanmıştır.

Aydın Eroğlu