Türkiye neden eskisi kadar dış yatırım çekemiyor?

Özge Özdemir

BBC Türkçe

Türkiye'deki yatırım ortamına dair son önemli gelişme kredi derecelendirme kuruluşu Fitch'in not indirimiydi. 2012'de kazanılan 'yatırım yapılabilir seviye' notlarının tümü artık yitirilmiş durumda.

Bu gelişmeler yabancı yatırımcıların Türkiye kararlarını da doğrudan etkiliyor.

Fitch, notun düşürülmesinin gerekçeleri arasında en önemli etken olarak siyaset ve güvenlik alanlarında yaşanan gelişmeleri gösterdi.

Fitch'e göre bu alanlarda yaşananlar ülkenin ekonomik performansını ve kurumsal bağımsızlığını zedeledi.

10 başlıkta Türkiye ekonomisinin 2016 karnesiTürkiye ekonomisi yedi yıl sonra ilk kez küçüldüTürkiye ekonomisindeki durgunluk işsizliğe yansıyorFitch'e göre kararda etkisi olan gelişmeler: Kamudaki kitlesel tasfiyeler Olağanüstü hâl Basına yönelik operasyonlar Terör saldırıları 2016'da doğrudan yabancı yatırım yüzde 63.1 azaldı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) en son Kasım ayında gelen ödemeler dengesi verilerine göre Türkiye'de Ocak-Kasım ayları arasında doğrudan uluslararası yatırım, 2016 yılında bir önceki yıla göre yüzde 63,1 azalmış durumda.

Türkiye neden şirketlerini Varlık Fonu'na devretti?'Ekonomide odak uzun zamandır siyasette'

Peki yabancı yatırımcılar, Türkiye ile ilgili olarak bu yıl öncelikli olarak hangi konuları takip ediyor?

Bu soruya verilen cevaplarda Fitch'in de dikkat çektiği gibi siyaset ön plana çıkıyor.

Merkezi İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan finansal varlık yönetim şirketi Ram Capital'ın ortağı ve yatırım müdürü Ogeday Topcular, 2017'nin de Türkiye için oynak ve olaylarla dolu geçeceğini söylüyor.

Topcular, Türkiye ekonomisi için uzun zamandır dikkatin ekonominin kendisi yerine siyaset üzerinde odaklandığını vurguluyor.

Topcular'a göre 2017'de Türkiye ekonomisi hakkında öne çıkan başlıklar şöyle olacak:

Anayasa referandumu: Listenin en başında bu maddenin olmasının sebebi önemli politik değişikliklere yol açacak olması. Ekonomi: 2016 üçüncü çeyrekte uzun yıllar sonra ilk defa daralmanın gerçekleşmesi, kurdaki değer kaybı ve özel sektörün dış borcu, ekonomi için alarm veren konular. Jeopolitik durum: Türkiye'nin Suriye krizinin önemli oyuncularından biri olması sebebiyle çatışmalardan etkilenmesi. Türkiye-ABD ilişkileri: Korumacı politikalarıyla dikkat çeken Trump'ın Türkiye ile ilişkilerini gözden geçirme ihtimali. Türkiye-AB ilişkileri: Türkiye'nin en büyük ticaret ortağı Avrupa Birliği (AB) ile ilişkilerin gerilemesi. 'Darbe teşebbüsü endişeleri artırdı'

Topcular, Türkiye'nin yatırım potansiyeli hakkında yorum yaparken Türkiye'nin geçen yıl gelişen ülkelerden negatif ayrıştığına dikkati çekiyor.

ABD Merkez Bankası'nın (FED) 2013 yılında normalleşme yolunda faizleri artıracağını söylemesinin ardından gelişmekte olan ülkelerin zorlu bir yola girmesine rağmen geçen yıl toparladığını söyleyen Topcular, bunun Türkiye'de görülmemesini şöyle açıklıyor:

"Bence bunun en büyük sebebi Türkiye siyasetinin etrafındaki belirsizlik. Ayrıca darbe teşebbüsü de yatırımcılar arasındaki korkuyu artırdı. 2017'ye girerken anayasa referandumunun daha çok belirsizlik yaratmasıyla bu korkuların hâlâ geçerli olduğunu görüyoruz. Yatırımcılar siyasette bir berraklık görene kadar Türkiye'de yatırım yapmaktan kaçınacaklardır."

Merkez Bankası'nın bağımsızlığı

Merkezi İngiltere'de bulunan BlueBay portföy yönetimi şirketinin gelişmekte olan piyasalar masasından Timothy Ash ise Türkiye ekonomisi ile ilgili üç başlığa dikkat çekiyor:

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) para politikası Güvenlik durumu Referandum Ash, aynı zamanda yatırımcıların kamu kurumlarına yapılan operasyonların devletin kurumsal gücünü azaltacağı endişesiyle sona erdirilmesini istediğini tespit ediyor.

Piyasa ve yatırımcı referandum kampanyasının kutuplaştırıcı etkisi, siyasi istikrarsızlığı artırıcı ve güvenlik durumuna zarar verici etkisinden çekiniyor.

Timothy Ash

Ash, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın faizlerin düşürülmesi için yaptığı çağrıların yabancı yatırımcının algısına zarar verdiği görüşünde:

"Bu durum TCMB'nin ellerini bağlıyor, MB'nin bağımsızlığını, enflasyona karşı harekete geçmek ve Türk Lirası'nı dengede tutmak için harekete geçme kabiliyetini zayıflatıyor."

Güçler ayrılığı ve denetim mekanizmasının güçlü olması takdirinde başkanlık sisteminde yatırımcıların bir sakınca görmediğini söyleyen Ash, piyasa ve yatırımcının referandum kampanyasının kutuplaştırıcı etkisi, siyasi istikrarsızlığı artırıcı ve güvenlik durumuna zarar verici etkisinden çekindiğini söyledi.

'Piyasa AB müzakerelerinde ilerleme beklemiyor'

Gelişmekte olan piyasalar üzerine çalışan ABD merkezli yatırım şirketi Gramercy'nin başkan yardımcısı ve araştırmacı olan Petar Atanasov, Temmuz ayında gerçekleşen darbe girişiminden beri risk algısının siyasi olaylara kaydığını aktarmakta.

"Finansal yapı açısından mali denge sağlıklı ancak kurumların ve bankacılık sisteminin döviz cinsinden yükümlülüklere karşı kırılganlıklarının yüksek olması bizim için bir kaygı sebebi ve buna çok fazla dikkat ediyoruz" diyen Atanasov'a göre Türkiye ekonomisiyle ilgili üç başlık öne çıkıyor:

Anayasa referandumunun sonucu, siyasi, ekonomik ve güvenlik ile ilişkili durum Mali eğilimler ve kamu bütçesiyle ilgili izlenecek politika, Merkez Bankası'nın yatırımcı algısını ve Türk Lirası'nı desteklemek için gerekli görülen adımları atma kapasitesi/iradesi Türkiye'nin güçlü Dolar ve küresel finansal durum karşısında kırılgan olması dolayısıyla küresel finansal gelişmeler 5.8 milyar dolarlık bir fonu yöneten bir yatırım şirketi olan Gramercy'den Atanasov, "Referandum sonucunda otoriterliğin daha çok güçlenmesi yatırım kararları üzerinde olumsuz sonuçlar doğuracaktır. Piyasa, Avrupa Birliği (AB) müzakerelerinde herhangi bir ilerleme beklemiyor, buradan sonra sadece ilerleme olabilir ama bizim görüşümüze göre bu çok olası değil" açıklamasında bulunuyor.

Yabancı yatırımcıya vatandaşlık işe yarar mı?

Diğer yandan hükümet, yabancı yatırımcıyı Türkiye'ye çekmek için bazı hamleler gerçekleştiriyor.

Orta-uzun vadede Türkiye'nin yatırım potansiyeli yüksek. Ancak kısa vadede kurumsal zayıflamadan ötürü bu duruma karşı büyük riskler var.

Petar Atanasov

Bu ay Resmi Gazete'de yayımlanan gelişmeye göre, en az 2 milyon dolar tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği veya en az 1 milyon dolar tutarında taşınmazı, tapu kayıtlarına 3 yıl satılmaması şerhi koyulmak şartı ile satın aldığı ilgili kurumlarca tespit edilen yabancılar, Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilecek.

Ram Capital'dan Ogeday Topcular ise bu adımın büyük bir fark yaratmayacağını, sadece çok az sayıda insanı etkileyeceğini belirtiyor.

Timothy Ash, 'vatandaşlık verilmesinin yatırımcıya nasıl cazip geleceğini anlamadığını, belki sadece Ortadoğulu yatırımcılar için çekici olabileceğini' söylüyor.

Türkiye'nin yatırım potansiyeli nasıl?

Ash'e göre Türkiye'nin yatırım hikayesi karışık:

"Güçlü kamu bütçesi, güçlü banka sektörü, olumlu demografik yapı, olumlu iş çevresi, farklı ticari yapı ve iyi büyüme potansiyeli gibi güçlü yanları var. Ancak olumsuz tarafları ise zayıf güvenlik durumu, kutuplaşmış politika, anlaşılmayan ve saydam olmayan para politikası."

Petar Atanasov ise "Orta-uzun vadede Türkiye'nin yatırım potansiyelinin yüksek olduğunu düşünüyoruz. Ancak kısa vadeli ve kurumsal zayıflamadan ötürü bu duruma karşı büyük riskler olduğunu düşünüyoruz" diyor.