20 Kasım'da ekonominin önemli başlıkları; 3 Eylül'den bu yana ilk

Fintables Türkiye'deki ve dünyadaki gelişmeleri incelemeye devam ediyor. Bloomberg Global’in haberine göre Türk lirasının offshore piyasalarda gecelik borçlanma maliyeti, yatırımcıların pozisyonlarını azaltmalarıyla birlikte, eylül başından bu yana ilk kez %50'nin üzerine çıktı. Gecelik forward implied (örtük) faiz oranı, 11 puanlık bir artışla %51'e yükseldi ve bu oran 3 Eylül'den bu yana görülen en yüksek seviye oldu. Bu durum, yabancı yatırımcıların bazı uzun lira pozisyonlarını kapattıklarını işaret ediyor. Türk lirası, devlet bankalarının döviz kurunu agresif bir şekilde savunmaktan çekinmesiyle birlikte, pazartesi günü değer kaybetti.

Dün satış baskısının daha hafif olduğunu gördük. Bloomberg’e konuşan ve isim vermek istemeyen traderlara göre, devlet bankaları piyasaya müdahale ederek kuru destekledi. Gecelik offshore forward implied faiz oranları, gün içi %62'lik zirveden %56,5 civarına geriledi. Kur üzerindeki bu artan baskı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) salı günü gerçekleştireceği faiz toplantısından önce geldi. Toplantıda politika faizinin %50 seviyesinde sabit tutulması bekleniyor. MUFG Bank Turkey Hazine Direktörü Onur İlgen, “Para Politikası Kurulu öncesinde piyasada bir miktar temkinli bir hava var ve yatırımcılar merkez bankasının fazla güvercin tonlu açıklamalar yaparak hayal kırıklığı yaratabileceği endişesiyle kâr satışına yöneliyor. Ancak, kısa vadede görülen bu stresli fiyatlamanın, merkez bankası toplantısının tamamlanmasının ardından bir haftadan fazla devam etmesi pek olası değil” diye konuştu.

ATACMS

Ukrayna, Biden yönetiminin uzun menzilli ATACMS füzelerinin Rusya topraklarında kullanılmasına yönelik kısıtlamaları kaldırmasından bu yana ilk kez ABD yapımı füzeleri kullanarak Rusya'da bir askeri hedefi vurdu. ATACMS (Army Tactical Missile System) füzeleri, Rusya’nın Bryansk bölgesindeki Karachev kasabası yakınlarında büyük bir silah deposunu hedef aldı. Ukrayna, bir yılı aşkın süredir ABD'den bu füzeleri Rusya’daki askeri teçhizatlara saldırmak için kullanma izni talep ediyordu. nBiden’ın bu kısıtlamaları kaldırma kararı, ocak ayında başkanlık koltuğuna dönecek olan Trump’ın Ukrayna savaşını hızla sona erdirme vaadi öncesinde önemli bir ABD politika değişikliği olarak değerlendiriliyor. Gelişmeler, Rusya Devlet Başkanı Putin’in Rusya’nın nükleer silah kullanım eşiğini düşüren bir kararnameyi imzalamasını tetikledi. Bu güncellenmiş doktrin, Ukrayna'nın müttefiklerini, özellikle de ABD’yi, gelişmiş Batı silahlarının Rusya’ya karşı kullanılmasına izin vermemeleri konusunda açıkça uyarıyor. Gelişmelerin ardından hem Borsa İstanbul’da küresel piyasalarda jeopolitik riskler yeniden gündeme geldi. Borsa İstanbul, dün %1,73 değer kaybederken, gün içinde 9170 seviyelerine kadar geri çekildi. Altın fiyatları, güvenli liman talebinin artmasıyla üçüncü gün üst üste yükselerek ons başına 2.640 dolara ulaştı. Bu yükseliş, ABD 10 yıllık tahvil getirisinin yedi baz puan düşmesi ve aynı vadeli Alman tahvillerinin 11 baz puan gerilemesiyle desteklendi.

ATIŞTIRMALIKLAR

İran, nükleer silah üretimi için gerekli seviyede zenginleştirilmiş uranyum üretimini durdurmayı kabul ederek Batı ile yaşadığı sorunların çözümünde önemli bir adım attı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) gözlemcileri tarafından hazırlanan 12 sayfalık raporda, İran'ın uranyum stok artışını durdurmak için gerekli önlemleri hayata geçirdiği belirtildi. Raporda, İranlı mühendislerin bu sınırlamalar için ilk adımları attığı ifade edildi.Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’ndan (TEPAV) gelen son değerlendirme, Türkiye’nin enflasyon hedeflemesi sürecine yönelik önemli bir öneri içeriyor. TEPAV, Merkez Bankası’nın yıllık enflasyon hedeflerini hükümetle birlikte açıklamasını tavsiye ediyor. TEPAV, sık değişen enflasyon tahminlerinin beklentileri bozduğunu, bu durumun ekonomi yönetimine olan güveni azalttığını ifade ediyor. Notta, enflasyonda düşüş beklenmesine rağmen risklerin hala masada olduğuna dikkat çekiliyor.

• Rekabet Kurulu, Hepsiburada'nın çoğunluk hisselerinin Kazakistan merkezli Kaspi.kz tarafından devralınmasına onay verdi. Bu anlaşma kapsamında, Hepsiburada'nın %65,41'lik hissesi 1,13 milyar dolar karşılığında Kaspi.kz'ye satılacak. Ödemenin 600 milyon doları işlem kapanışında, kalan 526,9 milyon doları ise kapanıştan sonraki 6 ay içinde yapılacak. Kaspi.kz, Kazakistan'ın önde gelen dijital platformlarından biri olup, 2023 yılında 14 milyon aktif mobil kullanıcıya ulaşan SuperApp uygulamasıyla dikkat çekiyor. Bu satın almayla birlikte, Kaspi.kz'nin Türkiye pazarına giriş yaparak bölgedeki varlığını güçlendirmesi bekleniyor. MÜSİAD Başkanı Mahmut Asmalı, asgari ücretle ilgili değerlendirmesinde, maaşların yetmemesinin en büyük nedenlerinden birinin kira olduğunu vurguladı. Türkiye’de hanehalkı harcamalarının %50’den fazlasının konut, enerji ve gıda gibi temel ihtiyaçlara gittiğini belirten Asmalı, bu alanlarda tedbir alınması gerektiğini ifade etti. Asgari ücretle geçinmenin özellikle büyükşehirlerde mümkün olmadığını söyleyen Asmalı, "Bir 1+1 dairenin kirası 17 bin lira. Bu durumda, asgari ücretle çalışan bir kişinin bütün kazancı kiraya gitmiş oluyor. Bu nedenle, bölgesel asgari ücret uygulamasını önerdik" dedi.

• HSBC Global Research'ün faiz stratejistleri, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye'nin yerel tahvillerinin, gelişmekte olan ülke tahvil piyasalarındaki satış baskısına karşı en iyi korumayı sunduğunu belirtti. Bu değerlendirmede, pozitif ivme, akış dinamikleri ve nispeten daha güçlü makroekonomik temellerin etkili olduğu vurgulandı. Mevcut trend sinyallerinin İsrail, Hindistan, Türkiye ve Güney Afrika'da alım momentumunun hakim olduğunu gösterdiği belirtildi.

• Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP), 6 Aralık 2024 tarihinde bakır vadeli işlem sözleşmelerini işleme açacak. Bu sözleşmeler, %10 fiyat değişim limitiyle ve akşam seansında da işlem görebilecek. Ayrıca, 2 Ocak 2025 itibarıyla B Grubu sözleşme olarak piyasa yapıcılık programına dahil edilecek. Bakır vadeli işlem sözleşmeleri, yatırımcılara bakır fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı korunma ve fiyat hareketlerinden yararlanma imkanı sunacak.

• ABD'de Trump'ın seçimleri kazanmasının ardından doların gücünü koruyacağı tahmin edilirken, euro tarafında ise değer kaybı beklentileri artıyor. Avrupa'nın en büyük fonu Amundi'nin Baş Yatırım Yetkilisi Vincent Mortier, döviz piyasasındaki oynaklığın geri döneceğini belirterek, euro/dolar paritesinin önümüzdeki ay 1 seviyesine inebileceğini öngördü. Mortier, teknik faktörler, faiz ve büyüme farkları nedeniyle euronun düşeceğini belirtirken, gelecek yıl euro'nun yeniden güçleneceğini düşündüğünü ifade etti.

Sektörel Görünüm - Kasım Ayı Bankacılık Bülteni Bankacılık bültenimizin kasım sayısı yayında. Sektörde karlılıklardaki bozulma yıllık bazda devam etse de eylülde aylık bazda görece iyi sonuçlar var. Ay içerisinde önemli gelişmeler olarak S&P’nin kredi not artışını ve Halkbank’ın ABD’deki dava gelişmesini takip ettik. Bu ay ayrıca, Fibabanka, İş Bankası, ING ve Garanti BBVA yetkililerinin sektöre ışık tutan açıklamalarına yer verdik.

VERİLER

✦ Bankacılık sektöründeki net karlar aylık bazda bir iyileşme kaydetse de geçtiğimiz seneye kıyasla düşmeye devam ediyor. BDDK verilerine göre sektörün eylül ayındaki net karı 77.641 milyon TL ile geçtiğimiz yılın aynı ayına kıyasla %12 düşerken ağustos ayına kıyasla %127,9 arttı. Sermaye yapısı bakımından sektörün alt kırılımları incelendiğinde, eylül ayında net karların yerli özel mevduat bankalarda %58 düştüğünü, kamu bankalarında %10, yabancı mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarında ise %2 ve %1 yükseldiğini görüyoruz.

✦ Sektörün takip ettiğimiz önemli rasyolarından net faiz marjı ve sermaye yeterlilik oranı eylül ayı sonunda sırasıyla %2,44 ve %18,2 olarak gerçekleşti. Her iki oran da henüz istenilen seviyelerden uzak olsa da son dönemde gözlemlenen aylık bazdaki iyileşme devam ediyor. Net faiz marjı ağustos ayında %2,15, sermaye yeterlilik oranı %16,97’ydi.

✦ Takipteki krediler oranı ise üst üste 7 aydır artış göstermeye devam ediyor. 2023’ün Ekim ayında %1,56 olan söz konusu oran Eylül 2024’te %1,75’e, Ekim 2024’te %1,81’e çıktı. Bu bozulma özellikle bireysel krediler tarafında ise daha da trajik. Ekim 2023’te %1,69 seviyesinde olan bireysel kredilerdeki takipteki krediler oranı, Ekim 2024’te %2,66’ya yükseldi. Bu artış, yüksek faiz oranlarının bireysel krediler üzerindeki baskısını net bir şekilde ortaya koyuyor.

✦ Sektör genelinde ekim ayında enflasyon arındırılmış toplam kredi büyüklüğü hem bir önceki aya hem de 2023’ün Ekim ayına göre gerileme kaydetti. Toplam kredilerdeki yıllık ve aylık reel gerileme oranları %6,76 ve %1,44 olurken yine ticari kredi tarafındaki düşüşün daha belirgin olduğunu gözlemledik. Bireysel kredi hacmindeki düşüş yıllık bazda %2,14 olurken ticari kredilerdeki azalış %8,10 oldu. Aynı dönemde Türk Lirası cinsinden kredilerde yıllık bazda %11 oranında reel gerileme yaşanırken yabancı para cinsinden krediler %8’lik reel büyüme kaydetti.

✦ Bankaların karlılıklarını baskılayan diğer bir önemli faktör de mevduat faizlerindeki yüksek seviyeler. Eylül ayında bankalarca 3 aya kadar açılan vadeli TL mevduat faizleri ortalama %59,68 seviyesinde gerçekleşirken ekim ayında kısmi bir düşüşle %59,50’ye gerilese de bu oranlar özellikle de kredi faizleriyle beraber değerlendirdiğimizde hala ciddi oranda yüksek kalıyor. Ekim ayında, tüzel kişi KMH ve kurumsal kredi kartları hariç, ticari kredilerdeki ortalama faiz oranları ile 3 aya kadar vadeli mevduat faizleri dikkate alınarak hesaplanan kredi-mevduat makası -3 olarak gerçekleşti.

✧ TCMB Başkanı Fatih Karahan da IV. Enflasyon Raporu’nda mevduat payının artışına dikkat çekmişti. Karahan, “Türk lirası mevduatın payı yüzde 56 seviyesine ulaştı. KKM payı yüzde 8'in altına indi. KKM hesaplarının toplamı 2023 ağustos ayında 140 milyar doların üzerine yükselmişti. Mevcut bakiye 37 milyar dolara gerilemiş durumda.” dedi. Yüksek mevduat faizleri ve faizlerin bir vadede düşüşe geçme beklentisi, uzun dönem faizi sabitleme avantajı sağladığından mevduat faizlerine olan ilgiyi artırıyor.

✦ Kur Korumalı Mevduatlarda ise artık son döneme doğru giriyoruz. Eylül ayında buradaki azalış hızında bir nebze yavaşlama görsek de ekim ayında yine ciddi bir düşüş meydana geldi. 27 Eylül haftasında 1.511 milyar TL olan kur korumalı mevduat tutarı, 1 Kasım haftasında 1.338 milyar TL’ye geriledi. KKM’nin toplam mevduat içindeki payı da son bir ayda %8,43’ten %7,42’ye düştü. KKM’deki son 9 aylık düşüş trendini göz önünde bulundurarak oluşturduğumuz modele göre bu yıl sonunda KKM büyüklüğünün yaklaşık 20 milyar dolara gerilemesini ve toplam mevduat içindeki payının da 2026’nın başında %1’in altına düşeceğini hesaplıyoruz.

✦ Kredi kartı harcamalarındaki yavaşlama ekim ayında da devam etti. 2023 Ekim ayında 725 milyar TL, 2024 Eylül ayında 1.283 milyar TL olan toplam kredi kartı harcaması, geçtiğimiz ay 1.254 milyar TL oldu. Enflasyondan arındırılmış haliyle ise kredi kartı harcamalarında yıllık bazda %4,99’luk daralma kaydedildi. Dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyon nedeniyle nakit taşıma maliyetinin artması, banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını önemli ölçüde artırdı. Bu bağlamda, söz konusu veri tüketim ve harcama eğilimlerini daha iyi anlamamıza olanak tanıyor. Harcamaların yıllıktaki değişimine büyüme yönünde en fazla katkı sağlayan ilk 3 alan; %54,77 ile vergi ödemeleri, %53,45 ile kuyum ve %46,05 ile eğitim, kırtasiye ve ofis ödemeleri olurken daralma yönünde en büyük katkıyı sağlayan ilk 3 alan ise -%28,32 ile elektrik/elektronik eşya/bilgisayar, -%11,06 sigorta ve %9,57 ile havayolları oldu.

✦ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerindeki güçlü artış eğilimi devam ediyor. 25 Ekim itibarıyla TCMB'nin brüt uluslararası rezervleri, yükselişini sürdürerek 159,4 milyar ABD dolarına ulaştı. Bu rezerv artışı, yurt içi ve yurt dışı yatırımcıların Türk lirası cinsinden varlıklara olan devam eden ilgisini yansıtıyor. Önceki Enflasyon Raporu dönemine kıyasla swap kanalıyla TL fonlaması sıfırlandı. Bununla birlikte TCMB, sterilizasyon araçlarını çeşitlendirme amacıyla döviz karşılığı TL swap işlemlerine başladı. Bu işlemler 25 Ekim itibarıyla 4,57 milyar ABD dolarına ulaştı. Bu rakamları da dahil edersek TCMB'nin toplam rezervleri 164 milyar ABD dolarına yükseldi.

GELİŞMELER

✦ Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P Ratings (S&P), Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye yükseltirken, görünümü pozitiften durağana çekti. S&P, 2024 içinde ikinci kez Türkiye’nin notunu artırdı. S&P Global Ratings Kıdemli Direktörü Frank Gill, Türkiye'nin kredi notunu bu yıl iki kez yükselttiklerini belirterek, "Bu, tek bir yıl için oldukça yüksek bir not artışı. Türkiye gibi çeşitli, açık ve dirençli bir orta gelirli ekonomi için düşük bir nottan başladık, ancak bu yıl iki kademe not artışı iyi haber" dedi. Gill, faiz indirim sürecine ilişkin değerlendirmesinde, "Faizde düşüşün muhtemelen 2025’in ilk çeyreğinin sonuna doğru olacağını düşünüyoruz. Merkez Bankası oldukça muhafazakar bir faiz indirimiyle ilerleyecektir" ifadesini kullandı.

✦ ABD’de Halkbank aleyhine devam edilen ‘İran’a yönelik yaptırımların ihlali’ suçlamasıyla açılan davanın düşmesi talebi bir kez daha reddedildi. Halkbank, ABD’deki ceza davasına ilişkin daha önce Yüksek Mahkeme’ye başvurarak, Yabancı Devlet Dokunulmazlık Yasası (FSIA) kapsamında ceza yargılamasından muafiyet talep etmişti. Ancak ABD Yüksek Mahkemesi, 19 Nisan 2023 tarihinde aldığı kararla, FSIA’nın ceza davalarına uygulanamayacağına hükmederek Halkbank’ın dokunulmazlık itirazını reddetmişti. Bununla birlikte, Halkbank’ın ABD teamül hukuku kapsamında yargılanamayacağı argümanını yeniden incelemesi için dosya İkinci İstinaf Mahkemesi’ne iade edilmişti. Ancak yeniden yapılan inceleme sonucunda Halkbank’ın teamül hukuku kapsamındaki dokunulmazlık talebini tekrar reddedildi ve bölge mahkemesinin kararını onandı. Halkbank söz konusu karara ilişkin KAP’a yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi: “ABD İkinci İstinaf Mahkemesi yeniden yaptığı inceleme sonucunda 22 Ekim tarihli kararıyla, Bankamızın teamül hukuku açısından dokunulmazlık talebini yine reddederek Bölge Mahkemesinin kararını onamıştır. Bankamız İkinci İstinaf Mahkemesinin 22 Ekim tarihli kararıyla ilgili olarak, başta ABD Yüksek Mahkemesi nezdinde olmak üzere, temyize dair tüm yasal haklarını kullanacaktır.”

✦ Avrupa Birliği’nin en büyük üç önemli ekonomisi Almanya, Fransa ve İtalya, finans sektörüne dair yürürlükteki kuralların yeniden gözden geçirilmesi ve bankacılık regülasyonlarında daha esnek bir yaklaşım benimsenmesi çağrısında bulundu. Üç ülke söz konusu değişimlerin bankaların rekabet gücünü artıracağına dikkat çekerken finans sektörüne yeni büyük ölçekli girişimlerin başlatılmasından kaçınılması gerektiğini de vurguladı. Öte yandan bankacılığın diğer alanlarla eşit şartlarda faaliyet gösterebilmesi için mevcut düzenlemelerin hafifletilmesi gerektiği belirtilirken, Avrupa'nın finansal rekabet gücünü yitirme riski taşıdığı uyarısı yapıldı.
✦ Abu Dhabi Developmental Holding Company (ADQ), Odeabank'ın sermayesinin %96'sını satın almak için Bank Audi liderliğindeki konsorsiyumla nihai bir anlaşmaya vardı. Şirketin açıklamasına göre, Bank Audi ve diğer yatırımcılar, sahip oldukları Odeabank hisselerini ADQ'ya satma konusunda anlaştılar. Satış anlaşmasının yürürlüğe girmesi için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Rekabet Kurumu onaylarına başvurulacak. Odeabank, 2012 yılında gerekli izinleri alarak Türkiye'de faaliyete geçmişti. Ana hissedarı olan Bank Audi, Lübnan merkezli bir bankacılık grubu olup 7 ülkede kurumsal, ticari, bireysel, yatırım ve özel bankacılık
dahil olmak üzere bankacılığın tüm alanlarında faaliyet gösteriyor. ADQ Grup Başkan Yardımcısı Mansour AlMulla, anlaşmaya ilişkin olarak şunları söyledi: “Odeabank, ADQ bünyesine katılmasıyla yeni sermaye kaynaklarına erişim sağlayacak. Türkiye'deki çekici piyasa dinamikleriyle portföyümüzü güçlendirerek sinerjiler yaratmayı hedefliyoruz. Bu yatırımın, Odeabank'ın büyüme planlarını hızlandırırken, finansal hizmetler sektöründe teknolojik inovasyona öncülük edeceğine inanıyoruz.” dedi.

• Globalde finans sektörü, 2008 krizinde aldığı büyük yaranın ardından uzun süre toparlayamamıştı. Ancak gerek bankacılık tarafında iyileşen faaliyetler gerekse de 2024’de artan kurumsal işlemler, güçlü bir finans senesi geçmesine neden oldu. New York merkezli maaş danışmanlık şirketi Johnson Associates’in yayımladığı bir analize göre, gayrimenkul yatırımı, bireysel ve ticari bankacılık dışındaki finansın tüm kollarında 2024 yılı için maaşlarda artış bekleniyor. Johnson Associates, borç anlaşmaları üzerinde çalışan yatırım bankacılarının %25 ila %35 arasında en büyük maaş artışını alacağını belirtiyor. Faiz oranlarının istikrar kazanmasıyla birlikte kurumsal şirketler refinansman veya yeni borç almaya yöneldi. LSEG verilerine göre, yatırım bankacılığı ücretlerinin 2024’ün ilk 10 ayında geçen yıla göre yaklaşık %20 artarak 40 milyar dolara ulaştı. Finans sektörü Trump’ın gelişini de kötü karşılamadı. Trump tarifelerinin birleşme ve satın alma (M&A) işlemlerinin artırmasına yönelik beklentiler var. Bu da sektörün önümüzdeki dönem için beklentilerini artırıyor.

Kaynak: Fintables