Daini mürtehin nedir, nasıl ve neden yapılır? Daini mürtehin şerhi nasıl kaldırılır?

Sigorta alanında öne çıkan finans kavramlarından biri olan daini mürtehin, 2 ayrı sözcüğün bir araya getirilmesi ile oluşturulmuştur. Bu kavramın içerdiği sözcükler, borç veren alacaklı taraf ile rehin konulmuş olan malı temsil eder. Dolayısıyla rehinli alacaklı anlamına gelen daini mürtehin uygulamasıyla alacaklının güvence altına alındığı belirtilebilir. Bu uygulamaya bankalar tarafından müşterilere sunulan kredi hizmetlerinde rastlanırken, daini mürtehin şerhi kaldırma işleminin ise 2011 senesinin Ocak ayından önce ve sonra çekilen krediler için farklılık gösterdiği söylenmelidir.

Daini mürtehin nedir?

Finans alanında sıklıkla karşılaşılsa da anlamı pek bilinmeyen kavramlar arasında daini mürtehin öne çıkar. “Daini mürtehin ne demek?” sorusunun detaylı bir şekilde ele alınması için bu kavramı oluşturan kelimelerin temel anlamlarına değinilmelidir.

Bir kişiye borç veren yani alacaklı olan tarafı temsil eden dain kelimesinin, rehin konulmuş anlamına gelen mürtehin sözcüğüyle birleştirilmesi sonucunda bu kavram ortaya çıkmıştır. Sunulan bu sözcük anlamları da dikkate alındığı takdirde daini mürtehin sistemiyle borcun ödenmemesi durumunda, alacaklı tarafın güvence altına alındığı söylenebilir.

Daini mürtehin kavramı, rehinli alacaklı olarak açıklanır. Dolayısıyla bu uygulama söz konusu olduğunda, borca konu olan mal üzerinden maddi hak tesis edilmesi yoluyla alacaklıya teminat verildiği söylenebilir. Daini mürtehin, çoğu zaman bir borç ilişkisinde ana borçlunun yerine geçerek bu borcun ödemesini gerçekleştirmeyi taahhüt eden üçüncü bir kişiyi de temsil eder.

Daini mürtehin nasıl yapılır?

Daini mürtehin uygulamasının hayata geçirilmesi için bankacılık, sigortacılık, kasko işlemleri gibi alanlarda farklı yöntemler kullanılabilir. Ancak borca konu olan malın ödemesini taahhüt etmek amacıyla maddi hak tesis edilmesi veya kefil gösterilmesi amacıyla genellikle noter huzurunda anlaşma yapılması söz konusudur. Poliçe, kasko, sigorta ya da banka daini mürtehin şerhi noterliklerde düzenlenip imzalanan anlaşmalardandır. Bu uygulamanın nasıl gerçekleştirildiğini anlaşılır kılmak için sunulan çeşitli örnekler ise aşağıdaki listeden incelenebilir:

• Bankaların müşterilere sunulan kredilerde geri ödemeye yönelik olan riski azaltmak için hayat sigortası daini mürtehin uygulamasını hayata geçirdiği bilinir. Böylelikle sigortalanan ve krediyi kullanan kişi ödeme planı tamamlanmadan önce vefat ederse bankanın daini mürtehin hakkından yararlanarak poliçeye konu olan teminattan yararlanması söz konusudur.
• İhtiyaç kredisi daini mürtehin hakkı, yaygın olarak karşılaşılan bir opsiyon iken bankaların taşıt kredilerinde de benzer bir uygulamaya başvurduğu bilinir. Örneğin taşıt kredisi kullanmak isteyen bir banka müşterisinin kasko sigortasını zorunlu olarak yaptırması gerekli hale getirilebilir. Bu sayede bankalar kaskoda daini mürtehin hakkından faydalanarak gerekli durumlarda malı paraya çevirme seçeneğini kullanabilir.
• Yine araç kiralama ya da satın alma işlemlerinde daini mürtehin kasko poliçesi düzenleme seçeneğine başvurulabilir.

Daini mürtehin neden yapılır?

Sigorta alanında önemli bir yer tutan daini mürtehin, temelde alacaklının teminat altına alınmasını sağlayan ve borç tutarını tahsil etmede rol oynayan bir sistemdir. Bu uygulama, genellikle bankalar tarafından ihtiyaç, taşıt, ev kredisi hizmetlerinin sunulmasında zorunlu kılınır. Daini mürtehin şerhi sayesinde bankaların müşteriler tarafından geri ödenecek olan borçları tahsil etmesi güvence altına alınır. Dolayısıyla daini mürtehin ile alacaklı tarafın borcunu tahsil etme sürecinde diğer alacaklılara göre öncelik hakkına sahip olması da mümkün kılınır.

Örneğin bankalar tarafından zorunlu kılınan hayat sigortası uygulaması hayata geçirildiği takdirde, poliçede daini mürtehin olarak banka gösterilmiş ise sigorta şirketleri tarafından kredi ödemelerinin devam ettirildiği bilinir. Bu durum daini mürtehin uygulamasının çoğu zaman borçlu kişinin birinci dereceden yakını olan aile bireylerini de koruma altına aldığını gösterir.

Daini mürtehin şerhi nasıl kaldırılır?

Alacaklı tarafın teminat altına alınmasını sağlayan daini mürtehin şerhinin nasıl kaldırıldığı açıklanırken borca yönelik olan geri ödeme planına değinilmesi gerekir. Çünkü daini mürtehin şerhi, temelde kredi borcunun bankaya tamamen ödenmesi sonucunda kaldırılır. Dolayısıyla ihtiyaç, ev, taşıt kredilerinde ödeme tamamlandığı zaman bankalara başvurularak daini mürtehin şerhi iptali yapılabilir. Ancak bu süreçte 2011 yılının Ocak ayında düzenlenen yönetmeliğin dikkate alınması gerekir. Belirtilen tarihin öncesinde uygulanan eski usul ile bu tarihten sonrasını ilgilendiren yeni yönetmeliğe ilişkin açıklamalar aşağıda belirtilmiştir:

• 2011 senesinin Ocak ayından önce alınan kredilerde daini mürtehin şerhi mevcutsa bu işlemin iptali için bankaya başvurularak kredi borcunun tamamen bitirildiğine dair yazı alınmalıdır. Bu yazı borca dair maddi hak tesis edilmesi için teminat olarak gösterilen araca ait ruhsatla birlikte talep edilebilir. Ardından bankadan alınan yazıyla notere gidilmesi sonucunda daini mürtehin şerhinin kaldırılması mümkündür. Noterden alınan ve şerhin kaldırıldığını temsil eden belge ise Trafik Tescil Şube Müdürlüğü’ne başvurularak ilgili işlemin ruhsata işletilmesinde kullanılır.

• Ocak 2011 itibariyle bankalardan çekilen kredilerde daini mürtehin şerhi konulmuş ise yalnızca bankaya başvurulması ve şerhin kaldırılmasının talep edilmesi mümkündür. Ardından e-Devlet aracılığıyla daini mürtehin şerhi sorgulama işlemi tamamlanarak bu talebin 3 iş günü içerisinde yerine getirilip getirilmediği kontrol edilebilir.