Uzmanlar Eastmed projesinin "hayata geçirilemeyeceği" görüşünde

MUHAMMET İKBAL ARSLAN - Uzmanlar; İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) arasında dün imzalanan İsrail doğal gazının deniz altından yapılacak boru hattı ile Kıbrıs, Girit Adası ve Yunanistan üzerinden Avrupa'ya ulaştırılmasını öngören "Doğu Akdeniz Doğal Gaz Boru Hattı" (Eastmed) projesinin pratikte "hayata geçirilebilmesini" mümkün görmüyor.

Kıbrıs İlim Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanı ve Uluslararası Politika Uzmanı Prof. Dr. Ata Atun, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Eastmed projesini İsrail, Yunanistan ve GKRY'nin Türkiye'yi ve Kıbrıslı Türkleri yok sayarak attığı ortak bir adım olarak yorumladı.

Projeyle 1900 kilometrelik uzun bir hatla Doğu Akdeniz'deki gazın Avrupa'ya taşınmasının planlandığını söyleyen Atun, halbuki İsrail'in Leviathan bölgesinden Mersin'e uzaklığın bazı yerlerde 120, bazı yerlerde ise 80 kilometreye kadar düşebilen bir mesafede olduğunu hatırlattı.

Atun, "Mersin üzerinden Türkiye'ye çok kısa bir boru hattı rahatlıkla bağlanabilir. Bunun (Eastmed) politik bir karar olduğu apaçık belli. Denizin altından 1900 kilometrelik bir boru bağlamakla 120 kilometrelik bir boru bağlamak arasında dağlar kadar fark var. Bunun yanında deniz dibinin yapısı şu anda boru döşemeyi tartışır hale getiriyor." dedi.

GKRY ve Yunanistan'ın, bütün dünyaya "Tanınmış devlet GKRY'dir, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ile ilişki kurmayın ve ticaret yapmayın." uyarısında bulunduğunu hatırlatan Atun, şunları kaydetti:

"GKRY ve Yunanistan kendi çıkarları olduğu vakit uluslararası bütün kuralları çiğniyorlar. Libya'da BM'nin tanıdığı Ulusal Mutabakat Hükümeti yerine tanınmayan ve darbeci General Halife Hafter yanlısı hükümetle bağlantı kuruyorlar. Burada uluslararası hukuku nasıl kendilerine çıkar sağlayacak şekilde kullandıklarını görüyoruz."

İsrail'den GKRY'e, oradan Yunanistan'a çekilecek bir boru hattının Türkiye-Libya anlaşmasını çiğnemesinin mümkün olamayacağını dile getiren Atun, ileride birçok düzenbazlıkla, uluslararası kuralları çiğneyerek ve AB ile ABD'nin Türkiye'ye baskı uygulayarak Eastmed'i kabul ettirmeye çalışacaklarını savundu.

- "10 yıldaki gelişmeler Türkiye'nin bölgede lider olduğunu göstermektedir"

Atun, Türkiye bu tehditleri kabul etmeyeceğini ve bu konuda istediğini yaptıracak güçte olduğunu söyleyerek, "Son 10 yılda silah teknolojisini geliştirmesi, sanayide önemli adımlar atması ve ekonomisinin sağlam olması Türkiye'nin bölgede lider olduğunu göstermektedir. Yunanistan ile GKRY bölgede çok da sözü geçmeyen devletlerdir." değerlendirmesini yaptı.

Rumların BM'deki oy haklarını kullanarak ve AB'yi kendi istekleri doğrultusunda yönlendirerek ilerlemek istediğinin altını çizen Atun, artık sağduyu sahibi AB ülkelerinin bu oyuna gelmediği ve 2004'te GKRY'i AB'ye almakla çok büyük bir hata yaptıklarını itiraf ettiklerini vurguladı.

Ata Atun, projeye AB'nin finansman desteği taahhüt ettiğini hatırlatarak, "Hem fiziksel hem de doğal gazın kalitesi olarak son derece mantıksız bir proje. Burada aslında Türkiye'yi devre dışı bırakmak için oynanan politik bir oyun var. Hiçbir getirisi olmayacak ve bu kadar parayı belki de boşa harcamış olacaklar." diye konuştu.

Prof. Dr. Atun, "Eastmed'in gerçekleşeceğine çok inanmıyorum; Rum tarafı, bir müzakere masası kurulursa bunu Kıbrıslı Türklere karşı koz olarak kullanmak isteyecektir." dedi.

Rum tarafının Kıbrıslı Türklere, "Gelin birleşelim, kuracağımız hükümette azınlık olun, biz de size doğal gazdan pay verelim." gibi bir teklifle geleceğini ileri süren Atun, bu görüşün Rum lider Nikos Anastasiadis'te hakim olduğunu ancak Kıbrıslı Türklerin bu oyuna gelmeyeceğini vurguladı.

- "Gerçekleşme ihtimali yok"

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sertaç Hami Başeren ise, "Eastmed gibi birçok proje imzalandı. Bunun gerçekleşme ihtimali yok. Bu çok pahalı bir proje. Güzergahı dikkate alındığında hem çok uzun bir proje hem de çok derin sulardan geçiyor. Üstelik güzergahın geçtiği zemin çok hareketli." diye konuştu.

Başeren, Avrupa kaynaklarının projenin maliyetinin 10-12 milyar dolar olacağını söylese de konunun uzmanlarının bunun 20 milyar dolardan aşağı olamayacağını belirttiğini hatırlattı.

Bu projeyle yapılan yatırımın elde edilecek gelirin çok üzerinde olacağına değinen Başeren, ayrıca Amerikan kaya gazı sebebiyle dünya piyasalarında gaz fiyatlarının düştüğünü ve fiyatların ucuzladığı bu ortamda Eastmed'in "gazı çok daha pahalı bir hale getireceğini" ifade etti.

- "Doğalgaz fiyatları karşısında bu proje çok lüks"

Başeren, "Eastmed'in inşası için atılan imzalar bizi telaşlandıracak bir şey değil ama takip etmeye devam etmek lazım." dedi.

İsrail gazının çıktığı bölgeye Türkiye'nin çok yakın bir coğrafi konumu olduğunu kaydeden Başeren, "Bu gaz eğer Doğu Akdeniz'den pazara çıkacaksa bunun en makul ve ekonomik açıdan en uygun yolu Türkiye üzerindendir. Bugünkü doğal gaz fiyatları karşısında bu proje çok lüks." değerlendirmesinde bulundu.