Emeklilikte Yaşa Takılanlar'a (EYT) ilişkin yasa teklifinin gelecek hafta Meclis'e sunulması bekleniyor. 2 milyon 250 bin kişiye emekli aylığı bağlanacak. Prim ve süre açısından eksiği olanlar da tamamlayarak sisteme dahil olacak. Başvuru öncesi, hatalı işe giriş tarihi, primlerin düzeltilmesi, eksik günlerin tamamlanması, yanlış meslek kodların kontrol edilmesi önem taşıyor.
Çalışılan yıllar, çalışma süreleri emekli aylığı üzerinde etkili olacak. Kırkın üzerinde iş kolunda geçerli olan yıpranma payı (fiili hizmet süresi zammı), her bir çalışan için özel olarak oluşturulan meslek kodları da erken emeklilik kapısı açıyor. Yıpranma hakkı olan bir meslek sınıflandırmasındaki meslek kodunun doğru girilmesi gerekiyor. Yasa gereği tehlikeli ve ağır işte çalışanlara yıpranma hakkı veriliyor. Ağır bir meslekte çalışanların yıpranma payı ile erken emeklilikleri mümkün olabiliyor.
EYT konusunda merak edilen bazı kritik soruların yanıtları şöyle:
Fiili hizmet süresi zammının sigorta girişini öne çekme, emekli aylığını artırmada bir etkisi olur mu?
Yıpranma payı fiili hizmetten sayılıyor. Bu kapsamda olan mesleklerde her yıla
90 gün ek fiili hizmet artışı eklenmesi durumunda bir yıl çalışan 15 ay
çalışmış kabul ediliyor. Normalde emeklilikte esas olan 360 gün sayısına fiili
hizmet artışıyla birlikte her yıl 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim
sayısı ekleniyor. Yıpranma hakkından 45'e yakın iş kolu faydalanabiliyor.
Yıpranmaya tabi çalışması olup işe girişi geri çekilebilecek olan kişiler EYT kapsamına
girebilir. Örneğin, basın sektöründe 212'li olarak 2000 öncesi çalışması olan
bir kişi 8 Eylül tarihini bir ayla kaçırıyor. Bu durumda 2000 yılı öncesinde
fiili hizmet zammıyla çalıştıysa yıpranma süresi başlangıcı geriye çekilebilir.
Yaklaşık 1 ay geriye çekeceği için EYT'den yararlanabilir.
Hatalı kodu nasıl düzeltebiliriz?
Sigortalı işe giriş ekranında bulunan güncelleme butonu kullanılarak hatalı kod
yerine doğru meslek kodu seçilerek güncelleme yapılabilir. Düzeltme yapıldıktan
sonra, muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde doğru meslek kodunun yer alması
gerekiyor.
1999'dan önce hizmette bulunan kamu çalışanının
yıpranma payı emeklilik yaşından düşürülür mü?
8 Eylül 1999'dan önce hizmette bulunan bir kamu çalışanın yıpranma payının
tamamı emeklilik süresinden düşüyor. Bu tarihten önce başlayan memurun yıpranma
payının yarısı da emeklilik yaşından indiriliyor. Yıpranma payı hem emekli
aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiliyor. İşçilerde de yıpranma payı
ise eklenen prim gün sayısının yarısı kadar doldurulması gerekli olan yaştan
düşürülür. İşçinin yıpranma payı kapsamında olan işlerde minimum 3600 gün
çalışmış olması gerekiyor.
Çalışanın başka bir meslek koduyla bildirimi hak kaybına yol açar mı?
Çalışan gerçek prime esas kazancı, ücreti brütü üzerinden kuruma bildiriliyorsa
normalde bir hak kaybına yol açmaz. Ancak, fiili hizmet süresi zammı (yıpranma
payı) verilen işlerde çalışanlar için hak kaybına yol açar. Çünkü bu işlerde
çalışan kişi gerçek ücreti üzerinden kuruma bildirilse dahi fiili hizmet süresi
zammından yararlanacak meslek kodlarından bildirilmeyenler yıpranma payından
yararlanamaz.
EYT başvurusu için bir takvim aralığı olacak mı, yasa çıktıktan sonra borçlanma kapısı açık mı?
Yasayla 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk defa sigortalı olan
kişiler için gerekli olup yeni koşulların sağlandığı tarihte emekli aylığı
başvurusunda bulunulabilecek. Bu şartların yasa çıkar çıkmaz sağlanması zorunlu
değil. Bu koşullara ne zaman sahip olunursa çalışanlar o zaman EYT'den
yararlanabilecek. Örneğin primi eksikse yasa çıktıktan sonra borçlanmaya
gidilerek buradaki eksik kapatılarak başvurulabilir.
İlk defa sigortalı olunan tarihi borçlanma dışında nasıl öne çekebilirim?
Bu konuda borçlanma, ihya ve hizmet tespit davası olmak
üzere üç seçenek söz konusu. Toptan ödeme ile primlerini SGK'dan alan veya
Bağ-Kur borcunu ödemediği için silinen hizmetleri olan kişilerin bu primleri
geri ödeyerek hizmetlerini canlandırarak yasadan yararlanması mümkün. Hizmet
tespit davası da sigortasız çalıştırılan kişiler için dava yoluyla bu
çalışmaların tespitini, girişin öne çekilmesini sağlayacak.