2018'de hız kesen Türkiye ekonomisini 2019'da ne bekliyor?
TL'deki sert değer kaybı, enflasyonda hızlı yükseliş ve ardından gelen yüklü faiz artırımıyla Türkiye ekonomisi 2018'de hızlı büyüme ivmesini kaybetti. Ekonomist Mahfi Eğilmez, ekonomide 2018 performansını ve 2019 beklentilerini yazdı.
2018 yılında özellikle kur artışlarının yarattığı enflasyon artışı yurt içi talepte ciddi bir gerileme yaratınca başta sanayi kesimi olmak bütün alanlarda üretimde gerilemeler ortaya çıktı.
Sanayi kesimi üretiminde ve imalat sanayii kapasite kullanımındaki gerilemeyi aşağıdaki tablolarda ortaya koyalım.
Sanayi üretimi
Aylar
2017
2018
Ocak
105,5
117,7
Şubat
107,3
117,5
Mart
109,0
117,5
Nisan
111,6
118,5
Mayıs
110,1
116,5
Haziran
110,8
114,0
Temmuz
112,0
118,2
Ağustos
115,1
116,6
Eylül
116,3
113,5
İmalat sanayi kapasite kullanımı
Aylar
2017
2018
Ocak
77,0
78,2
Şubat
76,8
77,8
Mart
76,7
77,8
Nisan
78,4
77,3
Mayıs
78,8
77,9
Haziran
79,0
78,3
Temmuz
78,7
77,1
Ağustos
78,8
77,8
Eylül
79,0
76,2
Ekim
79,7
75,4
Kasım
79,9
74,1
Bu iki tabloyu daha yakından görebilmek için grafiğe dönüştürelim.
2018 yılında sanayi üretimindeki çöküş her iki grafikten de açık biçimde görülebiliyor. Demek ki sanayi kesimi 2018 yılında talepte yaşanan düşüşe paralel olarak kapasite kullanımını düşürmüş, bu da üretimde düşüş olarak karşımıza çıkmış.
GSYH'nin en önemli bileşeni olan sanayi kesimindeki bu düşüş büyümeye de benzer biçimde yansımış görünüyor.
Aşağıdaki tablo 2017 yılının 4 çeyreği ile 2018 yılının il 3 çeyreğinin büyüme oranlarını gösteriyor.
Son iki yılda Türkiye nasıl büyüdü?
Yıl/Çeyrek
Büyüme (%)
2017 / 1
5,3
2
5,3
3
11,5
4
7,3
2018 /1
7,2
2
5,3
3
1,6
Bu tabloyu grafiğe dönüştürürsek şöyle bir görünüm çıkıyor karşımıza:
2018 yılının özellikle 3. çeyreğindeki düşüş sanayi üretimi ve kapasite kullanımına paralel bir görünüm sergiliyor.
2018 yılına düşüş eğilimiyle başlayan işsizlik oranı yıl ortasından itibaren yeniden çıkışa geçti.
İşsizliğin 2018'deki seyri
Aylar
İşsizlik Oranı (%)
Ocak
10,8
Şubat
10,6
Mart
10,1
Nisan
9,6
Mayıs
9,7
Haziran
10,2
Temmuz
10,8
Ağustos
11,1
Tablo ve grafik işsizlik oranındaki gelişmeyi sergiliyor. Sanayi üretimi ve büyümedeki düşüşe bakınca işsizlik oranındaki artışın sürpriz oluşturmadığı anlaşılabiliyor.
Üretimin ve dolayısıyla büyümenin düştüğü, işsizliğin arttığı bir ortamda normal olarak talebin düşmesi ve dolayısıyla enflasyonun da düşmesi gerekir.
İç talepte ciddi bir düşüş olduğunu KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergilerin tahsilatının enflasyon oranının çok gerisinde kalmasından anlayabiliyoruz.
Buna karşın enflasyon Kasım ayına kadar yükselmeye devam etti. Aşağıdaki tablo ve grafik bu durumu gösteriyor.
2018'de enflasyonun seyri
Aylar
TÜFE
Ocak
10,35
Şubat
10,26
Mart
10,26
Nisan
10,85
Mayıs
12,15
Haziran
15,39
Temmuz
15,85
Ağustos
17,90
Eylül
24,52
Ekim
25,24
Kasım
21,62
Üretimde, büyümede gerileme ve işsizlikte artış olmasına karşın enflasyondaki artış büyük ölçüde kur artışından kaynaklanan bir gelişmeydi.
Kasım ayında kurda düşüş yaşanınca enflasyon da düşüş eğilimine girdi.
Sanayi üretimi ve dolayısıyla büyümede yaşanan gerileme ithal girdilerin (hammadde, ara malı ve sermaye malı) kullanımını düşürüp buna pahalılaştığı için tüketim malları ithalatı düşüşü de eklenince ithalatın genel olarak düşmesi gerçeği ortaya çıktı.
Kurdaki artış ihracatı artırdığı için artan ihracat ve düşen ithalat etkisiyle cari açık düşmeye başladı. Bu durumu aşağıdaki tablo ve grafikten izlemek mümkün.
Cari Açık (Milyar Dolar)
Ocak
51.7
Şubat
53.7
Mart
55.4
Nisan
57.3
Mayıs
58.2
Haziran
57.4
Temmuz
55
Ağustos
52.3
Eylül
46
Ekim
39.4
Türkiye, 2018 yılının sonlarına bu görünümle giriyor. Yılın son çeyreği için yüzde 2 dolayında bir eksi büyüme bekleniyor.
2019 yılında düşen büyüme hızının yaratacağı ivme kaybıyla bir miktar gerileme olması beklense bile enflasyonun yüksek düzeyde kalacağı, işsizliğin, düşen büyümenin etkisiyle artışa devam edeceği tahmin ediliyor.
Buna karşılık düşen büyüme hızı, cari açığın daha da düşmesine yol açacak.
Avrupa Merkez Bankası'nın parasal gevşemeyi sonlandırdığı ve 2019 yılında Amerikan Merkez Bankası (Fed) gibi parasal sıkılaştırmaya başlayacağı dikkate alınırsa bizim gibi dış finansman ihtiyacı içindeki ekonomilerin kaynak maliyetinin ciddi biçimde artacağını tahmin etmek zor olmasa gerek.
Böyle bir gelişme zaten düşmekte olan büyümeyi daha da olumsuz etkileyebilir.
Bu gelişmeler ışığında büyümenin 2019 yılının ilk 2 çeyreğinde eksi çıkması oldukça yüksek bir olasılık olarak karşımızda duruyor.
- Türkiye'nin büyüme performansı: 'Stagflasyona çeyrek kaldı'
- Türkiye’de son 2 yılın en zayıf büyümesi: 3. çeyrekte % 1,6
- Döviz kuru ve faizler düşerken, Türkiye'nin risk primi neden artıyor?
- Türkiye ekonomisi kırılgan beşlinin neresinde duruyor?
- Dış ticaret açığı ne pahasına azalıyor?
- Türkiye ekonomisi stagflasyona mı gidiyor?
