Küresel krizin nedeni bulundu

Amerika'daki Duke Üniversitesi'nin dünyaca ünlü iktisatçısı Dan Ariely, 2008 küresel krizinin, piyasada büyük oyuncuların çok rasyonel olduğuna dair genel öngörüyü yerle bir ettiğini söyledi. Krizin çıkar çatışmalarından kaynaklandığını belirten Ariely, "Hâkimlere, aldıkları kararlara göre para kazandırıldığı bir yöntem düşünün. Wall Street'te insanlara böyle bir yöntemle para kazandırılıyor." dedi. Küresel ekonomiyi altüst eden 2008 krizinin sebepleri konusunda tartışmalar sürerken, ünlü ekonomi profesörü Dan Ariely'den de çarpıcı bir değerlendirme geldi. Duke Üniversitesi'nin 'davranışsal iktisatçısı' Ariely, krizin çıkar çatışmalarından kaynaklandığını belirterek, "Hakimlere, aldıkları kararlara göre para kazandırıldığı bir yöntem düşünün. Wall Street'te insanlara böyle bir yöntemle para kazandırılıyor." dedi.

Turkcell Akademi Pazarlama Konfe-ransı'nın konuğu olan Dan Ariely, dinleyicilerine 'Akıldışı ama Öngörülebilir' adlı kitabına konu ettiği ekonomik kararların alınmasında rasyonel olmayan davranışların yaygınlığı hakkında bilgi verdi. Konuşmasının ardından soruları cevaplayan Ariely, mali krizin davranışsal ekonomi açısından çok işe yaradığını kaydetti. Şimdiye kadar piyasada büyük oyuncuların çok rasyonel olduğuna dair yaygın bir kanaat bulunduğunu ifade ederken, "Kriz, rasyonalitenin nasıl sarsılabildiğine ilişkin çok güzel fikir verdi. Krizin temel sebeplerinden biri çıkar çatışması." değerlendirmesinde bulundu.

Para kazanmak için her yolun mubah sayıldığını vurgulayan ünlü iktisatçı şöyle konuştu: "Excel tablosunda, ufak değişiklikler yapmak daha fazla para kazandıracaksa yaparsınız. Çevrenizde herkes bunu yaparsa, bunun iyi olduğuna inanırsınız. Özellikle mali piyasada ABD ve İngiltere'de çıkar çatışmasıyla ilgili çok tutarlı yöntemler yok. Hakimlere, aldıkları kararlara göre para kazandırıldığı bir yöntem düşünün. Wall Street'te, insanlara böyle bir yöntemle para kazandırılıyor. Konut piyasası bir semptomdu, sebebin kendisi değildi. İnsanlara ödeme yöntemini değiştirmemiz lazım."

İrrasyonel davranışları incelemeye hastanede gördüğü yanık tedavisinin ardından başladığını, insanların ağrı algıları üzerine çalışmalar yürüttüğünü ve sonrasında çalışmalarını sanat, müzik, borsada para kayıpları gibi alanlara yaygınlaştırdığını dile getiren Ariely, "Sezgiler nasıl davranmamız gerektiğini gösteriyor ama onlar da insanları yanıltabiliyor. Birçok kararı inançlarımıza dayanarak veriyoruz ama onları ne kadar veriyle destekliyoruz? Beynimiz yanlı şekilde süzgeçten geçiriyor. Algıladığımız şey gerçekmiş gibi geliyor ama beynimizin filtresi de sistematik hatalar yapıyor." açıklamasını yaptı.

ELEKTRİK FİYATI, BENZİN KADAR ACITMIYOR
Dan Ariely, insanların parayı mutlak değil göreceli terimlerle düşündüklerini, ödemenin getirdiği acı konusunda ise tüketim ve ödemenin eşzamanlılığının acıyı daha da artırdığını anlattı. İkisi eşzamanlı olduğunda tüketimden daha az keyif alındığını vurgulayan ünlü ekonomist, "Elektrik fiyatları daha az acı veriyor, çünkü kullandıktan sonra ödüyorsunuz. Petrol fiyatlarındaki hareketler ise daha çok etkiliyor. Parayı anında veriyoruz ve benzinin aktığını görüyoruz." şeklinde konuştu.

Ödeme konusunda istekliliğin ürün ya da hizmet üzerinde ne kadar çaba harcandığıyla ilgili olduğuna da işaret eden Ariely, Google'ın insanlara her şeyin bedava olduğunu düşündürdüğünü sözlerine ekledi.