Aralık ayında enerjide neler oluyor? İşte detaylar

Kasım ayında Türkiye’nin toplam elektrik tüketimi 27.718.805 MWh olarak kaydedildi ve Kasım 2023 dönemine kıyasla %7,94 artış gösterdi. Günlük ortalama elektrik tüketiminde ise bir önceki aya kıyasla %6,57’lik yükseliş yaşandı.

Elektrik fiyatları ise kasım ayında ortalama 71,70 USD seviyesinde gerçekleşerek tüketimdeki artışın da etkisiyle bir önceki aya kıyasla %4,9 artarken Kasım 2023’e kıyasla %0,9 düştü. Ortalama PTF Ekim 2024’te 68,36, Kasım 2023’te 72,37 USD seviyesindeydi.

Geçtiğimiz aylarda yenilenebilir enerjinin toplam üretimdeki payı artış eğilimindeydi. Ancak kasım ayında bu oran %34,75 seviyesinde gerçekleşerek hem geçtiğimiz senenin aynı dönemine hem de ekim ayına kıyasla azalış gösterdi. Kasım 2023’e kıyasla toplam üretimde 1.467.848 MWh’lik bir artış yaşanmasına rağmen rüzgar santrallerinin üretimi 321.776 MWh azalarak bu düşüşün temel nedeni oldu. Rüzgar santrallerinin payındaki düşüş ise büyük oranda doğal gaz santralleriyle telafi edildi. Kasım 2023’te doğal gaz santrallerinin toplam üretimdeki payı %18,66’yken mevcut dönemde %24,82’ye yükseldi.

RESMİ GAZETE'DE YAYIMLANDI

✦ Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) kapsamında güneş enerjisi için yeni bir yarışma ilanı Resmî Gazete’de yayımlandı. Altı ilde toplam 800 megavat kapasiteyi kapsayan projelerde, başlangıç tavan fiyatı 5,50 dolar-cent/kWh, taban fiyat ise 3,25 dolar-cent/kWh olarak belirlendi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, her yıl en az 2 bin megavatlık YEKA ihalesi gerçekleştirmeyi hedeflediklerini belirterek, 2035 yılına kadar 120 bin megavat güneş ve rüzgâr kurulu gücüne ulaşmayı planladıklarını açıkladı. ✧ Öte yandan AK Parti, YEKA ihalelerinde süreci hızlandırmaya yönelik bir yasa teklifini TBMM’ye sundu. Bloomberg’in ulaştığı tasarıda, Güneş Enerji Santrali (GES) ve Rüzgar Enerji Santrali (RES) projelerinin, yatırımcıları teşvik etmek amacıyla yapı denetim kapsamı dışında tutulması öngörülüyor.

BAKAN BAYRAKTAR'DAN AÇIKLAMALAR

✦ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Londra’da gerçekleştirdiği temaslarda Türkiye’nin enerji ve dönüşüm hedeflerine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin rüzgar ve güneş enerjisindeki kapasitesini 30 gigawattan 120 gigawata çıkarma planını hatırlatan Bayraktar, bu hedefler doğrultusunda yaklaşık 108 milyar dolarlık bir yatırım ihtiyacı öngörüldüğünü belirtti. Birleşik Krallık İhracat Finansmanı Dairesi’nin Türkiye’ye 2 milyar sterlinlik finansman sağlamayı planladığını vurgulayan Bakan, bu kapsamda deniz üstü rüzgar enerjisi, sanayinin kurmayı planladığı 24 bin megavatlık yenilenebilir enerji kapasitesi ve YEKA projelerinin öne çıktığını ifade etti. Bayraktar ayrıca, Türkiye’nin 20 bin megavatlık bir nükleer enerji programı üzerinde çalıştığını ve bunun 5 bin megavatlık kısmının küçük modüler nükleer reaktörler için ayrıldığını açıkladı. Türkiye’nin bu reaktörlere yönelik hukuki altyapıyı gelecek yıl tamamlamayı hedeflediğini de sözlerine ekledi.

DÜNYA BANKASI İLE GÖRÜŞÜLÜYOR

✧ Öte yandan Dünya Bankası tarafından Türkiye’nin enerji altyapısını dönüştürmek için 28 milyar dolarlık büyük bir finansman planı üzerinde görüşmeler yürütülmesi söz konusu. Dünya Bankası Türkiye Direktörü Humberto Lopez, Istanbul Energy Forum’da yaptığı açıklamada, bu finansmanın uluslararası kuruluşlar, ticari finansman olanakları ve Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı (MIGA) gibi farklı kaynakların kombinasyonuyla sağlanacağını belirtti. Lopez, ilgili finansmanın Türkiye’nin enerji iletimi altyapısının etkinliğini artırmak için kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Ayrıca, deniz üstü rüzgar enerjisi ve kritik hammaddelerin nihai ürünlere dönüştürülmesi konularında Türkiye ile iş birliği potansiyeline dikkat çekti.

EPDK'DAN YENİ AÇIKLAMALAR

✦ Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), yıllık 5 bin kilovatsaatin üzerinde elektrik tüketen konutlara yönelik yeni düzenlemeyi açıkladı. 1 Ocak 2025’ten itibaren yürürlüğe girecek karar, bu gruptaki meskenlerin elektrik sübvansiyonlarından yararlanamayacağını öngörüyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, düzenlemenin yüksek tüketim grubuna yönelik olduğunu belirterek, Türkiye’deki 40 milyon mesken abonesinin yalnızca yüzde 3’ünün, yani yaklaşık 1,2 milyon abonenin bu karardan etkileneceğini ifade etti. Bayraktar, desteklerin hedef odaklı kullanılmasının önemine değinerek, yüksek tüketim grubunun enerji maliyetine katkı yapmasının sübvansiyon yükünü hafifleteceğini ve enerji kaynaklarının daha adil bir şekilde tahsis edilmesini sağlayacağını belirtti.

BOTAŞ FİYAT TARİFESİNDE DEĞİŞİKLİK YAPMADI

✦ BOTAŞ, Aralık ayı doğalgaz fiyat tarifesinde değişiklik yapmadığını duyurdu. 1 Aralık 2024 itibarıyla geçerli olacak fiyatlara göre, konut kullanıcıları için bin metreküp doğalgaz 5.631 TL'den faturalandırılacak. Ekmek üreticileri için bu rakam 8.549 TL olurken, elektrik üretiminde kullanılacak doğalgazın fiyatı ise 12.000 TL olarak açıklandı. Açıklamada, fiyatların piyasa koşulları, maliyetler ve enerji piyasasındaki istikrar gözetilerek belirlendiği vurgulandı. Household Energy Price Index (HEPI) verilerine göre, Türkiye'nin konutlarda Ukrayna'dan sonra Avrupa ülkeleri arasında en düşük doğal gaz fiyatını uyguladığı belirtildi.

✦ Enerji sektörünün önde gelen think-thank’lerinden Ember, yayınladığı ‘2024 Yenilenebilir Enerji Hedefleri Raporu’nda yenilenebilir enerji sektöründe hedefler ve gerçekleştirmelere yönelik bir değerlendirme paylaştı. Raporda, COP28’de 11.000 GW’lik küresel kapasite hedefine rağmen, ulusal hedeflerin toplamının sadece 7.242 GW’da kaldığına yer verildi. 2024 yılında güneş enerjisi kapasitesinde %29 artış görüldü, ancak 2030 ulusal hedefleri piyasa beklentilerinin halen çok gerisinde. Ulusal hedefler ve piyasa projeksiyonları, rüzgâr kapasitesinin 2030’a kadar ikiye katlanacağını öngörüyor. Ancak küresel üç kat artış hedefi için daha fazla çaba gerekiyor. Enerji depolamada da hedeflere uzak bir tablo var. Enerji depolama hedefleri, küresel üç kat artış hedefiyle uyumlu değil. 2030 için belirlenen toplam 284 GW’lik hedef, gereken 1.500 GW’lik kapasitenin oldukça altında.

✦ Rusya'nın Doğu Sibirya bölgesinden Çin'de ekonomik aktivitenin yoğun olduğu kuzey ve doğu bölgelerine doğalgaz taşıyan ‘Doğu Rotası’ boru hattı faaliyete geçti. Toplam 5.111 kilometre uzunluğundaki bu hat, eyalet düzeyindeki dokuz bölgedeki yaklaşık 450 milyon kişiye yılda 38 milyar metreküp doğalgaz sağlayacak. Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Avrupa ile enerji bağlantılarında ciddi kesintiler yaşayan Rusya, doğal gaz ihracatında Çin’i yeni merkez olarak konumlandırıyor. Büyük nüfusu ve enerji ihtiyacıyla Çin, bu süreçte Rusya için stratejik bir pazar haline geldi. Çin’in bu yeni hatla, enerji arz güvenliğini güçlendirerek sanayi ve konut ihtiyacını karşılaması bekleniyor.

✧ Bu arada Rusya; Rosneft, Gazprom ve Lukoil gibi büyük petrol şirketlerini tek bir çatı altında birleştirme planları üzerinde çalışıyor. Plan, Başkan Vladimir Putin’in enerji piyasalarında etkisini artırmayı ve savaş ekonomisini desteklemeyi amaçlıyor. Söz konusu birleşme gerçekleşirse, Suudi Aramco’dan sonra dünyanın en büyük ikinci petrol üreticisini oluşturacak. Yeni yapı, Hindistan ve Çin gibi büyük müşterilerden daha yüksek fiyatlar elde etmeyi hedefliyor.

✦ Kasım ayında Avrupa doğalgaz piyasası hareketli günler yaşadı. Fiyatlar megavat saat başına 47 euroyu geçerek yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Soğuk hava dalgası, jeopolitik tansiyonlar ve arz-talep dengesizlikleri, bu yükselişin başlıca nedenleri arasında. Hollanda merkezli TTF göstergesi, aralık vadeli kontratlarda ekimden bu yana en yüksek seviyesini gördü. Avrupa’nın enerji kırılganlığı devam ediyor. Ay içinde, Gazprom’un Avusturya’ya gaz arzını kesmesi ve Ukrayna transit hattındaki belirsizlikler, enerji piyasasındaki endişeleri derinleştirdi. Kasım ayında Avrupa’daki gaz depolama seviyeleri %90’ın altına düşerek son beş yıllık ortalamanın gerisinde kaldı. Goldman Sachs, gaz talebinin günlük 46 milyon metreküp artabileceğini öngörüyor. Banka, 2025 için TTF fiyat tahminini €40/MWh’ye yükseltirken, olumsuz senaryolarda fiyatların €77/MWh’ye kadar çıkabileceği uyarısında bulundu. 2025 yılı enerji güvenliği ve fiyat istikrarı açısından zorlu bir sınav yılı olabilir.

SEKTÖRDEN AÇIKLAMALAR

✦ Enerjisa Commodities Ticaret ve Enerji Çözümleri Türkiye Direktörü İsmail Özdemir BloombergHT’deki Enerji Görünümü programında doğal gaz piyasalarındaki güncel durumu ve beklentileri değerlendirdi. Avrupa’nın yenilenebilir enerji kapasite faktörünün oldukça düşük seyrettiği bir dönemden geçtiğini ifade eden Özdemir, bu durumun elektrik üretimi için doğal gaz talebini artırdığını belirtti. Ayrıca kış mevsiminin sert başlamasının da depo seviyelerinin hızla düşmesine neden olduğunu vurguladı. Özdemir, “Şu anda Avrupa'da depo doluluk oranları %87 civarında. Biz bu yayınları yapmaya başladığımızdan beri %90'ın altına geldiğini neredeyse hiç hatırlamıyorum. Hep kış nasıl geçecek diye yayınları yaparken bu konuda tedirgindik. Ama depo doluluk oranları çok iyi diyorduk ve 2 kıştır havalar Avrupa tarafında ılıman geçiyordu. Ama bu kış soğuk başladı. Ve bir anda depo çekişleri hızlanınca dolluk oranı da şu anda %87'ye düştü.” dedi. Analistlerin kış mevsiminin hangi doluluk oranıyla bitirileceği, arz problemleri ve yaz aylarında depoların tekrar dolup dolmayacağı gibi senaryolar üzerinde çalıştığını ifade eden Özdemir, bu durumun TTF fiyatlarını yukarı yönlü etkilediğini vurguladı.

✦ Bakü’de düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı’nda (COP29) konuşan Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, Türkiye’nin yenilenebilir enerji alanında Avrupa’nın en önde gelen ülkeleri arasında yer aldığını vurguladı. Birol, Türkiye’nin mevcut yenilenebilir enerji başarılarına dikkat çekerek, "Rüzgar, güneş ve jeotermal enerjide halen kullanılmayı bekleyen büyük bir potansiyelimiz var. Bu kaynakları daha etkili bir şekilde hayata geçirmemiz gerekiyor” dedi. Gelecek yıllarda Türkiye’nin bu potansiyelini en iyi şekilde kullanmasını umduğunu belirten Birol, türbin ve güneş panellerinin yerel üretimine yönelik atılacak adımların önemine de işaret etti. Türkiye’nin uzun dönemde 2 önemli enerji planı öne çıkıyor. Yenilenebilir enerjinin birincil enerji içindeki payının 2053’e kadar %50’ye çıkarılması ve nükleer enerjinin payı %30’a yükseltilmesi.

✦ Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği Başkanı İbrahim Erden, Türkiye’deki yenilenebilir enerji yatırımları hakkında CNBC-e’ye konuştu. Şu an üzerinde çalışılan süper izin kanunun; arazi tahsisi, orman-mera izinleri ve imar düzenlemeleri gibi pek çok izin unsuruna temas ettiğini vurgulayan Erden, bugün 5 seneyi bulan ortalama bir rüzgar projesi geliştirme sürecinin 2 sene ve onun altına çekilmeye çalışıldığını ifade etti. Öte yandan yine bu bağlamda bakanlığın 21 Ekim’de yayınladığı 2025 Yenilenebilir Enerji Stratejisini değerlendiren Erden, “Bu çalışmaya baktığımız zaman 2035'te daha önce 83.000 MW olarak işaret edilen toplam yenilenebilir hedefimiz 120.000 MW'a çıktı. Bu %50'lik bir büyüme demek. Ayrıca bu çerçevede her yıl 1200 MW rüzgar toplamda 2000 MW rüzgar ve güneş yatırımının ihale edilmesiyle ilgili hedefler açıklandı ki sürdürülebilir bir şekilde bunların ihale edilecek olması yatırımcılar açısından izin kanunu düzenlemeleri kadar önemli.” dedi.
Kaynak: Fintables