Dünya beşincisiydik dibe vurduk

Sektöre yol göstermek için 2007 Türkiye Tersaneler Master Planı hazırlandı. Ancak paylaşılmadı. Bu da sektörü zora soktu. Birçok tersane kapandı. Sektör temsilcileri, “Açıklanmayan plan bizi iflas ettirdi”

Tersanecilikte dünya beşinciliğinden iflasa

Bir dönem dünya sıralamasında beşinciliğe kadar yükselen ve Cumhuriyet tarihinin en parlak dönemlerinden birini yaşayan gemi inşa sektörü, 2008’den beri küresel ekonomik krizin pençesinde hayatta kalma mücadelesi veriyor. Rakamlara göre, tersanelerin hali hiç de iç açıcı değil. Örneğin GİSBİR Sektör Raporu’na göre, 2007’de 2,6 milyar dolar olan ihracatı 2012’de 813 milyon dolara, 2007’de 40 bin civarında olan istihdam kapasitesi 2012’de 15 binin altına düştü.

2008’de 95 olan yeni gemi teslimi 2012’de 14’e geriledi. 2008’de teslim edilen gemi tonajı 1 milyon DWT’a çok yakınken, 2012’de aynı tonaj 134 binde kaldı. Yine 2008 yılında 2 milyar 647 milyon dolar olan ihracat rakamı 2012’de 1 milyar doların da altına düşerek 813 milyon dolara geriledi. 2002’de 13 bin 545 olan tersanelerdeki istihdam sayısı 2007’de 33 bin 480 olarak zirve yaparken, 2012 sonunda bu rakam 16 bin seviyelerine geriledi.

DDK RAPORU’NA RAĞMEN AÇIKLANMADI

Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı’nın, kamu bütçesinden 850 bin liralık (KDV hariç) ihale ile Türk Loydu’na hazırlattığı Tersaneler Master Planı’nın 2007’de sonuçlanmasının ardından, dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’ın ve Denizcilik Müsteşarlığı idarecilerinin katıldığı bir toplantıda planın duyurulmamasına yönelik karar alındı. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DKK) da 2008’deki raporunda, Türkiye Tersaneleri Master Planı’nın bir an evvel resmiyete kavuşturularak sektöre duyurulması istendi. Ancak 7 yıldır açıklanmadığı ortaya çıktı. İçinde bulunduğu zor durum için çıkış yolu olarak bu planı gören sektör zora girdi. Tersanelerin neredeyse tamamı iflas etti. Sektör temsilcileri duruma tepkili.

PLAN SEKTÖRÜ YANLIŞ YÖNLENDiRDİ
Planın sektöre bildirilmediğini söyleyen Ünsan, “Çok kapsamlı bir çalışma olan Tersaneler Master Plan’ı, sektöre yol gösterecek nitelikte bilgiler içeriyordu. 2008’in 2. yarısına kadar bir nevi altın çağını yaşayan tersaneler, küresel krizle siparişlerin bıçak gibi kesilmesi, mevcut siparişlerin iptal edilmesi üzerine ciddi ekonomik sıkıntıya düştü. Plandan habersiz olduğundan yanlış yorum yapan müteşebbis, özellikle Altınova tersane bölgesinde çok zor duruma düştü. Yanlış yatırım planlamasından 40’ın üzerinde olan tersane yatırımında bugün, sadece bir elin parmağı kadar sayıda tersane aktif” diye konuştu. Bir tersane yatırımının 10 milyon dolar üzeri olduğunu belirten Ünsan, “Hükümetin yol açtığı zararı hesaplamak çok da zor değil. Açılan Kredi Garanti Fon’da ise dağ fare doğurdu. Bu fonu sadece ekonomik gücü olan birkaç tersane kullanabilmiş, diğerleri ‘teminat’ sorununu aşamadı. Şu an tersaneler sipariş alsa dahi teminat mektubu alamadığından siparişleri iptal edilmekte” dedi.

Bir çivi bile çakılmadı, dibe vurduk
Ziya Gökalp (İMEAK Gemi Sanayicileri Derneği (GESAD) Yönetim Kurulu Başkanı): “Türkiye’de tersanecilik 2007’ye kadar dünyada 5. iken sonra dibe vurdu. Özellikle çöküşümüz Denizcilik Müsteşarı şu anki Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz’ın gidişiyle başladı. Şu an yürekler acısı durumdayız. Ereğli tamamen durdu, adeta yanıyor. En büyüğü Tuzla’da sadece savunma sanayisine gemi yapılırken 2. büyük tersane Altınova’da 2-3 firma çalışıyor.”

Yakında açıklanacakmış

Sinem Dedetaş (Gemi Mühendisleri Odası Başkanı): “Türkiye Tersaneleri Master Planı’nın, devlet başta olmak üzere ilgili bütün kesimler ve sektörler açısından önemli bir doküman. ?Sektörün kendi yolunu belirleyebilmesi için bu plana kolaylıkla erişebilmeli, ama ulaşılamıyor. Konuyla ilgili geçenlerde yapılan çalıştayda; Kıyı Yapıları Genel Müdürümüz ilgili planın gizli olmadığını, isteyene gönderebileceğini, söyledi. İnternet sayfasına koymasının erişim için daha uygun olacağı söylenince de ilgililere talimat vereceğini ifade etti.”

Rant endişesi iddiası...
Tersane Master Planı’nı hazırlayan ekipten İTÜ Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi yardımcı Doç. Dr. Yalçın Ünsan Master Planı’nda tersanelerin yaşadığı sorunu ve neler yapılması gerektiğini sıraladıklarını söyledi. Ünsan, “Sanırım yeni bir rant alanı oluşturulması endişesi var. Çünkü yeni tersaneler inşa edilecek yerler değer kazanacak. O nedenle açık vermiyor olabilirler. Ancak belirttiğimiz noktalarda yeni yapılaşmaların olduğu ve belli arazilerin satın alınması oldukça dikkat çekici” diye konuştu.

GESAD Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Gökalp, “2007’den sonra sektörde bir çivi bile çakılmadı. Ana makineyi dahi üretebilecek durumdaydık, hükümetten karşılık bulmadı. İstanbul’un bir ilçesine harcanan peyzaj- çiçek parası bizim sektöre harcansa sektör 10 milyar dolar para kazandırır” dedi.