BİZE ULAŞIN
Ekonomide belli bir süre zarfında piyasada bulunan para stoğu, para arzı olarak adlandırılmaktadır. Bu değerin dar para arzı ve geniş para arzı olarak ikiye ayrıldığı ve farklı araçlar ile ölçüldüğü bilinmektedir. M ile gösterilen para arzı; M0, M1, M2 ve M3 araçları kullanılarak ölçülmektedir.
Bir ekonomide belli bir dönem içerisinde piyasada mevcut olan para stoğuna para arzı denilmektedir. Dolayısıyla bu değer, emisyon hacminden büyük olmaktadır. M harfi ile gösterilen para arzı kapsamında; banknotlar, madeni paralar ve diğer satın alma araçları da bulunmaktadır.
Makroekonomi kapsamında para stoğu ya da para arzı, belli bir süre içerisinde ekonomi genelinde dönen toplam para değeri olarak tanımlanmaktadır. Bu değer, temelde M1 ve M2 adlı araçlar ile ölçülmektedir. Ölçüm araçlarından olan M1, ekonomideki nakit para, çek ve vadesiz mevduatların toplamıdır. Diğer bir ölçüm aracı olan M2 ise kısa dönem vadeli mevduatlar ile tasarruf değerlerinin toplamını ifade etmektedir.
Para arzı, farklı şekillerde ölçülebilmektedir. Bu ölçümlerin de genellikle iki ayrı grupta toplandığı söylenebilmektedir. Ölçümlerin ilki dar para arzı, bir diğeri ise geniş para arzı olarak adlandırılmaktadır. Belirtilen para arzı türlerinin ölçümü ise aşağıdaki gibi açıklanabilmektedir;
Dar Para Arzı Ölçümü: Bu ölçümde M0 ve M1 araçları tercih edilmektedir. En dar anlamdaki para arzı M0’dır. M1 ise M0 değerine bankalardaki vadesiz mevduatın da eklenmesi ile belirlenmektedir. Dolayısıyla dar para arzı ölçüm formülleri şu şekildedir;
M0 = (dolaşımdaki banknotlar + madeni paralar) - banka kasalarındaki nakit
Geniş Para Arzı Ölçümü: Bu değerin ölçümünde M2 ve M3 araçları kullanılmaktadır. M2 değeri de M1’e vadeli mevduatın dahil edilmesi ile bulunmaktadır. Ayrıca M3 değeri, en geniş anlamdaki para arzıdır. Geniş para arzı ölçüm formülleri ise şu şekildedir;
M2 = M1 + vadeli mevduat
Farklı araçlar ile ölçülen para arzı, arttığı durumlarda ekonomiye dair bazı unsurları göz önüne sermektedir. Bu değerin artması, faiz oranının düştüğünü göstermektedir. Dolayısıyla para arzının artması ile faiz oranının düşmesi de enflasyon oranındaki yükselişin habercisidir. Merkez bankaları da bazı durumlarda bağımsız politikaları ile ekonomiye müdahalede bulunmaktadır. Bu bağlamda para arzının Merkez Bankası tarafından artırılması, genişletici para politikası olarak adlandırılmaktadır.
Bir ekonomide para arzı değerinin azalması ya da artması, bazı durumlara işaret etmektedir. Bu nedenle para arzı, mevcut ekonomiye dair gelişen ya da meydana gelmesi muhtemel olan durumları haber vermektedir. Mevcut ekonomide para arzı arttığı zaman, faiz oranı düşmekte ve enflasyon oranı yükselişe geçmektedir. Ancak para arzının düştüğü durumlar da vardır.
Para arzının azalması, faiz oranlarının yükseldiğini göstermektedir. Buna bağlı olarak fiyatlar ile üretimin ise azaldığı görülebilmektedir. Dolayısıyla para arzının azalması, işsizliğe ve hatta üretim kapasitesinin yetersiz kullanılmasına sebebiyet verebilmektedir.
