Sektörel Görünüm - Ocak 2025 Havacılık Bülteni

Tüm uçak trafiğine en fazla katkıyı sağlayan ilk üç havalimanı ise %40 ile İstanbul Havalimanı, %23 ile Sabiha Gökçen Havalimanı ve %7 ile Antalya Havalimanı oldu. Aralık ayında toplam yolcu trafiği ise geçen seneye kıyasla iç hatlardaki %6,7, dış hatlardaki %9,7’lik büyümenin etkisiyle 15,5 milyon kişiye ulaşarak %8,26 yükseldi.

Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin aralık ayında toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %5,3 arttığını görüyoruz. Yolcu sayısındaki artış, iç hatlarda %3 olurken dış hatlarda %6,5 olarak gerçekleşti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk kilometre verisi, iç hatlarda %4 ve dış hatlardaki %8’lik yükselişin etkisiyle toplamda %7,7 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Aralık 2023’ün %4,2 üzerinde 42.387 sefer düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %78,5, yurt dışında %80 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %84,8 ve %80’di. Şirketin bu yıl oldukça başarılı bir performans sergilediği kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yılın %3,7 üstünde 165 bin ton olarak kaydedildi.

Aynı dönemde Pegasus’un toplam yolcu sayısı, önceki yılın %20 üzerinde 3,10 milyon kişiye ulaştı. Bunun alt kırılımlarından iç hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme %17, dış hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme ise %22 olarak kaydedildi. Aralık ayında şirketin toplam uçuş trafiği 17 binin üzerine çıkarak yıllık bazda %15 büyüme gösterdi ve bu uçuşlardaki doluluk oranı %85’e ulaştı. İç hatlardaki doluluk oranı %88,6, dış hatlardaki doluluk oranı %83,2 olarak gerçekleşti. Toplam arz edilen koltuk kilometre ise 5.521 milyon kilometre ile Aralık 2023’e kıyasla %17 arttı.

TAV Havalimanları’nın açıkladığı yatırımcı bültenine göre aralık ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 6,1 milyonun üzerine çıkarak 2023’ün aynı dönemine kıyasla %10, uçuş sayısı 45 binin üzerine çıkarak %8 büyüme kaydetti. Dış hatlardaki yolcu trafiği 3,3 milyonla %11, iç hatlardaki yolcu trafiği 2,7 milyonla %9 yükseldi. Aralık ayında Antalya Havalimanı’ndaki toplam yolcu sayısı geçtiğimiz senenin çok hafif altında kalırken; toplam trafiğe diğer en yüksek katkıyı sağlayan havalimanları Medine, Ankara ve Almatı Havalimanları’nın toplam yolcu sayısı sırasıyla %18, %4 ve %17 yükseldi.

GELİŞMELER

TAV Havalimanları, Kuveyt Sivil Havacılık İdaresi tarafından düzenlenen Kuveyt Uluslararası Havalimanı Terminal 4 işletme ve bakım hizmeti ihalesine teklif sunduğunu Kamuyu Aydınlatma Platformu’na bildirdi. Şirketten yapılan açıklamada, “Yönetim Kurulumuzun söz konusu ihaleye ilişkin 17 Aralık 2024 tarihli kararının açıklanması, gizliliği korunması gereken bir sürecin olumsuz etkilenmemesi, Şirketimizin yasal hak ve menfaatlerinin korunması ve henüz kesinleşmeyen bir süreçle ilgili yatırımcıların yanıltılması risklerinin
önlenmesi gerekçeleriyle ertelenmiştir.” ifadelerine yer verildi.

Türk Hava Yolları (THY), 13 yıl aradan sonra Şam’a planlanan ilk seferini gerçekleştirdi. İstanbul Havalimanı'ndan kalkış yapan "TK 846" uçuş kodlu geniş gövdeli uçak, Suriye'nin başkenti Şam'a doğru yola çıktı. THY’nin yeniden başlattığı uçuşlar kapsamında İstanbul Havalimanı’ndan Şam’a salı, perşembe ve pazar günleri sabah saat 09.00’da doğrudan seferler düzenlenecek. Şam Havalimanı’ndan İstanbul’a dönüş uçuşları ise aynı günlerde saat 13.00’te yapılacak. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, ilk uçuşta teknik bir heyetin de yer aldığını belirtti. Bakan Uraloğlu, “Daha önce Halep ve Şam Havalimanlarının mevcut durumlarını incelemek için ekiplerimizi görevlendirmiştik. Bugünkü uçuşla Şam’a giden Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden teknik ekibimiz, pazar gününe kadar saha denetimlerini sürdürecek.” açıklamasında bulundu.

Türk Hava Yolları’nın (THY) %100 iştiraki olarak kurulan düşük maliyetli havayolu AJet, Boeing’in uçak teslimatlarındaki gecikmeler nedeniyle büyüme planlarını sürdürebilmek için 36 uçak tedarik etmek üzere uçak kiralama şirketleriyle görüşüyor. Ağırlıklı olarak Airbus modellerine odaklanılan bu tedarik süreci, şirketin 2025 yılı için belirlediği 23 milyon yolcu taşıma hedefi ve kilometre başına %13 koltuk artışı hedefini gerçekleştirmek için kritik öneme sahip. AJet CEO’su Kerem Sarp, Reuters’a yaptığı açıklamada, “2024 için 36 Boeing MAX uçağının teslim edilmesini bekliyorduk ancak Boeing’deki üretim sorunları teslimatların gecikmesine neden oldu. Bu nedenle, Airbus modelleri ağırlıklı olmak üzere kiralama ve satın alma seçeneklerini değerlendiriyoruz.” dedi. Boeing, geçtiğimiz dönemde tedarik zinciri problemleri, güvenlik endişeleri ve grevler nedeniyle üretim süreçlerinde gecikmeler yaşamıştı.

Baykar, insansız hava aracı (İHA) üretimindeki liderliğini yeni bir boyuta taşıyarak dünya gündeminde geniş yankı uyandıran bir adım attı. Şirket, Avrupa’nın köklü havacılık şirketlerinden biri olan İtalyan Piaggio Aerospace’i satın aldı. Bu satın almayla birlikte Baykar, Avrupa’da üretim yaparak, bölgedeki pazar payını artırma ve yerel üretim avantajlarından faydalanma fırsatı yakalıyor. Avrupa’da üretim yapmak, bölgedeki ülkelerin ABD baskısından bağımsız şekilde savunma ürünlerini satın almasını kolaylaştırabilir. Ayrıca, Piaggio’nun 140 yıllık bilgi birikimi ve deneyimi Baykar’ın teknoloji geliştirme süreçlerine ciddi katkılar sağlayabilir.

Salesforce tarafından yayımlanan rapora göre, 2024 yılının yılbaşı öncesi döneminde dünya genelinde e-ticaret harcamaları %3 artarak 1,2 trilyon dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Özellikle ABD’deki tatil dönemi satışları %4 artışla 282 milyar dolara yükseldi. Raporda, yapay zekanın sunduğu kişiselleştirilmiş ürün önerileri ve tatil tekliflerinin, tatil harcamalarına yıllık %6 artışla 229 milyar dolar katkı sağladığı vurgulandı. Salesforce’un, Agentforce, Commerce Cloud, Marketing Cloud ve Service Cloud gibi bulut hizmetlerinden elde edilen verilerle hazırlanan raporu, 1 Kasım-31 Aralık tarihleri arasında 1,5 milyar müşterinin alışveriş davranışlarına ilişkin içgörüler sunuyor. Salesforce Tüketici İçgörüleri Direktörü Caila Schwartz, perakendecilerin yapay zeka yatırımlarının, operasyonel maliyetlerin düşmesine ve daha kişiselleştirilmiş, etkileşimli satış kanallarının oluşturulmasına katkı sağladığını belirtti.

Delta Air Lines, 2025 yılının şirketin kuruluşundan bu yana en iyi finansal yılı olabileceğini öngörüyor. Financial Times’a konuşan CEO Ed Bastian, söz konusu beklentilerin tüketicilerin seyahat iştahı ve premium koltuklar için artan ödeme iştahıyla gerçekleşeceğini söylüyor. Delta, geçen yılki 5,2 milyar dolar net karını bu yıl 6 milyar doların üzerine çıkarabileceğini düşünüyor. Bastian, “2025 yılına girerken, seyahat talebinin güçlü kalmasını bekliyoruz.” dedi. Ayrıca şirketin hisse başına kazancının, geçen yıl elde edilen 6,16 doların üzerine çıkararak en az 7,35 dolara ulaşmasını bekliyor. Delta, dördüncü çeyrekte 1,6 milyar dolarlık düzeltilmiş vergi öncesi kar elde ederek %47’lik bir artışla tarihindeki en iyi aralık ayını gerçekleştirdi.

American Airlines hisseleri, şirketin rakiplerine kıyasla daha zayıf bir kazanç rehber (guidance) sunması nedeniyle sert düşüş yaşadı. Texas merkezli havayolu şirketi, 2025 yılı için hisse başına düzeltilmiş kazancını 1,70 ile 2,70 dolar arasında öngörüyor. Bu aralık, Wall Street’in 2,42 dolarlık beklentisinin ortalama %9 altında. Ayrıca, şirketin ilk çeyrekte beklenenden daha büyük bir kayıp öngörmesi dikkat çekiyor. Şirketin beklentileri, Delta Air Lines ve United Airlines’ın daha iyimser kazanç tahminleriyle tezat oluşturdu. Delta, seyahat talebindeki canlılığı vurgulayarak hem ilk çeyrek hem de yıllık kazanç beklentilerini Wall Street tahminlerinin üzerinde açıkladı. United ise ilk çeyrek için düzeltilmiş hisse başına kazanç tahminlerinde analist beklentilerinden %39 daha yüksek bir alt sınır açıkladı.

Çin, Boeing ve Airbus’ın uçak piyasasındaki hakimiyetini kırmak amacıyla yerli üretim yolcu uçağı C919’u uluslararası arenaya taşımaya hazırlanıyor. İlk ticari uçuşunu 2023’te gerçekleştiren ve şu anda Çin iç hatlarında kullanılan C919, bu ay Hong Kong-Şangay hattında düzenli uçuşlara başlayarak yurt dışı operasyonlarına adım attı. Ancak Batı yapımı bileşenlere bağımlılık ve uluslararası sertifikasyon zorlukları, uçağın küresel pazarda rekabet gücünü sınırlıyor. Comac, 2026’ya kadar Güneydoğu Asya’da uçuşlara başlamayı ve uzun vadede Batı tekelini kırmayı hedefliyor, ancak uzmanlar, bu hedeflerin büyük ölçüde dış bileşen tedarikine bağlı olduğunu belirtiyor.

Çin’in üç büyük havayolu şirketi, Rus hava sahasını kullanma avantajıyla Avrupa uçuşlarında hızlı bir büyüme kaydediyor. Air China, China Eastern ve China Southern, yakıt maliyetlerini düşürüp uçuş sürelerini kısaltarak Avrupalı rakiplerine karşı maliyet avantajı sağlıyor ve bilet fiyatlarını %5 ila %35 daha ucuz sunuyor. Rusya’nın 2022’de Avrupa havayollarına getirdiği hava sahası yasağı, Batılı taşıyıcıların Çin’e direkt uçuş rotalarını iptal etmesine yol açarken, Çinli havayolları bu boşluğu hızla doldurarak kapasitesini pandemi öncesine göre %18 artırdı. Örneğin, Lufthansa Frankfurt-Pekin hattını programdan çıkarırken, Çin-Avrupa uçuşları 2019 seviyelerinin %90’ını aşarak toparlanma gösterdi. Çin hükümetinin havacılık sektörüne verdiği mali destek ve sübvansiyonlar, bu havayollarının uluslararası pazarda daha agresif büyümesini sağlarken, Avrupa rotalarındaki genişleme, iki bölge arasındaki bağlantıları güçlendirmeyi hedefliyor.

Geçtiğimiz ay havacılık sektöründe iki büyük kazaya tanık olduk. Azerbaycan Airlines’a ait bir Embraer 190 yolcu uçağı, Bakü’den Grozni’ye uçarken Hazar Denizi üzerinden saparak Kazakistan’ın Aktau kenti yakınlarında düştü ve 67 yolcudan 38’i hayatını kaybetti. Kazanın, Rus hava savunma sistemlerinin yanlışlıkla ateş açması sonucu gerçekleştiği iddia edilirken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, olay nedeniyle üzüntülerini dile getirerek Azerbaycan’dan özür diledi. Bir başka olayda ise Güney Kore’de Jeju Air’e ait bir Boeing 737-800 yolcu uçağı, iniş takımlarının açılmaması sonucu Muan Uluslararası Havalimanı’nda pistten çıkarak bir duvara çarptı ve alev aldı. Bu kazada 181 yolcudan sadece 2’si kurtuldu. Güney Kore hükümeti, ülkedeki tüm B737-800 uçaklarına yönelik güvenlik denetimi başlatırken, Jeju Air’in operasyon ve bakım süreçleri de mercek altına alındı. Her iki trajik olay, havacılık güvenliği konusundaki önlemlerin önemini bir kez daha ortaya koydu.

SEKTÖRDEN AÇIKLAMALAR

TAV Havalimanları Kurucu Ortağı Sani Şener, Hürriyet Gazetesi’nden Zeynep Bilgehan’a havacılık sektörüne ve Suriye’nin potansiyeline ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Şener, TAV’ın global bir şirkete dönüştüğünü ifade ederek, “Atatürk Havalimanı 2000 yılında açıldığında Türkiye’nin yolcu sayısı 33 milyon, havacılık sektöründeki çalışan sayısı 55 bindi. Şu an yolcu sayısı 250 milyon, çalışan sayısıysa 250 bin civarında. Havalimanı işletmeciliğinin 1990’lardaki özelleştirilmesinden sonra bir dolu yeni havalimanları yapıldı. Başka oyuncular da sektöre girdi. Türkiye’deki tecrübelerimizi başka ülkelere taşıdık. Şu anda TAV 8 ülkede 15 havalimanı işletiyor.” dedi. Türkiye’nin Suriye’nin ihyasında aktif bir rol alması gerektiğini ifade eden Şener, “Türk müteahhitler dünyada çok önemli yere haizler çünkü fakülteler çok iyi mühendisler yetiştirdiler. Şu an Irak’ta Musul Havalimanı’nı biz yapıyoruz. Suriye’de de Türk müteahhitlere ciddi iş düşeceğine inanıyorum. Tecrübemiz var. Ancak sadece Türkiye’nin sağlayacağı finansman yetmez. Dünyadaki tüm kuruluş ve ülkelerin yardım etmeleri lazım. Artık dünyada sorun, büyüyen ülkelerin güç kazanmasından değil dağılan ülkelerin güç kaybetmesinden çıkıyor. Suriye’nin dağılmamasının AB ve ABD için de çok önem taşıdığını düşünüyorum.” diye konuştu.

Hitit Bilgisayar Mali İşlerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Sezer Tuğ Özmutlu, CNBC-e ekranlarında şirketin 2024 performansına ve 2025 beklentilerine yönelik değerlendirme yaptı. 2024 için duyurulan beklentilerin korunduğunu vurgulayan Özmutlu, “Yıl sonu hedeflerimize FAVÖK’te yakınsayacağız. Ciro ve net kar bant içinde kalacak, yatırım ve ciroda aşacak şekilde yılı tamamlamayı öngörüyoruz. 2025 için de benzer potansiyeli taşıyoruz.” diye konuştu. Hitit’in pazar payının %5’e çıkarmayı hedeflediklerini ifade eden Özmutlu, “2025 itibarıyla dünyada pazar payımızı %2,5 civarında öngörüyoruz. Son dönemde gelişimimize baktığımızda 5 yıllık sürede bunu %5’e çıkarmayı hedefliyoruz. 49 ülkeye yayılmış durumdayız. 75 partnerle sözleşmemiz bulunuyor. Bütün kıtalarda dengeli şekilde varız. Kuzey Amerika’da büyümek istiyoruz. Ana stratejimiz dengeli dağılım. Bunun avantajını pandemide gördük.” dedi. Özmutlu, şirketin gelecek beklentilerine ve yabancı yatırımcıların ilgisine yönelik ise, “Son 3 yılda dolar bazında %30 büyüdük. Yatırımlarımızı neredeyse tamamladık. Çok önemli bir satış ağı kurduk. Yabancı yatırımcının çok yoğun ilgisi var. Yabancı kurumsal yatırımcı oranı %30’un üstünde. Londra’ya önemli bir yatırım firması tarafından davet edildik. Orada yaptığımız sunum için olumlu geri bildirimler aldık. Şubat’ın ilk haftasında önemli yatırımcılarla görüşeceğiz.” dedi.

Antalya, 2024’te turizm canlılığının merkezi oldu. Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü verilerine göre Antalya, 2024 yılında 17 milyon 278 bin 103 turisti ağırlayarak tüm zamanların en yüksek ziyaretçi sayısına ulaştı. Bu rekor, hem turizmcileri hem de sektör temsilcilerini yeni yıl için daha da umutlandırdı. Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği (POYD) Başkanı Hakan Saatçioğlu, Antalya’nın dünya çapında bir marka şehir haline geldiğini vurguladı. Turizmin, ülke ekonomisine sağladığı katkının altını çizen Saatçioğlu, “Antalya olarak hem kamu hem de özel sektör iş birliğiyle turizmi geliştirmek için çalışıyoruz. Sezon başında hedeflediğimiz 17 milyon turist rakamını yakaladık. Bu yıl ise 18,5 milyonu görmeyi hedefliyoruz” dedi. Ayrıca, kişi başı harcamanın geçen yıl 97 dolardan 107 dolara çıktığını ve bu rakamın 2025’te daha da artmasını beklediklerini belirtti. Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği Başkanı Kaan Kaşif Kavaloğlu da 2024 yılının turizm açısından başarılı bir yıl olduğunu ifade etti. Küresel salgın sonrası yeniden yükselişe geçen sektörde, Antalya’nın 17 milyon turist hedefini tutturmasının mutluluk verici olduğunu belirten Kavaloğlu, “Bu yılki hedefimiz 18 milyonu aşmak” dedi. Antalya’nın bir numaralı pazarının Rusya olduğunu ancak Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle bu pazarda büyüme beklemediklerini belirten Kavaloğlu, alternatif pazarlara yönelmenin önemine dikkat çekti. Almanya ve İngiltere gibi ikinci ve üçüncü büyük pazarlarda büyüme beklendiğini, Polonya, Hollanda, Kazakistan ve Romanya’nın da güçlü pazarlar arasında yer aldığını söyledi.

Kaynak: Fintables