BİZE ULAŞIN
Son dakika... Milyonlarca kişinin merak ettiği “EYT ne zaman çıkacak?” EYT’nin kapsamı ne? Masada hangi formül var? EYT'den kaç kişi faydalanacak? Soruları yavaş yavaş netleşmeye başlarken ekonomi yönetimi tarafından konuya ilişkin açıklamalar peş peşe geliyor. Erken emekliliğin önünü açacak yasa değişikliğinin yapılması ile milyonlarca kişi emekli olmanın hayalini kurarken bu durumun işveren kesimi için bazı sorunlara yol açacağı öğrenildi. İşte haberin detayları…
Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı'nda olan vatandaşların gözü kulağı Meclis’in EYT için alacağı karara çevrildi. EYT’nin Ekim ayının ortasında başlayacak bütçe görüşmelerinin ardından en erken Aralık ayında yasalaşması bekleniyor. Konuya ilişkin dün akşam açıklamada bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati bütçeye vurgu yaparak, “Meclis'ten geçecek EYT ile ilgili her kararın altını doldururuz. Bütçe disiplininden asla taviz vermiyoruz. Taviz vermeden taleplerin karşılanması doğrultusunda adımlar atıyoruz. Gelirlerin artırılması konusunda da çalışmalarımız var. Vergiyi ödenebilir bir halde sunmak gibi” ifadelerini kullandı.
Ancak Dünya Gazetesi’nde yer alan habere göre Emeklilikte Yaşa Takılanlar için yapılacak yasal düzenlemenin işveren tarafında bazı sorunlara yol açacağı belirtildi. PwC Sosyal Güvenlik Hizmetleri Direktörü Celal Özcan, yaş şartı aranmadan, kişilerin belli prim gün sayısı ve sigortalılık süresini dolmalarına bağlı olarak emekli olmalarının gerek mikro düzeyde işletmelere, gerekse makro düzeyde genel ekonomik göstergelere bazı yansımalarının olacağını aktardı.
İŞTE OLASI 8 ETKİ…
Bakanlık ve SGK tarafından çıkacak olası EYT düzenlemesinden kaç kişinin hemen emekli olabilecek şartları taşıdığına ilişkin resmi bir sayı belirtilmemiş ise de, yapılan bazı açıklamalara göre, EYT kapsamına giren kişi sayısının yaklaşık 4-5 milyon kişi olduğu, bunlardan yaklaşık 1,5 milyon kişinin prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamladığından hemen emekli olabileceği, geriye kalanların da zaman içinde prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlamalarına bağlı olarak emeklilik hakkı elde edecekleri anlaşılmaktadır.
Şu anda en düşük emekli aylığı 3.500 olup, bu tutarın altında bağlanan SGK aylıkları ile aradaki fark ise genel bütçeden karşılanmaktadır. EYT kapsamında 1 milyon kişinin hemen emekli olduğunu varsaydığımızda, EYT nedeniyle SGK'ya aylık 3,5 milyar, yıllık 42 milyar lira ilave yük (bütçe açığı) gelecektir. 2023 yılında alt sınır emekli aylığı seviyesinin yükseltilmesi durumunda bu açık daha da artacaktır.
EYT düzenlemesinin ortaya çıkaracağı mali yük, ya sigorta prim oranlarının/prime esas kazanç matrahının artırılması, ya vergi oranlarının yükseltilmesi, ya da genel borçlanma yoluyla finanse edilmeye çalışılacaktır.
Bu durum ise, işletmelerin iş gücü maliyetlerini artıracak, finansmana erişimlerini güçleştirecektir.
1475 sayılı İş Kanunu’nun “Kıdem tazminatı” başlıklı halen yürürlükte olan 14. maddesine göre;
4857 İş Kanunu’na tabi işlerde çalışmakta olup, yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılan ve işveren nezdindeki bir yıllık çalışma/kıdem süresini de doldurmuş olan işçilere,
İşe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında ve bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
Buna göre, EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli olup, işten ayrılacaklara yapılacak olan kıdem tazminatı ödemeleri, fesihle birlikte muaccel hale gelecek olup 14. madde ve 4857 sayılı İş Yasası’nın 120. maddesi gereğince iş sözleşmesinin feshi tarihinde nakden ve def'aten ödenmesi gerekecektir.
EYT düzenlemesinin en geç 2023 yılı Ocak ayı başında kanunlaşması beklendiğinden, hem 2023 yılının seçim yılı olması, hem de 2022 yılı enflasyonunun yüksek olacağına ilişkin tahminler nedeniyle asgari ücrette de yüzde 40 gibi bir artış olabileceğine ilişkin beklentilerin ve dolayısıyla kıdem tazminatı hesabına katılan giydirilmiş ücret kalemlerinde de aynı oranlarda yapılacak iyileştirmelerin de etkisine bağlı olarak kıdem tazminatı ödemelerine ilişkin işverenlerin karşılaşacakları yük de önemli miktarda artacaktır.
Yıllık ücretli izin alacağı bir ücret olmasına karşın akdin feshinde kesinleşen bir alacak olduğundan ve fesih tarihi itibarı ile yıllık izin kullanılmamış olduğundan yerleşik Yargıtay kararlarına göre tazminatlar gibi iş sözleşmenin feshi ile muaccel hale gelmektedir.
Ancak, uygulamada genellikle kullanılmamış yıllık izin ücretleri iş sözleşmesinin feshi tarihini izleyen ilk ücret ödeme döneminde ödenmektedir.
EYT düzenlemesi sonrası çalışanların işten ayrılmaları halinde, hak edipte kullanmadıkları izin sürelerine ilişkin ücretlerinin de işyerlerince ödenmesi gerekecektir.
Şu anda işverenlerin yararlanabileceği pek çok istihdam teşvik ve desteği bulunmaktadır.
Ancak, bazı istihdam teşviklerden yararlanılabilmek için diğer şartların yanı sıra belli dönemdeki (6 ay, 1 yıl) işyeri işçi sayısına ilave olarak işçi çalıştırma şartı bulunmaktadır.
Dolayısıyla, EYT düzenlemesi sonrası işten ayrılmalar nedeniyle ilgili ayda söz konusu sigortalı sayılarının altına düşülmesi halinde yararlanılmakta olan bazı teşviklerden yararlanamama söz konusu olabileceğinden işverenlerce bu teşvik kayıplarının giderilebilmesi için teşvik hakkı olan sigortalıları işe alma yönünde planlama yapmaları gerekecektir.
Halen teşviklerden yararlanma hakkı olan, ancak EYT düzenlemesi sonrası emekli olarak aynı veya başka bir işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışacak olan sigortalılardan dolayı 5 puanlık prim indirimi teşviki de dahil sigorta primi teşviklerinden yararlanılması mümkün olmadığından bu durumun da işverenlerce dikkate alınması gerekecektir.
Bu bağlamda, 2022 yılı 01.07.2022 – 31.12.2022 dönemi için geçerli olan 6.471,00 TL asgari ücret üzerinden yüzde 5 teşvik tutarı 323,55 TL olup, EYT düzenlemesi ile emekli olup çalışacaklardan dolayı söz konusu teşvikten yararlanılamayacaktır.
2022 yılı 01.07.2022 – 31.12.2022 dönemi için geçerli olan 6.471,00 TL asgari ücret üzerinden normal çalışan için işveren maliyeti 7.603,43 TL iken, emekli olarak çalışmakta olanın maliyeti ise 8.056,40 TL’dir. Dolayısıyla, EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli olan personelin çalıştırılması durumunda işveren maliyeti kişi başı 452,97 TL daha fazla olacaktır.
EYT kapsamında emekli olacak kişilerin büyük bir çoğunluğu 20 yıldan daha fazla iş hayatında olan kişilerdir. Bunların önemli bir bölümü de görevleri ve yaptıkları işler gereği işletmelerin kilit personel pozisyonundadır.
Bazı işletmeler, personelini emekli olduktan sonra da istihdam edebilmekte ise de, bazı global firmaların emekli personel çalıştırmama politikası bulunmaktadır.
Dolayısıyla, olası EYT düzenlenmesinden yararlanarak emekli olmayı tercih edecek olan personelden dolayı pek çok işletme tecrübeli ve deneyimli personelini kaybedebilecektir.
Henüz emeklilik hakkını elde etmemiş kişiler, hem prim gün sayısını tamamlayabilmek, hem daha yüksek emekli aylığı alabilmek, hem de sağlık güvencesinden yararlanabilmek için sigortalı (kayıtlı) çalışma konusunda daha hassas ve bilinçli davranmaktadırlar.
Emekli olduktan sonra Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek çalışma durumunda ise, sosyal güvenlik sistemine ödenen primlerin emekli aylığına hiçbir katkısı olmamakta, sadece iş kazası ve meslek hastalığı durumunda bir sosyal koruma sağlamaktadır.
