ABD'nin GTS hamlesinin yankıları

AYŞENUR SAĞLAM - ABD Başkanı Donald Trump'ın, Türkiye'yi ABD ile ticarette vergi avantajı sağlayan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamındaki "gelişmekte olan ülkeler" statüsünden çıkarma kararı, tartışmaları da beraberinde getirdi.

Kongreye mektubunda, Türkiye'yi GTS programından çıkarmak istediğini belirten Trump, kararına gerekçe olarak Türkiye'nin artık "ekonomik açıdan gelişmiş olması"nı gösterdi.

ABD Ticaret Temsilciliğinin (USTR) yaptığı açıklamada da ekonomik durumu dikkate alındığında Türkiye'nin GTS programından faydalanmak için uygunluk kriterlerini artık taşımadığı ifade edildi. Ülkede kişi başına düşen milli gelir, azalan yoksulluk oranı, ticaret ortağı ve sektör anlamında ihracattaki çeşitlilik "Türkiye'nin ekonomik kalkınmadaki yüksek seviyesinin kanıtları" olarak gösterildi

Açıklamada, Türkiye'nin yanı sıra Hindistan'ın da programdan çıkarılacağı kaydedildi. Hindistan, söz konusu programdan son yıllarda en fazla faydalanan ülkelerin başında geliyordu.

- "ABD, Türkiye'yi gelişmiş bir ülke olarak kabul ediyor"

Türk Amerikan İş Adamları Derneği (TABA-AmCham) Başkanı Ali Osman Akat, AA muhabirine, Trump'ın kararının sürpriz olmadığını belirterek, uluslararası sistemde güç gösterisinin savaşla değil ekonomik olarak yapıldığını ifade etti.

Türkiye ekonomisinin son dönemde kaydettiği ilerlemeye dikkati çeken Akat, "ABD, dünyada serbest ticaretten ziyade kendi insanının refahı açısından kendi topraklarında üretim yapılmasını ve üretim verilerinin artmasını istiyor. ABD, Türkiye'yi artık gelişme yolunda olan değil, gelişmiş bir ülke olarak kabul ediyor, ona göre yaklaşım sergiliyor." diye konuştu.

- "Kararın siyasi yönü etkili"

SETA Ekonomi Direktörlüğü Araştırmacısı Şerif Dilek ise gelişmekte olan ülkelerin kalkınması yolunda sunulan GTS programı kapsamında, ABD'nin 2017’de Türkiye’den 1,66 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdiğini anımsatarak, şunları kaydetti:

"Ekonomik olarak olumsuz etkilenecek olan Türkiye ile Hindistan'ın programdan çıkarılması, ABD'nin son yıllardaki korumacı adımlarından birisidir. ABD, Hindistan'ı doğrudan ticareti korumak gerekçesiyle programdan çıkarmıştır. Ancak ABD'nin bölgesel ve küresel meselelerde Türkiye ile çeşitli anlaşmazlıklar yaşadığı ve ekonomik olarak Türkiye'yi tehdit edeceğini ifade eden beyanı düşünüldüğünde alınan kararın siyasi yönünün etkili olduğu görülmektedir."

- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi

Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi, gelişmekte olan ülkelere gelişmiş ülkeler tarafından sağlanan bir dizi tarife tavizini ifade ediyor. ABD'de 1974'te yürürlüğe giren ve Türkiye'nin 1975'te dahil olduğu GTS programı kapsamında, uygun kriterleri taşıyan 121 ülkenin yaklaşık 4 bin kalem ürünü Amerikan pazarına gümrüksüz olarak girebiliyor. Bu şekilde gelişmekte olan ülkelerin ürünlerine gelişmiş ülke pazarlarında rekabet gücü kazandırılması amaçlanıyor.

Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 2018 yılı 11 aylık döneminde ABD'nin GTS kapsamında dünyadan yaptığı toplam 20,9 milyar dolarlık ithalatta Türkiye 1,74 milyar dolarlık ve yüzde 8,2'lik payla 5. tedarikçi ülke konumunda bulunuyor.

ABD'nin GTS ile yaptığı ithalatın en önemli kategorilerini araç ve araç parçaları, mücevher ve değerli metaller ile taş ürünleri oluşturuyor. ABD'nin Türkiye'den GTS kapsamında ithalatında ise tarımsal ürünler, otomotiv aksam ve parçaları, kıymetli taşlar ve mücevherat, plastik, makina ve aksam-parçaları ön plana çıkıyor.

Türkiye ile ABD arasında yaşanan rahip Andrew Brunson krizinin ardından ABD Ticaret Temsilciliği, Türkiye'den ithal edilen bazı ürünlere tanınan gümrük kolaylıklarının gözden geçirildiğini ve bu kapsamda GTS uygunluk incelemesi başlattıklarını açıklamıştı. Türkiye haricinde Bolivya, Kazakistan, Özbekistan, Ekvator, Gürcistan, Irak, Tayland, Hindistan, Endonezya ve Ukrayna da 2018'de gözden geçirme kapsamına alınmıştı.

Söz konusu uygulama, Kongre ve Türkiye'ye yapılacak resmi bilgilendirmeden 60 gün sonra yürürlüğe girebilecek.