Krizin ortasındayız, borsalar henüz dip yapmadı
Krizin habercisi ekonomist Nouriel Roubini, kredi kayıplarından 2 trilyon dolarlık zararın oluşacağını, bugüne kadar bunun yarısının ortaya çıktığını söyledi. Bu nedenle krizin henüz ortasında olduğumuzu söyleyen Roubini´ye göre borsalar henüz dip yapmadı ve endeksler yüzde 15-20 daha gerileyebilir.
HaberTürk'ün haberine göre, mali sektörde şokların ve iflasların sürmesini bekleyen Nourini, ABD Hükümeti her şeyi doğru yapsa bile resesyonun 2009 yılı sonuna kadar devam etmesini bekliyor. Yeterli düzeyde mali teşvik gelmezse ekonomi resesyondan çıkmak yerine L şeklinde bir resesyonla uzun süre yaşamak durumunda kalabilir.
Nouriel Roubini, U.S News & World Report ile 2009’da ekonomiyi, emlak sektörünü ve borsaları nelerin beklediğini konuştu:
RESESYON NE KADAR SÜRECEK?
Resesyonunu en azından 2009 sonuna kadar devam edeceğini düşünüyorum. Aralık 2007’de başladı, bu durumda 24 ay sürmüş olacak. Son 60 yıldır yaşanan en uzun resesyon. Üretimde kümülatif yüzde 4-5 düşüş bekliyorum. Son resesyonda üretimdeki düşüş sadece yüzde 0.4´tü, bu onun 10 katı daha derin. İşsizlik oranı 2010’da yüzde 9’un üzerine çıkarak tavan yapacak. Sadece ABD için değil küresel bir resesyon ile karşı karşıyayız. Gelişmiş ekonomilerin hepsinde resesyon var ve şimdi gelişmekte olan ülkelerde de sert inişler başladı.
TEMEL NEDENLER
İlk olarak, ABD emlak piyasasındaki aşırılıklar, fakat bu aşırıkların sadece emlak ile sınırlı kalmadığını gördük. Hanehalkı sektörü yüksek kaldıraçlıydı; subprime, prime, kredi kartları, araba kredileri, öğrenci kredileri. Aşırı kaldıraç ve risk alımı ile finansal sisteme yeniden kaldıraç sağlandı. Bu da Büyük Buhran’dan bu yana en büyük finansal krize sebep oldu ve seküritizasyon sebebiyle dünyayın geri kalanına yayıldı. Fed’den gelen kolay para bir diğer neden; faiz oranlarını düşürdüler ve uzun süre çok düşük seviyede tuttular. Ve finansal kuruluşların gevşek denetimi önemli bir rol oynadı. Birçok farklı faktör krizi tetikledi.
KONUT FİYATLARINDA DAHA yüzde 15-20 DÜŞÜŞ BEKLİYORUM
1996 ve 2006 arasında, reel ev fiyatları ikiye katlandı. Yani bir önceki seviyeye dönün; reel anlamda ev fiyatlarını yüzde 50 indirmeniz gerekir. Bunun yüzde 40’ını nominal ev fiyatları ile yüzde 10’unu enflasyon ile yapabilirsiniz. Bu da ev fiyatlarının tavanından en az yüzde 40 düşmesi gerektiğini gösteriyor. Bugün itibariyle 2006’daki zirvesinden yüzde 25 düştü. En azından yüzde 15 - 20 daha düşmesini bekliyorum, yani nominal bazda ev fiyatlarında en az yüzde 40 hatta yüzde 45 düşüş bekliyorum. Emlak resesyonu henüz dibe vurmadı. Emlak ve inşaat verileri gösteriyor ki emlak sektörü için tam bir felaket söz konusu ve bunun dibi yok. Bu, Büyük Buhran’dan beri en kötü resesyon.
BORSALAR DİP YAPMADI
Borsaların dip yaptığını düşünmüyorum. Son birkaç haftada başka bir ayı piyasa rallisi yaşadık fakat ayı piyasası rallileri son 12 aydır yaşanıyor. Piyasalar şokların ardından yükseliyor ve sonra yeni şoklar geliyor piyasalar daha da düşüyor. Fakat ABD ve küresel hisselerin şimdiki seviyelerinden yüzde 15 - 20 daha düşeceğine inanıyorum. Bu düşüşün üç sebebi olacaktır. Birincisi ekonomi hakkındaki haberler, hem ABD hem de diğer ülkelerde beklenenden kötü olacak. Rakamlar kötü ve daha da kötüleşecek. İkincisi 2009’da karların nasıl olacağına dair büyük bir yanılsama var. Üçüncüsü de birçok finansal şok olacağını düşünüyorum, diğer büyük kuruluşlar çökecek, hedge fonlar gibi yüksek kaldıraçlı olanlar.
Finansal şoklar bitmedi ve kredi kayıpları artacak çünkü subprime’dan prime’a oradan kredi kartlarına, araba kredilerine, öğrenci kredilerine, kaldıraçlı kredilere, yerel idarelerin tahvillerine ve özel sektör tahvillerine geçiyor. Hükümetin 2 trilyon dolarlık kredi kaybı oluşması gerekiyor ve şimdiye kadar bunun yarısı farkedildi. Bu nedenle başka bir büyük kredi kayıpları dalgası görüyorum ki bu da kredi krizini kötüleştirecek.
KRİZİN ORTASINDAYIZ
Krizin ortasındayız. Kredi krizinin hala en derin yerindeyiz. Şirket kredi faiz farklarına (spread) bakın, şimdiye kadar hiç görülmemiş seviyelerde. Dibin yakınında bile değiliz. Kredi krizi şimdi de sancılı. Şu ana kadar Fed’in büyük miktadaki gevşetmesinde yaptığı şeyler şirket kredi faiz farkları için pek bir değişiklik yapmadı.
ABD Hükümeti her şeyi doğru yapsa bile resesyon gelecek yılın sonuna kadar devam edecek. Şu noktada hükümetin bunu tersine çevirmek için yapabileceği bir şey olduğunu düşünmüyorum. Yapabilecekleri şey en azından gelecek yılın sonuna doğru ve 2010’da bir ekonomik iyileşmenin olacağını garanti etmek. Yapılması gereken birçok farklı şey var. İlk önce büyük bir mali teşviğe ihtiyacımız var çünkü özel talep, tüketim ve harcama çöküyor. Yani 500 milyar dolar ile 700 milyar dolar arasında altyapı, eyalet ve yerel yönetimlere para desteği, işsizlik yardımları gibi teşvikler gerekiyor.
İkinci olarak mali kuruluşlar daha agresif biçimde yeniden sermayelendirilmeli, sadece bankalar değil aracı kurumlar, finans şirketleri ve sigorta şirketleri de kapsanmalı. Kurtarma programında sadece 350 milyar dolar kaldı. Bunun hepsini harcayacağız ve yeni bir pakete ihtiyacımız olacak çünkü tüm zararları karşılamak için 1 trilyon dolardan fazlası gerekiyor. Üçüncüsü hanehalkının borç yükü hafifletilmeli. Kredi modifikasyonları anlamsız. Borçların azaltılması gerekiyor, tıpkı Büyük Buhran’da olduğu gibi devlet mortgage kredilerini almalı, ana parayı azaltmalı ve kredilerin değişken oranlarını uzun vadeli sabit oranlara çevrilmeli. Bütün bunlar tutarlı bir şekilde yapılmalı ve bir plan olduğu gösterilmeli. Aksi takdirde piyasaya kredibilite sinyali verilemeyecektir.
RESESYON TEŞVİK GELMEZSE L ŞEKLİNDE OLUR
Bunalıma gireceğimizi sanmıyorum, 10 yıl boyunca deflasyon ile birlikte ekonomik durgunluk yaşayan Japonya gibi olabiliriz. Bu noktada “U” şeklinde olabilecek resesyon büyük bir mali teşvik gelmezse “L” şekline dönüşebilir. Yani, birçok şey politika tepkisini dayanıyor. Eğer politika tepkimiz uygun olursa 2010’da büyümede bir iyileşme olabilir. Tek risk büyümedeki iyileşmenin çok zayıf olması durumunda teknik olarak çıkmış olsak bile resesyonda gibi hissedilebileceği. Japonya örneğinde bir risk var, uzun yıllar süren ekonomik durgunluk. Bunu göz ardı etmiyorum ama temel senaryom bu değil. Üçte bir ihtimalle bu şekilde bitebilir ama üçte iki ihtimal ciddi ve iki yıllık bir resesyona gireceğimiz. Bu her açıdan ABD’nin son 60 yıldır yaşadığı en kötü resesyon olacak.
Haber Gönder
