Serbest piyasa nedir, özellikleri nelerdir?

İşletmelerle tüketicilerin gönüllülük esasına dayanan anlaşmalarının etkili olduğu serbest piyasanın temel unsurları arasında, arz ve talep kavramları mevcuttur. Devlet müdahalesinin minimum seviyelerde olduğu bu ortamda rekabet ile teşvik vardır. Dolayısıyla serbest piyasada geçerli olan kurlar ani dalgalanma gösterebilirken, bu sistemdeki ticari faaliyetler ekonomik büyüme gibi faktörleri destekler. Ele alınan ortamda rol oynayan önemli hususların tanınması için ise "Serbest piyasa özellikleri nelerdir?" sorusu detaylı bir şekilde yanıtlanmalıdır.

Serbest piyasa nedir?

Ürün fiyatlarının belirlenmesinde alıcı ve satıcı taraf arasındaki karşılıklı anlaşmanın etkili olduğu ortama serbest piyasa adı verilir. Bu piyasanın öne çıkan özelliği ise hükümet tarafından müdahale edilmeyen bir sistemde işlemesidir. Dolayısıyla serbest piyasada ekonomik faaliyetlerin rekabet koşulları çerçevesinde esnek bir şekilde yürütüldüğü söylenmelidir.

Arz ve talep kavramlarının temelinde yer aldığı görülen serbest piyasada ekonomik problemlerin giderilmesinde fiyat mekanizmasından yararlanılır. Nadiren devlet tarafından ufak çaplı müdahalelerin yapılabildiği sistemde alıcılarla satıcıların birbirlerini yanıltmamaları önem arz eder. Tüm alım ve satım işlemlerinin gönüllü bir şekilde yürütüldüğü piyasada rekabet unsuruna teşvik eğilimi ise kaçınılmazdır.

Serbest piyasa ne oluyor?

Serbest piyasa, en genel tanımıyla ürünlerin fiyatlarının alıcı ve satıcı taraflar arasındaki arz/talep dengesine göre belirlendiği bir ortamdır. Dolayısıyla bu sistemde gönüllü takas, servet dağılımı, ekonomik denge noktası gibi kavramlar ön plana çıkar. İşletmeler tarafından ticari faaliyetlerle girişimlerin esnek bir şekilde yürütüldüğü piyasada, devlet müdahalesi neredeyse yok denecek kadar azdır. Buna ek olarak, tüketicilerin ürün veya hizmet alımı süreçlerinde de serbest kararlar ile gönüllülüğün esas olduğu belirtilmelidir.

Arz ve talep dengesinden direkt olarak etkilenen serbest piyasanın kuru da ayrı bir şekilde ele alınır. Serbest kur olarak nitelendirilen fiyatlarda çoğunlukla ani dalgalanmalara rastlanır. Bu da genellikle esnek bir ortamda gerçekleştirilen ticari anlaşmalarla serbest alım-satım işlemlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Söz edilen rekabet ortamının detaylı olarak açıklanması için sıralanan diğer serbest piyasa özellikleri ise aşağıdaki gibidir:

• Piyasaya dahil olan işletmelerin, kaliteli ürün ve hizmetleri uygun fiyatlara sunma gibi politikaları benimsediği görülür.
• Bu rekabet ortamında tüketiciler için geniş bir hizmet ve ürün yelpazesi oluşturulmuş olur.
• Genellikle serbest girişimci kurumların yer aldığı sistemde özel mülkler esasında tasarruf eğilimi gösterilebilir.
• Serbest piyasanın önemli özellikleri arasında ekonomik büyümeye katkıda bulunması gibi hususlar sıralanır.
• Girişimcilerin yeni fırsatlar, ürünler ve hizmetler aracılığıyla kaynakları artırdığı piyasada teşvik unsuru öne çıkar.
• Kâr arayışına bağlı olarak serbest piyasa dinamiklerinin canlandırıldığı bu ortamda ülkeler arası ticari faaliyetler de geliştirilir.