Gölge bankacılık nedir? Gölge bankacılık sisteminin işleyiş ilkeleri nelerdir?

Günümüzde oldukça yüksek bir miktara ulaşan gölge bankacılık sistemi, banka olarak sayılmayan ve aynı zamanda bankacılık çerçevesinde denetlenmeyen ama ticari bankaların sağladığı hizmetlere benzeyen hizmetler sunan kurumların yaptıkları işlemlere verilen addır. Bunların yanı sıra banka konumunda olduğu hâlde bankacılık düzenleme ve denetlemelerine de tabi olmayan kurumlar da gölge bankacılık faaliyetlerine girer.

Gölge bankacılık nedir?

Gölge bankacılık bir diğer adıyla "shadow banking", geleneksel banka sistemi ile ilişkili olan fakat geleneksel bankacılık sisteminde olduğu gibi yasal açılardan denetlenmeyen ya da kısmi olarak daha az denetime tabi olan bankacılık sistemidir. Gölge bankacılık genel olarak ticari bankalar gibi hizmet verir. Gölge bankacılığı sisteminde müşterilere ipotekli olan ya da varlığa dayalı ticari kağıtlar karşılığında benzer krediler verilir. Tüm bunların karşılığında ise faiz farkıyla kar elde edilir.

Gölge bankacılık sistemi geleneksel anlatımla finans kuruluşu olmayan şirketlerin yasal olarak bankacılık düzenlemelerine tabi olmadan doğrudan olarak bankacılık faaliyetlerinin tümünü yürütmesi olarak ifade edilir. Gölge bankacılık sisteminin işleyiş ilkeleri geleneksel bankacılıktan farklıdır. Geleneksel bankacılık gibi mevduat toplanmaz ve diğer yollarla toplanan kaynaklar, geleneksel bankacılıkta olduğu gibi faiz karşılığında verilir. Gölge bankacılık sisteminin işleyiş ilkeleri, bankacılık sektörü kadar sıkı düzenlemelere sabi olmamasıdır. Gölge bankacılık sektörü, bankalar gibi vade dönüştürme faaliyetlerinde bulunur, likidite riskine ve yüksek kaldıraçtan kaynaklı risklere maruz kalır.

Gölge bankacılığın finansal istikrar açısından önemi nedir?

Gölge bankacılığı ilk olarak 1960'lı yılların sonunda ortaya çıkmış olsa da 2008 ekonomik krizinden sonra daha da ivme kazanmıştır. Ve faaliyetleri günümüzde oldukça yüksek rakamlara ulaşmıştır. Özellikle 2000'li yıllarda daha çok duyulan gölge bankacılık terimi ilk olarak ekonomist Paul Allen McCulley tarafından 2007 yılında kullanılmıştır. Gölge bankacılığında geleneksel bankalara göre daha düşük faiz oranları ile kredi alınabilir. Ekonomide ihtiyaç duyulan kredi talebi geleneksel bankalar tarafından karşılanamadığı için gölge bankacılığın da talebi artıyor.

Gölge bankacılığın ana kaynağı repo piyasasıdır. Repo piyasası ise bankaların ellerinde olan araçları ileri bir tarih ve fiyat karşılığında yatırımcıya satış yaptıkları işlem türüne verilen isimdir. Gölge bankacılık örnekleri arasında bulunan ABD, gölge bankacılık pazarının en büyük oyuncusudur. Diğer yandan Çin de gölge bankacılığı konusunda sektörde en hızlı büyüyen pazar konumunda bulunur.