BİZE ULAŞIN
ÖTV matrah güncellemesi 24 Kasım Perşembe günü devreye alındı. Son olarak Ağustos 2021’de değişen matrahlar alınan yeni karar ile arttırıldı. Yüzde 45 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 120 bin liradan 184 bin liraya, yüzde 50 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 150 bin liradan 220 bin liraya, yüzde 60 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 175 bin liradan 250 bin liraya, yüzde 70 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 200 bin liradan 280 bin liraya çıkarıldı. Ancak düzenlemenin ömrü kısa sürdü. Kurdaki yükseliş ve üretim maliyetlerindeki artış, 1 Aralık’ta otomobil fiyatlarında yeni zamları beraberinde getirecek. Gelen zamlarla birçok model yeniden bir üst dilime çıkacak.
Nasıl Bir Ekonomi’den Aysel Yücel’in haberine göre, otomobil fiyatlarında belirli oranda indirim sağlayacak ÖTV matrah artışı düzenlemesi için 1 Aralık’a tarih verilmesi, otomotiv satışlarını durma noktasına getirmişti. Çünkü ilk kez bir matrah düzenlemesi için önden tarih verildi, bu da sektörde beklenti yarattı. Sektörden gelen tepkiler dikkate alınarak, tarih öne çekildi. 24 Kasım Perşembe günü ÖTV matrah artışı yapıldı. Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt ve birçok sektör temsilcisi yapılan güncellemenin beklentileri karşılamadığını ifade etti. Yüksek enflasyon paralelinde sektör en az yüzde 100 matrah artışı beklerken, bu oran yüzde 40 ile yüzde 53 arasında değişen oranlarda kaldı. En son Ağustos 2021’de yapılan bir önceki matrah güncellemesinden önce yaklaşık 50 farklı model yüzde 80’lik dilimin altında kalıyordu. O tarihten itibaren döviz kurunda yaklaşık yüzde 90 artış olması, üretim maliyetlerinin yükselmesi ve bu maliyetlerin araç fiyatlarına yansımasıyla neredeyse tüm modeller yüzde 80’lik dilime girdi. Yeni matrah düzenlemesi, sınırlı sayıda modelin bir alt vergi dilimine düşmesini sağladı. İndirim oranı da yüzde 5,5 ila yüzde 19 arasında değişti.
Ancak matrahla ilgili asıl büyük sorun düzenlemenin bir hafta bile ömrünün olmaması. Otomobil fiyatları en çok Euro kurundan etkiliyor. Kurdaki hareketlilik de hemen fiyatlara yansıyor. Son aylarda kurun hareketlenmesi ile otomobil fiyatlarının üst üste zamlanmasına neden oldu. Özellikle Eylül ayından bu yana birçok marka bir ayda üç kez zam yapmaya başladı. Sadece son bir ayda 18,20’den 19,40’ yükselen euro kuru, otomobil fiyatlarının ortalama yüzde 4 yukarı çıkmasına neden oldu. Zam sonrası ÖTV dilimi değişen bazı modellerde bu oran çok daha yüksek. Marka temsilcileri ve sektör uzmanları 1 Aralık’ta yeni zamların yolda olduğunun sinyallerini verdi. Yapılan zamlar sadece kur atışı kaynaklı da değil. Üretim maliyetlerindeki artış da fiyatları artıran bir diğer önemli unsur.
Otomotiv veri analiz şirketi Cardata’nın Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, yüksek enflasyonun olduğu ve kurun hızlı yükseldiği dönemlerde ayda birkaç kez zam yapılmasının kaçınılmaz olduğunu ifade ederek, “Önümüzdeki haftada yeni zamlar bekliyoruz. Yılbaşına kadar otomobil fiyatlarının ortalama yüzde 5-10 zamlanacağını öngörüyoruz. Önümüzdeki haftadan itibaren birçok modelin matrah artışıyla kazandığı vergi avantajını kaybedecek" dedi.
Matrah düzenlemesi sonrası en düşük vergi dilimi olan yüzde 45 ÖTV dilimine sadece bir model girebildi. O da Hyundai’nin Türkiye’de ürettiği i10 modeli oldu. Matrah güncellemesiyle i10’un fiyatı yüzde 15 düşüşle 282 bin 750 TL’ye kadar indi. Ancak, Hyundai, yeni güncel fiyat listesini açıklarken bu rakamların 30 Kasım’a kadar süreceğinin sinyallerini verdi.
Hyundai yetkilileri, zam oranı konusunda net bir rakam vermese de bayilerden edindiğimiz bilgilere göre, şirket, 1 Aralık’ta yüzde 7'nin üzerinde zam yapmayı planlıyor. Bu da i10’un yüzde 45 ÖTV diliminde 1 hafta ancak kalabileceği anlamına geliyor. Diğer yandan yüzde 60 ÖTV dilimine giren ve daha fazla talep gören i20’nin de bir üst vergi dilimine çıkacağı öngörülüyor. Fiat Egea, Renault Clio gibi diğer çok satan modellerde de benzer durum yaşanacağı belirtiliyor. Matrah artışı öncesi, yüzde 80 ÖTV diliminin altında sadece 2-3 model kalmıştı. Sektör temsilcileri, gelen zamlarla ocak ayına kadar yeniden alt vergi diliminde araç kalmayacağını dile getiriyor.
Matrah artış oranının sınırlı oranlarda kalması, markalarda yeni bir düzenleme yapılması yönünde beklenti yarattı. Otomotivciler, bir yandan belirsizliğin hakim olduğu 2023 için tedarik planları yapmakta zorlanırken, ÖTV matrahlarının beklentiyi karşılamaması da markaların stratejisini zorlaştırıyor. Skoda Genel Müdürü Zafer Başar, konuyla ilgili EKONOMİ gazetesine şu değerlendirmeyi yaptı:
“ÖTV matrah değerlerinde güncelleme oranları yüzde 40 ile 53 arasında değişen bir ortalamaya sahip olacak şekilde kamuoyu ile paylaşıldı. En son 13 Ağustos 2021 de matrah düzenlemesi yapılmıştı. O tarihteki kurlar üzerinden hesaplandığında, matrah artış oranı kur artışlarının gerisinde kaldı. Artan üretici girdileri ve dolayısıyla döviz bazındaki maliyet artışlarını da göz önüne aldığımızda yapılan iyileştirmenin mevcut üretici enflasyonu nispetinde olması, sektör adına orta vadede daha öngörülebilir bir planlama ve satış stratejisi oluşturma fırsatı sunabilirdi. Ancak yetkili mercilerin gerektiğinde müdahale ettiğini gördük. Bu da bize gelecek yıl ihtiyacımız olan yeni bir düzenleme için umut verdi.”
Bu değişiklik ile birlikte 595 bin TL ve altındaki araçların fiyatlarının düşmesiyle birlikte bu fırsatı kaçırmamayı düşünen vatandaşlar bayilerin yolunu tuttu. İndirime giren otomobil markalarının bulunduğu bayilerini gezen vatandaşlar bayilerden "otomobil yok" cevabı alıyor. Bayiler vatandaşlara Aralık ve Ocak ayı için gün verirken; vatandaşlar ise Aralık ayında otomobillere zam geleceği endişesini yaşıyor.
Öte yandan bazı otomobil galerilerinin otoparklarında ise çok sayıda sıfır otomobil bulunduğu dikkat çekerken, bu araçların daha önce siparişi verilenler olduğu cevabı veriliyor.
Öte yandan, bayiye giden bazı müşteriler, markaların liste fiyatının üzerinde rakamlarla karşılaştı. Bazı “fırsatçı” bayiler, aksesuar oyunu ile fiyatı yukarı çekiyor. Şöyle ki, bazı bayilerin, ellerindeki araçlara çeşitli aksesuarlar ekleyerek, otomobili liste fiyatının üzerinde satarak kar yapmaya çalıştığı öne sürülüyor. Bu bayilerin aradaki farkı faturasız olarak aldığı, bir nevi vergi kaçırdığı iddia ediliyor. Her ne kadar markalar, bu tür olayları önlemek için ‘gizli müşteri’ timi oluşturup denetimleri artırsa da, sorun çözülemiyor.
Sıfır kilometre araçlarda yaşanan arz sorunu ikinci el otomobil piyasasına yaradı. İkinci el otomobil sektörü oyuncularından Otoshops Genel Müdürü Melih Mutlu, matrah güncellemesinin ikinci el piyasasına etkilerini değerlendirdi. Mutlu, matrah artışıyla öncelikle pazardaki belirsizliğin ortadan kaldırıldığını ve bu durumun yeniden piyasayı hareketlendirdiğini belirterek, “Tüketiciler, erteledikleri alım kararlarını hayata geçirmek istese de satın alma aşamasında bu sefer de tedarik sorunu ile karşılaştılar. Bu sebeple ikinci el araçlara olan talep de önümüzdeki günlerde artacak ve pazarda hareket başlayacak. Aralık ayında ve yeni model yılı itibarıyla gelecek olan maliyet kaynaklı artışlar, talebini erteleyen tüketicilerin hem sıfır hem de ikinci el araç alımını tetikleyecektir” açıklamasını yaptı.
Uzmanlar sıfır araçlara gelen zamlar ve ikinci ele artan taleple fiyatların daha da yukarı çıkacağını ifade ediyor. Diğer yandan, matrah artışından olumlu etkilenen bir diğer grup da düzenleme kapsamına girmese de fiyatı 595 TL’nin üzerinde olan daha üst segment araçlar oldu. Gülan Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gülan, “Belirsizliğin ortadan kalkması ile araç alımını öteleyen C SUV ve D segmenti müşterisi de alıma geçti. Bu araçların satışındaki durgunluk kaktı” dedi.
