Yaklaşık 17 milyon emekli 2024 yılının ilk zammının yapılacağı Ocak ayını bekliyor. Ocak’ta hem enflasyona göre artışlar hem de refah payı öngörülüyor. Bu arada taban maaşın artırılması da gündemde. Ancak milyonlarca kişi emekli zammı hesabı yaparken kök aylık detayına takılıyor.
Yeni Asır’dan Faruk Erdem’in haberine göre, kafaları karıştıran kök maaş uygulaması ve zamlarla ilgili soruların cevapları şöyle:
Emekli maaşı nasıl hesaplanıyor?
Türkiye'de emekli maaşlarını belirleyen en önemli parametre
kişilerin çalışırken SGK'ya bildirilen kazançları. İlk işe giriş tarihinden son
tarihe kadar tüm kazançlar hesaba katılarak emekli aylığı belirleniyor. Emekli
aylıkları için üç ayrı hesap yapılıyor. 1999 öncesi için yüksek aylık bağlama
oranı ve güncelleme katsayısı kullanılıyor. 1999 ile 20008 arasında aylık
bağlama oranı düşüyor olsa da enflasyon oranları da güncelleme katsayısına
katılıyor. 2008 sonrasında yine düşük aylık bağlama oranına karşın enflasyon
oranı büyüme hızı gibi yeni güncellemeler devreye giriyor. Bu üç dönem için yapılan
üç ayrı hesap toplanarak emekli aylığı belirleniyor. Çalışma hayatı boyunca
asgari ücretten kazancı olan ya da yüksek maaş almasına rağmen SGK'ya asgari
ücretten bildirilenlerin maaşları düşük oluyor. Yine 3600 günden kısmi emekli
olanların da maaşları düşük oluyor.
Kimler yüksek emekli maaşı alıyor?
Yüksek emekli maaşı alabilmek için çalışma hayatı boyunca
asgari ücretin üzerinde brüt maaşı olmak gerekiyor. Çalışma hayatında SGK'ya
bildirilen kazancı yüksek olanların emekli aylıkları da yüksek oluyor. Sadece
belli bir dönem değil tüm çalışma hayatına bakıldığı için
son birkaç yıl yüksek kazancın olması emekli aylığını yükseltmiyor. Birden
fazla yerden sigortalı olmak ve kazanç bildirmek de emekli aylığını artırıyor.
Kök maaş nedir?
Kök maaş emeklilerin kazançlarına göre hesaplanan net tutarı
gösteriyor. Bu maaşa yüzde 4 oranında her ay ek ödeme eklenip bankaya
yatırılıyor. O yüzden bankaya yatan para değil sizin için hesaplanan miktar
emekli aylığınızı gösteriyor. Bunu e-devletten görmek mümkün. E-devlette net
maaş yazan bölüm sizin kök maaşınızı gösteriyor. Buna yüzde 4 ek ödeme
ekleniyor, ayrıca taban maaşa da tamamlanıyor.
Taban maaş nasıl uygulanıyor?
Özellikle pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük
emekli maaşı belirleme olarak gerçekleşiyor. Hükümet en düşük emekli maaşı
olarak bir rakam belirliyor. Şu anda uygulanan taban maaş 7.500 TL. Kök
maaşınız yani kazancınıza göre hesaplanan asıl emekli maaşınız bunun altındaysa
Hazine tarafından yapılan bir sosyal ödeme ile aylık taban maaşa tamamlanıyor.
Yani çalışma hayatındaki primlerine göre kök maaşı 6.000 TL olarak hesaplanan
bir emekliye 1.500 TL destek yapılarak 7.500 TL ödeniyor. Bu 1.500 TL bir aylık
olarak değil bir sosyal destek olarak veriliyor.
Memur emeklisinde kök maaş var mı?
Kök maaş uygulaması tüm emeklilerde var. Net maaş kazançlara
göre hesaplanıyor ve bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme ekleniyor. Memur emeklileri
de diğer emekliler gibi her ay yüzde 4 oranında ek ödeme alıyor. Bunun
dışındaki aylıkları kök aylıklarını oluşturuyor. Taban maaş uygulaması ise SSK
ve Bağ-Kur emeklileri için geçerli oluyor.