BİZE ULAŞIN
Vladimir Hernandez
BBC İspanyolca Bölümü, Buenos Aires
Arjantin Cumhurbaşkanı Cristina Fernandez de Kirchner aylar süren spekülasyonlara son vererek petrol şirketi YPF'yi kamulaştıracağını açıkladığında, sevinç çığlıkları ve alkışlarla karşılandı.
Şirketi, çoğunluk hisse sahibi İspanyol petrol devi Repsol'ün elinden alma kararı İspanya'da protesto feryatlarına yol açsa da, Arjantin'de genel bir memnuniyet havası yarattı.
Cumhurbaşkanı Fernandez'in duyurusu pekçoklarına Aralık 2001 tarihini, aynı cumhurbaşkanlığı sarayında bir geçici cumhurbaşkanının Arjantin'in devasa dış borcunu ödemeyeceği açıklaması yapmasını hatırlattı.
Ancak yalnızca birkaç hafta sonra, kararın Arjantin'in tarihinin en derin ekonomik krizine yuvarlanmasını hızlandırdığı anlaşılınca, o günkü sevinç nidaları ve gülümsemeler gözyaşına dönmüştü.
Ve bazı ekonomistlere göre YPF'yi devlet kontrolüne alma kararı da ülkenin enerji krizine deva olmak bir yana, daha fazla baş ağrıtabilir.
Cumhurbaşkanı Fernandez, devletin enerji faturasını azaltabilmek için bu adımın gerekli olduğunu söyledi.
YPF 1990'ların başında kamulaştırılmıştı. Bu tarihten sonra Arjantin ilk defa 2010'da yakıt ithal etmek zorunda kaldı.
Geçen yıl yakıt faturası 10 milyar dolara çıktı; bu yıl için 14 milyar dolar olabileceği söyleniyor.
Arjantin Cumhurbaşkanı Repsol'ü suçluyor ve büyüyen iç talebe yanıt verecek şekilde enerji kaynaklarını geliştirmeye yatırım yapmadığını, kârının %90'ını yurtdışına taşıdığını söylüyor.
Repsol ise Arjantin'de yatırım yaptığında ısrarlı.
İspanya hükümeti, YPF'nin kamulaştırılmasının iki ülke arasındaki "dostluk ilişkilerine" büyük hasar vereceğini söyledi ve misilleme yapacağını bildirdi.
Fernandez'in böylesi bir öfkeye yol açacağından haberi vardı herhalde ama yine de harekete geçti.
Bazı uzmanlar Arjantin'in Güney Amerika'da enerji sektöründe ciddi kamu şirketi olmayan az sayıda ülkeden biri olduğuna dikkat çekerek, hükümetin ekonominin bu stratejik alanında dizginleri ele geçirmeye hevesli olduğu görüşünde.
Hükümet yanlısı bir gazetede yazarlık yapan iktisatçı Alfredo Zaiat "Bir ülkenin gelişimi, iç talebin tümüne yanıt verecek enerjinin varlığı ve üretimi ile yakından ilgili." diyor.
"Bu amaca ulaşmak için de Repsol'ün hisselerini alması ve kamulaştırma yasa tasarısına 'Hidrokarbonların tüketiminde kendi kendine yetebilir olmak, ulusal çıkarlarımız gereğidir' diye bir madde eklemesi gerekiyordu."
Tabii hisselerin bedeli Repsol'e ödenecek, ama bu bedel Arjantinli bir mahkeme tarafından belirlenecek.
Fernandez'in merhum kocası Nestor Kirchner 2003'te cumhurbaşkanlığına seçildiğinden beri hükümet, devlete daha büyük bir rol biçiyor.
Pekçoklarının ekonomideki 2001-2002 buhranından sorumlu tuttuğu serbest piyasa yanlısı tutumu değiştirmek için adımlar atıldı.
Kocasının halefi olarak 2007'de seçilen Fernandez onun ekonomik modelini sürdürdü ve ülkenin önde gelen havayollarından Aerolineas Argentinas'ı kamulaştırdı.
Ayrıca dış borcu ödemek için hükümete Merkez Bankası rezervlerini kullanma izni veren bir reformu kabul ettirdi.
YPF'nin ele geçirilmesi de aynı yönde atılmış bir adım. Bazı uzmanlara göre ülkedeki diğer yabancı ortaklı petrol şirketleri için bir örnek teşkil edebilir.
Petrol danışmanı Eduardo Fernandez "Enerji sektörü 'ulusal çıkar' diye tanımlanarak, başka şirketlerin de kamulaştırılmasının yolu açılmış oldu." diyor.
YPF'ye yapılan muamele ülkedeki diğer yabancı yatırımcıları da sarsmış olmalı.
Capital Economics'den iktisatçı Michael Henderson "Bunu Arjantin'in (zaten kötü olan) uzun erimli yatırım potansiyeli açısından olumsuz görüyoruz ve diğer sektördeki yabancı operatörlerin de kısmen çekilmesine yol açabileceğine inanıyoruz." diyor.
Arjantin hükümeti ise bu son kararının, yabancı yatırımcılara karşı hasmane bir tavır olmadığında ısrarlı.
Cumhurbaşkanı Fernandez "Yabancı şirketlerin kâr etmesine karşı değiliz. Ama bu kârlar bizim ulusal çıkarlarımız pahasına elde edilemez." diyor.
YPF özelleştirmeden önce Arjantin'in bir numaralı petrol şirketiydi. Şimdi yeniden kamulaştıırılması, hükümetin destekçileri nezdinde popüler bir karar olacak.
Ancak uzmanlar, hükümetin petrol faaliyetlerini finanse edebileceğinden ve petrol ihracatını azaltabileceğinden şüpheli.
G&G Enerji Danışmanlık şirketinden Daniel Gerol "Daha fazla petrol çıkarabilmek için hükümetin şu andakinden 6 milyar dolar fazla yatırım yapması lazım ve hükümetin elinde böyle bir para yok." diyor.
Geçen yılın Kasım ayında Arjantin dev şist yağı yatakları bulduğunu açıklamıştı. Uzmanlar bir tür ham petrol olan bu kaynağı yeraltından çıkarabilmek için yabancı yatırımın şart olduğuna inanıyor.
Pazartesi günkü açıklama ve Arjantin'deki en büyük yabancı yatırımcı olan İspanya'nın öfkeli yanıtından sonra, yabancı yatırımların devamı pek garanti görünmüyor.
