Net hata noksan: 4 milyar dolar Türkiye'ye nereden geldi?

Enis Şenerdem

BBC Türkçe, Londra

Şubat ayında cari açık beklentilerin bir miktar üzerine çıkarak 3,2 milyar dolar oldu.

Bloomberg haber ajansının yaptığı piyasa anketinde açık beklentisi 2,8 milyar dolar seviyesindeydi. Verinin ardından TL, Dolar karşısında değer kaybetti ve Dolar/TL kuru 2,62 seviyesine yükseldi.

Ancak daha dikkat çekici olan, kaynağı belirsiz para olarak da adlandırılan net hata noksan kaleminin 4,3 milyar dolar fazla vererek rekor kırması.

Merkez Bankası resmi olarak net hata noksan kaleminin dört temel sebepten kaynaklandığını söylüyor:

İthalat veya ihracatta mal hareketiyle ödemenin farklı bilanço dönemlerine yansıması Gümrük işlemlerindeki beyanat hataları Ödemeler dengesindeki çeşitli kalemlerden elde edilen gelirlerin sistem dışına, yani yastık altına çıkarılması Turizm ve bavul ticareti gibi verilerin anketler yoluyla toplanmasında oluşan hatalar Ancak ekonomistlere göre bu nedenlerin hiçbirisi bu denli büyük bir net hata noksan kalemine yol açacak miktarda para akışını sağlayamıyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı, Ekonomi Profesörü Ege Yazgan her ne kadar para girişinin kaynağının tam olarak bilinemeyeceğini söylese de bir takım varsayımlarda bulunuyor.

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Yazgan "Özel sektörün 180 milyar dolar gibi yüklü bir dış borcu var. Küresel şartlar da dış finansmana erişimin zorlaşacağına işaret ediyor. Bu nedenle şirketler yurtdışında tuttukları kaynakların bir kısmını gelecek aylardaki finansman ihtiyaçlarını karşılamak için Türkiye'ye resmi olmayan yollardan getirmiş olabilir" diyor.

Yazgan'ın bahsettiği küresel şartlardaki olumsuza dönüş beklentisi, ABD Merkez Bankası Fed'in para politikasını sıkılaştırıp faiz artırımlarına başlayabileceği öngörüsüne dayanıyor.

2008 küresel mali krizinden bu yana gevşek para politikası izleyen Fed, Dolar arzını artırmış ve gelişen piyasalardaki şirketler de o tarihten bu yana dış finansmana daha düşük maliyetle rahatlıkla ulaşabilir hale gelmişti.

Ancak Fed'in önce parasal genişlemeyi durdurması, ardından da faiz artırımlarına bu yıl içerisinde başlayabileceği sinyalini vermesi, gelişen ülkelere Dolar akışının istikrarsızlaşmasına yol açtı.

Altın ticareti etkili mi?

Kaynağı belirsiz para girişinin izini sürerken bakılan bir diğer veri de, aynı dönemde yapılan ithalat ve ihracat rakamları.

Net hata noksanın 4 milyar doları aşarak rekor kırdığı Şubat ayında Türkiye'nin ihracat dinamiklerinde de bir değişim öne çıkıyor.

Geleneksel olarak Türkiye'nin ihracatından en fazla gelir elde ettiği ürün otomotiv. En çok ihracat yapılan ülkeler ise Almanya ve Irak.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun 31 Mart'ta açıkladığı dış ticaret verilerinde ise en çok ihracat geliri yaratan ürün altın ve benzeri kıymetli taşlar olmuş.

Altın ihracatı yıllık bazda yüzde 70 artışla 2 milyar dolara yükselmiş.

Boğaziçi Üniversitesi'nden Ekonomi Profesörü Burak Saltoğlu, net hata noksanın şeffaf olmasının farklı spekülasyonları da beraberinde getirdiğini ifade ederek "Dünya örneklerine göre biraz daha az şeffaflık gösteriyoruz" diyor.

BBC Türkçe'ye konuşan Saltoğlu, "Benim genel gözlemim kur oynaklığı ve artışına paralel bir hareket olması. Yabancı yatırımcı açısından daha şeffaf bir hesap olsa daha iyi olabilir... Ekonomi yönetiminden kısmi de olsa bir açıklama olsa, güven artırıcı bir unsur olabilir" diyor.

'Sermaye hesabı sıkıntılı'

En çok ihracat yapılan ülkeler sıralamasında ise İngiltere birinci, İsviçre ise ikinci.

İngiltere'ye ihracat yüzde 54 artarak 1,1 milyar dolara çıkarken, İsviçre'ye ihracat yüzde 70 artışla 1,08 milyar dolar olmuş.

ABD'li yatırım bankası JP Morgan'ın Türkiye Ekonomisti Yarkın Cebeci, kaynağı belirsiz para için "Bunu kimse bilemez" diyor.

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Cebeci, cari açık verisinde sermaye hesabının sıkıntılı olduğuna işaret ediyor.

Ülkeye finansal araçlar yoluyla giren ve çıkan dövize işaret eden sermaye hesabında hisse senedi piyasasından 500 milyon dolarlık bir çıkış görülüyor.

Bir önceki ayda 460 milyon dolarlık bir giriş söz konusuydu.

Tahvil piyasasında ise Ocak ayında 1,3 milyar dolar düzeyinde olan giriş Şubat'ta 24 milyon dolara kadar gerilemiş durumda.

JP Morgan'dan Yarkın Cebeci'ye göre Şubat ayında Dolar/TL kurunda yaşanan sert yükselişin işaretleri cari dengeye yansımış görünüyor.

Yine de ihracatın değer yitiren TL ile destekleneceğini düşünen Cebeci "Yılsonu cari açık tahminimizde bir değişiklik yok. 33 milyar dolar ve milli gelirin yüzde 4,4'üne tekabül eden bir cari açık bekliyoruz" diyor.