Suudi Arabistan petrol tesislerine saldırı dünya ekonomisini nasıl etkiler?
Suudi Arabistan'da petrol tesislerine düzenlenen saldırının ardından Brent tipi ham petrolün varil fiyatı, sabah yüzde 19,5 artış göstererek 1991'den bu yana en büyük günlük yükselişini yaşadı. Analistlere göre piyasaların bundan sonrasına dair üç sorusu var: Petrol arzı toparlanır mı, başka saldırıların olması engellenebilir mi ve bu saldırının jeopolitik izdüşümü ne olur?
Suudi Arabistan'da petrol tesislerine düzenlenen saldırının ardından petrol güne yüzde 20'ye yakın bir yükselişle başladı. Brent tipi ham petrolün varil fiyatı, sabah saatlerinde yüzde 19,5 artış göstererek Körfez Savaşı'nın sürdüğü 1991 yılından bu yana en büyük günlük yükselişini yaşadı.
71 dolara kadar çıkan Brent tipi ham petrol, kazancının bir kısmını sonradan geri verdi.
Asya ve Avrupa piyasalarında hisse senetlerinin değer kaybettiği görülürken enerjiye bağımlı ülkelerin para birimlerinde de değer kaybı yaşandı.
Türk Lirası Amerikan Dolarına karşı yüzde 1 kadar değer kaybetti. Türkiye'nin enerji ithalatına bağımlı olması gün içinde en çok değer kaybeden para birimlerinden olmasına sebep oldu.
Sadece petrol ve enerji hisseleri küresel borsalarda değer kazandı.
Credit Suisse'ten enerji analisti Saul Kavonic, Bloomberg'e yaptığı açıklamada, "Petrol piyasalarında arzın sekteye uğraması ve buna karşılık fiyatların böylesi cevap vermesini hiç görmedik. Siyasi riskler yine petrol piyasasının gündemine geldi." dedi.
Küresel arzın yüzde 5'i
Tesislerin tamirinin hemen mümkün olmaması, ülkenin 7,4 milyon varil petrol ihacatının üçte birini vurabilir; bu da küresel petrol arzının yüzde 5'inin piyasadan silinmesi anlamına geliyor.
Suudi Arabistan'ın dünyanın en büyük petrol ihracatçısı ve petrolün dünya enerjisinin üçte birini sağlayan kaynak olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu saldırının ekonomiye ve piyasalara etkisinin ne olacağı en çok merak edilen konulardan biri.
Analistler, dünya ekonomisini resesyon tehdidinin beklediği uyarısında bulunarak daha fazla saldırının yaşanması durumunda dünya ekonomisinin olumsuz etkileneceğini belirtiyor.
Petrol fiyatlarının yükselmesi enerji fiyatlarının yükselmesine, bu da dünya ekonomisinin yavaşlamasına yol açabilir.
Piyasaların üç sorusu var
Fransız Bankası Société Générale'den stratejist Kit Juckes'e göre bundan sonrasına dair piyasaların üç sorusu var: Petrol arzı toparlanır mı, başka saldırıların olması engellenebilir mi ve bu saldırının jeopolitik izdüşümü ne olur.
Döviz ticareti şirketi olan Monex Europe'un baş piyasa analisti Ranko Berich, yaşanan saldırının piyasalar ve küresel ekonomi için iki sonucunun olduğunu söylüyor: Biri piyasaların yaşadığı şok, diğeri de bölgede yaşanan siyasi gerilimlerin artması.
Foreks şirketi OANDA'nın kıdemli piyasa analisti olan Craig Erlam ise başka saldırıların gerçekleşmesi olasılığı ve petrol fiyatlarındaki bu ani yükselişlerin, resesyon ihtimalini artırabileceğini söylüyor.
Petrol arzı ne kadar etkilenecek?
Suudi Arabistan'ın devlete ait petrol şirketi Aramco'nun tesislerine yapılan bu saldırının dünya ekonomisine ve piyasalara bundan sonra nasıl etkisinin olacağı birkaç etmene bağlı.
Bunların başında Suudi Arabistan'ın meydana gelen hasarı ne kadar sürede tamir edeceği ve petrol arzının bu durumdan ne kadar daha etkileneceği geliyor.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) Genel Sekreteri Mohammad Barkindo, Bloomberg televizyonuna yaptığı açıklamada, paniklemek için bir sebep olmadığını, durumun kontrol altında olduğunu söyledi.
Barkindo, aynı zamanda Suudi Arabistan ve Aramco şirketinin stoklarda bulunan petrolü devreye sokmayı planladıklarını belirtti.
Reuters haber ajansı, iki kaynağa dayandırdığı haberinde ise Suudi Arabistan'ın tamamen üretime dönebilmesinin aylar sürebileceğini öne sürdü.
ABD Başkanı Donald Trump, petrol arzındaki sıkıntıların giderilmesi için ABD'nin acil durumlar için bulundurduğu petrol stoğu Stratejik Petrol Rezervi'nde yer alan petrolü piyasalara sürebileceğini açıkladı.
Trump, attığı tweetinde de "Yeteri kadar petrol var" dedi.
https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1173368574406250496?s=20
Saldırı dünyadaki petrol stoğunun yükseldiği ve dünya ekonomisinin yavaşlaması dolayısıyla enerji talebinin düştüğü bir dönemde geldi. Analistler bu durumun saldırının etkilerini hafiflettiğini söylüyor.
Amerikan bankası Citigroup analistleri ise paylaştıkları piyasa notunda Rusya'nın üretimini artırarak Suudi Arabistan'ın yarattığı açığı kapatabileceğini belirtti.
Petrol fiyatı daha yükselir mi?
Petrol fiyatlarının daha yükselip yükselmeyeceği, özellikle enerjiye bağımlı ülkelerin ekonomilerini etkileyen bir unsur.
Yatırım şirketi FXTM'in şef piyasa stratejisti Hussein Sayed, ABD yönetiminin İran aleyhine mesajlarını sıklaştırması ve ABD'nin İran'ın 'petrol altyapısına saldırabileceği beklentisinin piyasalarda' oluşması takdirinde petrol fiyatının 100 dolara kadar çıkabileceğini düşünüyor.
Enerji ve emtia piyasaları analiz şirketi S&P Global Platts, durumun kötüleşmesi takdirinde petrol fiyatlarının 80 dolara çıkmasını bekliyor.
Guardian gazetesine konuşan petrol analisti Ashley Kelty de petrol fiyatlarının önümüzdeki günlerde yükseleceğini düşünen isimlerden.
Petrol fiyatlarının 75 dolara kadar çıkacağını tahmin eden Goldman Sachs, bir başka raporunda petrol fiyatlarının 60 dolardan 70 dolara bile çıkmasının Asya ekonomilerinin büyümelerinde küçültücü etkisinin olacağını tahmin ediyor.
BBC'nin Kuzey İrlanda muhabiri John Campbell, saldırının şimdiden tüketici tarafında hissedildiğini, Kuzey İrlanda'da ev yakıtı için benzin tedarik eden üreticilerden birinin gecelik yüzde 5 zam yaptığını söyledi.
Aramco'nun halka arza ertelenecek mi?
Suudi Arabistan'ın petrol devi ve çok büyük ihtimalle dünyanın en değerli şirketi olan Aramco'nun halka arzı da bu durumdan etkilenecek mi tartışılan konulardan.
Aramco'nun yüzde 5'inin satılmasının planlandığı halka arz, petrole dayalı bir ekonomisi olan Suudi Arabistan'ın kaynaklarını çeşitlendirmek adına 2030 vizyonu çerçevesinde aldığı bir karar.
2030 planının arkasında ise Veliaht Prens Muhammed bin Salman yer alıyor.
Aramco'nun halk arz edilmesi takdirinde 100 milyar dolar toplanabileceği ve tarihin en büyük halka arzı olabileceği belirtiliyor.
Böylece Veliaht Prens Muhammed bin Salman'a göre Aramco'nun halka arz edildikten sonra piyasa değerinin 2 trilyon dolara çıkması bekleniyor.
Bloomberg bu sabah yayımladığı ve Aramco'daki kaynaklarına dayandırdığı haberinde, Kasım ayında gerçekleşmesi beklenen halka arzda bir gecikme olmasının planlanmadığını belirtti.
Wall Street Journal muhabiri Summer Said ise Suudi Arabistanlı yetkililerin halka arzı geciktirmeyi planladığını, önce Aramco'daki hasar tespitinin iyice yapılmasının bekleneceğini ileri sürdü.
