5 soruda ekonomik tartışmaların odağındaki domates

Rusya ile Türkiye arasında 'domates' tartışması halen sürüyor. Geçtiğimiz hafta içinde ise Irak'ın Türkiye'den domates ithalatına son verdiği açıklaması tartışmalara yeni bir boyut kattı. Irak Tarım Bakanlığı, yerel üretimin desteklenmesi, Necef ve Kerbela Vilayetlerindeki yerel üretimin artması, yerel üretimin talebi karşılayacağı beklentisiyle 21 Mayıs tarihinden itibaren Türkiye'den domates ithalatının durdurulacağını belirtti.
Domatesin ekonomik olarak Türkiye gündeminde neden bu kadar çok yer kapladığını 5 soruda toparladık.

1. Domates fiyatları gerçekten yükseldi mi?

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) en son açıkladığı verilere göre Nisan ayında domates yüzde 61 ile fiyatı en çok artan ürün oldu. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Nisan yaptığı açıklamada markette en fazla fiyat artışının yüzde 37,24 ile patateste, yüzde 34,13 ile domateste yaşandığını belirtti.

Böylelikle domatesin kilosu markette 5,50 liradan alıcı buluyor. Ancak İstanbul'da bu fiyatın 10 liraya kadar çıktığı aktarılıyor. Yine Bayraktar'ın yaptığı en son açıklamaya göre bu yıl ile geçen yılın Ramazan öncesi fiyatları karşılaştırıldığında market raflarında fiyatı en çok artan ürün domates oldu. Domatesin geçen yıl Ramazan ayına göre yaşadığı fiyat artışı yüzde 103,25 oldu.

2. Domates fiyatlarındaki yükselişin sebebi nedir?

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Bayraktar, Nisan ayında domates fiyatlarındaki yükselişin sebebini, "Domateste örtü altında ara dönem olmasına bağlı olarak hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyatlarda artışa yol açtı" diyerek açıklamıştı. Uzmanlar, domateste sera ürünlerinin piyasaya girmesi ile beraber fiyatlarda artış yaşandığını ancak tarla domateslerinin piyasaya çıkmasıyla domates fiyatlarında düşüş olacağını vurguluyor.

DHA'nın haberine göre ise Antalyalı domates üreticileri fiyatlardaki artışın sebebi olarak bu yıl çok sert geçen kış nedeniyle yaşanan verim düşüklüğünü ve Irak'a ihracat artışını gösteriyor.

3. Türkiye ve Rusya arasındaki domates tartışması neden kaynaklanıyor?

Türkiye'nin Kasım 2015'te bir Rus savaş jetini düşürmesinin ardından Rusya, arasında domatesin de olduğu 21 tarım ürününün Türkiye'den ithalatına yasak getirdi. Yasak gelmeden önce Türkiye, Rusya'ya 260 milyon dolarlık bir domates ihracatı gerçekleştiriyordu. İki yıl içinde ilişkilerin normalleşmesiyle bu yasaklar teker teker kaldırıldı.
Ancak Mayıs ayında kriz nedeniyle ticari ilişkilere getirilen engellerin kaldırılması için iki ülke ortak bir bildiriye imza atsa da Rusya'nın domates ithalatına uygulananan kısıtlamaları kaldırmayacağı bildirildi.

4. Rusya'nın Türkiye'den domates ithalatı yasağına gösterdiği gerekçe nedir?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 'Türk domateslerinin lezzetli' olduğunu söylese de Rusların yerel üreticiyi desteklemek için Rus domatesi yemesi gerektiğini belirtti: "Üreticilerimiz büyük krediler aldılar ve bu iklimde sera kurmak uzun süreli bir yatırım istiyor. Bu yüzden bu alandaki kısıtlamalar sürdürülecek."