BİZE ULAŞIN
Türkiye'de çalışanların ek iş yapma ya da ayrı işyerinde görev yapma fırsatı bulunuyor. Sosyal güvenlik mevzuatında da bir çalışanın, yasal olarak iki ayrı işyerinde çalışmasında herhangi bir sakınca yer almıyor. Ancak burada iş sözleşmesi ya da toplu sözleşmelerdeki detay ön plana çıkıyor. Eğer sözleşmede o detay yer alıyorsa, çalışanların tazminatsız işten atılma riski bulunuyor.
İş sözleşmesi ya da toplu sözleşmesinde, çalışanın iki farklı işyerinde çalışmasını engelleyecek türden madde bulunmaması önem arz ediyor. Sözleşmede böyle bir madde yer almıyorsa çalışanın da aynı anda iki iş yerinde çalışmasında herhangi bir sakında bulunmuyor. Ancak sözleşmede bu madde varsa ve iş yerinizin de izni yoksa tazminatsız çıkartılma riskiniz de bulunuyor.
İki iş yerinde çalışmanız durumunda iki işyerinin de bu durumu SGK'ya bildirip prim ödemesi gerekiyor. Diğer işyeriniz, sigortanız olduğu için sizin sigortanızı ödemezse suç işler. 5510 sayılı yasanın 92. maddesinin ilk fıkrasında bu zorunluluk hakkında şu ifadeler yer alıyor: "Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu Kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir."
Bu durumda, çalışanın kaç iş yerinde çalışırsa çalışsın, sigortasının yapılması zorunludur. Çalışana iki ayrı yerden kazanç bildirilir, prim sağlanır. Peki bu prim günleri toplanacak mı? Örneğin bir işyerinde 30 diğer işyerinde 15 gün çalışan bireyin emeklilik için prim günü 45 gün artacak mı?
Bilindiği üzere SGK mevzuatı bir ayı 30 gün, bir yılı da 360 gün olarak kabul eder. Bu yüzden farklı işyerlerinden yatan priminiz bir ay (30 gün) üzerinden hesaplanır. Böylece prim gününüz 30 gün olarak artar.
İki ayrı işyerinde yatırılan primler günü 30 gün olarak değiştirmezken kazançları ise toplama çıkartacaktır. Örnek vermek gerekirse bir iş yerinden 6 bin TL, diğerinden 5 bin 500 TL brüt ücret gösterilen bir işçinin prime esas kazancı 11 bin 500 TL olacak ve bu durumun emekliliğe geri dönüşü olacaktır. Prime esas kazancın alt sınırı asgari ücret olduğu gibi üst sınırı da bunun 7,5 katı kadar olabilir. Bu noktada iki veya fazlası iş yerinden kazanç bildiren kişi açısından prime esas kazanç 2022 için toplamda 37 bin 530 TL'yi aşmamalıdır.
Emekli maaşı belirlenirken çalışanın bütün iş hayatı boyunca SGK'ya bildirilen prime esas kazançları değerlendirilir. Bu kazanca göre emekli maaşının tutarı değişkenlik gösterir. Bu nedenle iki farklı iş yerinden kazanç bildirilen sigortalının emekli maaşı olumlu seyreder.
Şimdi emekli olacak sigortalının alacağı aylık hesaplanırken üç kriter göz önünde bulunduruluyor. 9 Eylül 1999 öncesi dönemde daha yüksek aylık bağlama oranı ve gösterge rakamları kullanılıyor. 9 Eylül 1999- 2008 arasında ise aylık bağlama oranları değişiyor ve güncelleme rakamları devreye giriyor. 2008 sonrasında ise yine büyüme rakamları ve enflasyon oranları ile aylık bağlama oranı birlikte kullanılıyor. Bu üç ayrı hesap değerlendiriliyor, toplanıyor ve emekli maaşı ortaya çıkıyor. Hal böyle olunca, maaşın yüksel olması için kazançların da yüksek olması gerekiyor. Yüksek maaşı olmasına rağmen SGK'ya asgari ücretten bildirilen çalışanların emekli maaşı da düşük oluyor ve alacakları tazminat rakamı düşüyor. Bu noktada gerçek maaşın bodroda olması ve SGK'ya bildirilmesi önem taşıyor.
Emekli maaşı ortaya çıkarken çok fazla prim gününden ziyade yüksek kazanç önde geliyor. Bu nedenle asgari ücrete çalışanın 7000 günü olması yüksek kazancı olan birisinin 5000 günü olmasından daha az maaşa yol açabiliyor. Bu noktada önemli olan nokta 'kazanç' meselesi olarak karşımıza çıkıyor.
