Emekli maaşı nasıl yükselir? EYT'de son durum nedir? 1999'dan önce işe başlayanlar...

Vatandaşların 55 yaşında erken emeklilik fırsatı bulunuyor. Ancak erken emekli olabilmek için bazı durumlardan haberdar olmak gerekiyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar konusunda "yıpranma, prim, yıla" dayalı formüller, "halk (primi yetmeyenler için), iş emekliliği (vakıf, sandık aracılığıyla)" gibi modellerin tartışıldığı konuşuluyor. Öte yandan süre tamamlaması, kısmi emekliliğin yanı sıra bazı ağır meslekler için yıpranma seçeneğinin de değerlendirileceği biliniyor. EYT hakkında gelişmeler...

EYT NE ZAMAN ÇIKACAK?

Erkeklerin 9 bin, kadınların 7 bin 200 günü tamamlaması durumunda yaş dikkate alınmaksızın emekli olunması talep ediliyor. Emekli aylığı hesaplanırken bütün çalışma dönemindeki prime esas kazançlara dikkat ediliyor. Aylığın yükselmesine neden olacak en iyi yol, prime esas kazanç tutarının yükselmesi olarak karşımıza çıkıyor. Uzun yıllar çalışmak, prim gününün çok olması değil prime esas kazancın yüksek olması emekli aylığını artırıyor çünkü emekli aylığı prime esas kazançla paralel hareket ediyor.

3600 ek gösterge çalışmaları ve EYT konusunda milyonlarca çalışanın aklında soru yer alıyor. Hükümet ve tarafların ek gösterge için 16 Mart tarihinde görüşme gerçekleştireceği belirtildi. Ek göstergede meslek grupları genişliyor. Kariyer mesleklerde 600 puanlık artış öngörülüyor. İdari kadrolar, yardımcı hizmetlerin de yararlanması öngörülen düzenlemenin Mayıs ayında Meclis'e geleceği tahmin ediliyor. Hizmet süresi 25 yıl olan polis, öğretmen, din görevlisinin emekli aylığındaki artış minimum bin 250 TL olacak.

8 Eylül 1999'da kadınlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik koşulları değişti. Bahsi geçen tarihten evvel işe giren kadınlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı da 7 bine çıktı. EYT kapsamında olanlar 1999'daki değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi ve 1999'dan önce işe başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda yaş şartını beklemeden emekli olmayı istiyor.

EYT KONUSUNDA DEĞERLENDİRİLECEK FORMÜLLER NELER?

Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde görev yapanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkanı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.

KISMİ, KESİNTİLİ EMEKLİLİK VE SÜRE TAMAMLAMASI NEDİR?

Kısmi emeklilikle 3600 gününü dolduran kadın çalışanların 50, erkek çalışanların ise 55 yaşında emekli olması öngörülüyor.

Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli olması bahsi geçen konu oluyor. Bu model, bazı Avrupa ülkelerinde uygulanıyor ve yaşını dolduranlar belli bir kesintiyi kabul ederek kısmi erken yaşlılık emekliliğinden yararlanabiliyor. Örnek vermek gerekirse Almanya'da 3.6 oranında kesinti gerçekleştiriliyor.

Prim tamamlama modeli de EYT çalışmalarında üzerinde durulan meselelerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Burada 1999 yılından evvel işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü talep ediliyor. Bunu dolduran kişilerin yaşı dikkate alınmıyor ve direkt emeklilik fırsatından yararlanıyorlar.

EKSİK PRİM GÜNÜ NASIL TAMAMLANMALI?

Eksik prim günleri borçlanma imkanından faydalanarak tamamlanabilir. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı bulunuyor. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısının 1260 günü geçmemesi öneriliyor.

EMEKLİLİK GELİRİ NASIL ARTAR?

Çalışırken emekli aylığınızı yükseltebilirsiniz. Emekli aylığı hesaplanırken tüm çalışma dönemindeki prime esas kazançlar hesaplanır. Prime esas kazanç tutarının yükseltilmesi en basit çözüm olarak karşımıza çıkıyor. Asgari ücretin yüzde 32'sinin 7.5 katına kadar kazançlar için prim yatırılabilir. Ayrıca emeklilik dilekçe tarihleri de bu konuda etkilidir. Sene içerisinde meydana gelen zamlar, büyüme verileri, enflasyon, bakmakla yükümlü çocuk, eş ve yakınların olması da aylık bağlama oranını yükseltiyor. Ekonomik büyüme hızı, enflasyon emekli maaşlarında zam oranından fazlaysa takip eden yılbaşında dilekçe vermek önemli bir adım olarak karşımıza çıkıyor. Birden fazla işyerinde görev yapıp ikinci işi için prim yatıran vatandaşın matrahı artacak ve emekli aylığı da yükselecektir.

EYT DÜZENLEMESİ 1999'DAN SONRA İŞE BAŞLAYANLARI KAPSAYACAK MI?

Çalışanın sigorta başlangıç tarihi 1999 ya da sonraki tarih ise, şuan için geçerli olan emeklilik şartları değişmeyecek. EYT düzenlemesinin 1999 tarihinden önce sigorta başlangıcı olan yaş şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayanları kapsaması bekleniyor.

Belli bir yaşa geldiği halde primini tamamlayamayan sigortalıların yaştan emeklilik imkanı bulunuyor.

Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye göre değişkenlik gösteriyor. Buna göre, 8 Eylül 1999 yılından evvel sigortalı olan çalışanlar 15 sene, 3600 günü tamamladığında 50-60 arası değişen yaşı tamamlandığında emekliye ayrılabilir. Bahsi geçen tarihten sonra çalışmaya başlayan vatandaşların 4500 günü tamamlaması gerekli. İlk kez çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında başlayan SSK'lılar 25 yıl sigortalılık 4500 prim günü doldurduğunda kadın 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alır. Mayıs 2008'den sonra sigortalı ola kişilerin primini 1 Ocak 2036'ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla 63 yaşında emekli aylığı alabilir.