Enerjide yeni bir dönem: TANAP

Azeri doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa pazarına ulaştıracak olan Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi'nin (TANAP) temeli bugün Kars'ta atılacak. Peki bu projenin hem Türkiye hem de bölge açısından önemi ne? Vahap Taştan analiz etti...

Trans Anadolu Boru Hattı (TANAP) sadece Azerbaycan’dan Türkiye’ye ulaşan bir enerji boru hattının parçası değil. TANAP’ın da içerisinde olduğu Güney Gaz Koridoru aynı zamanda Asya’dan Avrupa’ya enerji köprüsü ve merkez olma yolunda Türkiye’nin içerisinde bulunduğu önemli bir proje. Azerbaycan’dan SCP (Güney Kafkasya Boru Hattı) ile Türkiye’ye ulaşan Şah Deniz II doğalgazı, Türkiye üzerinden TANAP ile Avrupa sınırlarına ulaşacak ve TAP ile de İtalya’da “Punto di Scambio Virtuale” sanal merkezinden Avrupa’ya dağıtımı yapılacak.

TANAP, Türkiye’nin cari açığını olumlu etkileyecek
Bu projenin Türkiye açısından önemini iki maddede inceleyebiliriz. Türkiye şu anda doğalgaz alımını boru hatları yoluyla Azerbaycan, Rusya ve İran’dan yapıyor. Bu noktada en ucuz gaz Azerbaycan’dan alınmasına rağmen, Azerbaycan’ın Türkiye doğalgaz arzındaki payı diğer ülkelere göre nispeten daha düşük. Bu bağlamda TANAP’tan Türkiye’ye ulaşacak 6 milyar metreküplük gaz, cari açıkta yapısal bir kalem olan enerji ithalatında iyileştirme yaratacaktır. Türkiye’nin yıllık doğalgaz tüketiminin 45 milyar metreküpün üzerinde olduğu düşünüldüğünde Azerbaycan’ın arz içerisindeki payı %7’lerden %13’lere yükselecek.

21. yüzyılın "İpek Yolu" projesi
TANAP’ın da içerisinde bulunduğu Güney Gaz Koridoru’nun Türkiye açısından bir diğer önemi de, Asya’dan Avrupa’ya yeni bir enerji köprüsü olması. TANAP bu noktada 21. yüzyılın “İpek Yolu” projesi olarak adlandırılabilir. Her ne kadar Avrupa açısından başlangıçta 10 milyar metreküplük gaz akışı toplam tüketim değeri olan 440 milyar metreküpün içerisinde önemsiz gibi görülse de, Avrupa Enerji Arz Güvenliği açısından kayda değer bir başlangıç. Avrupa’nın Rusya’ya olan bağımlılığı ve son dönemde Batı-Rusya gerginliğinde Rusya’nın elinde bulundurduğu enerji kozu Avrupa’nın enerji arz güvenlini tehlikeye sokuyor. Avrupa’nın enerji arz çeşitliliğinde Şah Deniz gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletimi, yeni bir İpek Yolu projesinin başlangıcı olmakla birlikte Türkiye’nin enerji politikalarında yer alan enerji merkezi olma yolunda en büyük adımdır.

Bölgesel ticaret ivme kazanacak
Güney Gaz Koridoru’nun ayrıca bölgesel önemini de belirtmek gerekecek. Irak’ta siyasi istikrarın oluşması, İran-Batı gerginliğinin son bulması ve Kıbrıs çevresindeki doğalgaz yatakları üzerindeki anlaşmazlığın sona ermesi Güney Gaz Koridoru’nda yeni arz kaynaklarını gündeme getirecek. Bu noktada bölgede istikrarın sağlanması açısından Türkiye’nin kilit rolü büyüyecektir. Ayrıca Rusya’dan sonra bölgedeki en büyük doğalgaz kaynaklarına sahip olan Türkmenistan’ın da hatta dahil edilmesi bölgesel ticarete ivme kazandıracaktır. Türkiye etrafındaki ülkelerin doğalgaz rezervlerine bakıldığında TANAP’ın ana doğalgaz sağlayıcısı Azerbaycan’da 3,35 trilyon metreküplük kanıtlanmış rezerv bulunuyor. Irak’ta 3,6 ve İran’da ise kanıtlanmış rezervler 33,8 trilyon metreküp. İran haricinde ayrıca Türkmenistan’da da 17,5 trilyon metreküp rezerv kanıtlandı.

TANAP’ta BOTAŞ’ın payını %30’a çıkarması haricinde İngiliz Petrol şirketi BP’nin de TANAP’taki %18’lik payı, projedeki kararlılığı artıracaktır. Türkiye’nin bu noktada vizyonu Enerji Piyasaları Anonim Şirketi’nde (EPİAŞ) gerekli düzenlemeleri yaparak Türkiye’yi bölgede doğalgaz fiyatlarının belirlendiği bir merkez yapmak olmalı. Ayrıca TANAP, enerjideki stratejik önemin sadece arz kaynaklarında olmadığını, transit ülkelerin de enerji projelerinde kilit rol üstlendiğini gösterdi.