BİZE ULAŞIN
Baz etkisi tanımını, ekonomi haberleri içinde açıklanan büyüme ve enflasyon verileriyle birlikte sıklıkla duyarız. Baz etkisi temelde matematiksel bir olgudur. Karşılaştırma yapılacak iki dönemden birinde herhangi bir sebeple oran ya da hesaplanacak sayılar üzerinde ortaya çıkan aşırı bir yükseliş ya da düşüşün, sonuçlar üzerinde yarattığı etkiyi tanımlar.
Baz etkisi genellikle enflasyon, büyüme ve ihracat gibi kavramlar ile birlikte kullanılır. Aylık enflasyon verilerinde olması gereken dışında bir artış yaşandığında; yıllık bazda bakıldığında, enflasyonda normalin dışında gerçekleşen veriler, ana hesabın bozulmasına neden olur. Dolayısıyla enflasyonun baz etkisi sebebi ile bir düşüş trendine girmesi beklenir.
Baz etkisi (Base Effect), iki farklı dönem arasında hesaplanan değişim oranına, değişime referans alınan dönemde olağan dışı artış ya da azalışların yaşanması halinde, değişimin hesaplandığı dönemlere yansıyan etkiyi ifade etmek üzere kullanılır.
Bir endeksin 12 ay önceki aylık değişiminin belirlenen ayda gözlenen ortalama aylık değişimden sapması halinde baz etkisi oluşur. Bir veride meydana gelen yıllık değişimin, o verinin sadece son ayda gösterdiği değişimden değil de 12 ay önceki değişimden etkilenmesi baz etkisi olarak ifade edilir. Referans periyottaki değişimden dolayı daha düşük ya da daha yüksek bir endeks değerinin baz alınması, bu durumda etkili olur. Kısaca, verilerdeki değişimde cari gelişmelere ek olarak referans dönemden kaynaklı baz etkisi de büyük bir role sahiptir.
Ekonomide baz etkisi enflasyon, büyüme ve ihracat gibi kavramların gelişmesiyle birlikte ortaya çıkar.
2016 yılı Kasım ayı enflasyonu hesaplanırken 2015 yılı Kasım ayına bakılması gerekir. 2015 Kasım ayında ortalamalardan daha yüksek bir değişim ortaya çıkmışsa bu kez de düşük baz etkisi görülür. İktisadi veriler üzerinden hesaplama yapılırken hangi yıl ya da verinin baz alındığı belirtilir. Yapılan hesaplamaların hepsi yıl bazında, hesaplamaya konu olan verilerin değerleri üzerinden yapılır.
