7 yılda Türkiye'de neler değişti?
**AK Parti iktidarı döneminde toplumun her kesiminde büyük ve keskin değişimler yaşandı.
**
Aylık ekonomi dergisi Platin son sayısında 'Değişen Türkiye'yi kapak yaptı.
AKP'nin 3 Kasım 2002 tarihinde iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye, tarihinin en hızlı siyasal, ekonomik, toplumsal gelişim dönemlerinden birini yaşadı. Özellikle bu süreçte yaşanan değişimlerin olumlu olduğunu savunan Fehmi Koru, Mahmut Övür gibi köşe yazarlar, kanaat önderleri bu değişimi 'Yeni Türkiye' olarak adlandırıyor. Bu terimi ilk kim kullandı bilinmez ama Türkiye konusunda en önemli siyasal stratejistlerden Graham Fuller'ın Türkiye'de yaşanan siyasal değişimi yorumladığı kitabının adı da 'Yeni Türkiye Cumhuriyeti' idi. Biz de bu 7 yıllık değişimin sosyal ve ekonomik kodlarını somut verilerle çözmeye çalıştık.
İşte 7 yılda değişen Türkiye...*****
KAMU PAYI YÜZDE 75 DÜŞTÜ
Makroekonomik verilere baktığımızda Türkiye özellikle 2002-2008 döneminde rekor büyüme yaşadı. 2002'de 3 bin 500 dolar düzeyindeki kişi başı gelir 2008'de 10 bin doları aştı. 2002'de 87 milyar dolar büyüklüğündeki dış ticaret 2008 sonunda yaklaşık 4 misli artışla 333 milyar dolara yükseldi.
Şaşırtıcı şekilde 2002 ila 2009 yılları arasında borsada işlem gören şirketlerin değeri de 4 misli artış yaşandı. Bu dönemde ilk defa yıllık yabancı sermaye girişi 20 milyar doları aştı. Kamunun payı 2002'ye yüzde 75 daraldı. Bu daralma büyük ölçüde Tüpraş, Petkim ve Erdemir gibi dev kamu şirketlerinin özelleştirmesinden kaynaklandı. Böylece devletin sanayi kuruluşlarında çalışan her dört kişiden biri özel sektörde çalışır konuma geçti. Bir anlamda devletin boşalttığı alan özel sektöre geçti.
Ekonomideki liberalleşme ve özel sektörün artan ağırlığının bir başka önemli göstergesi de 1 milyar doların üzerinde ciro gerçekleştiren şirket sayısı. 1 milyar dolar ciro rakamı bir şirketin küresel ölçekte iş yapabilme gücünü anlattığı için önemli. Buna göre, 2002'de 1 milyar doların üzerinde ciro gerçekleştiren şirket sayısı 15 civarındayken, bu rakam geçtiğimiz dönemde 70'i aştı. Tabii bunda doların değer kaybının da etkisi oldu.
Şirketlere paralel olarak Türkiye'nin en zengin işadamlarında da değişim yaşandı. Ali Ağaoğlu, Ahmet Çalık, Fettah Tamince, Emrullah Turanlı, Vahit Kiler, Ethem Sancak bu dönemin yükselen isimleri oldu. Aslında geçmişte iş dünyasında belirli bir yeri olan bu işadamları yeni dönemde skalanın en tepesinde yer alan patronlar kulübüne girdi.
Patronlar kulübündeki değişimin sosyal hayatta da çarpıcı göstergeleri var. 2000'li yılların başında orta ölçekli bir işadamı olarak kabul edilen Fettah Tamince'nin geçtiğimiz yaz Hirvatistan'da Rixos Oteli'nin açılışına Mustafa Koç, Aydın Doğan, Ferit Şahenk, Hamdi Akın, Turgay Ciner, Akın İpek gibi Türk iş dünyasının en köklü işadamlarının katılması değişimin çarpıcı işareti olarak kayıtlara geçti. Bu yeni patronlar, Türkiye'de sermayenin bir taraftan güçlendiğini diğer taraftan da merkezi yapıdan çıkarak daha çoklu bir yapıya büründüğünü işaret ediyor.*****
İŞTE SON DÖNEMİN YÜKSELEN İŞADAMLARI
Ali Ağaoğlu
Emlak sektörünün büyümesinden en fazla payı alan işadamlarından. Bu dönemde milyar dolarlık mega projelere imza attı.
Mansimov
Palmali Holding'in merkezini İstanbul'a taşıyarak özellikle Rusların tepkisini çekti. Azeri asıllı işadamı, 41 yaşında...
Fettah Tamince
Rixos oteller zinciri ile son yıllara damgasını vurdu. Yurtdışına da yatırımlar yapan Tamince medya sektöründe de yerini aldı.
Ahmet Çalık
Asıl iş kolu tekstil olan işadamı. Son yıllarda satın aldığı Sabah Grubu ve enerji yatırımları ile gündemde.
Vahit Kiler
Perakende alanında faaliyet gösteren işadamı. Son yıllarda gayrimenkul yatırımlarıyla da gündeme geliyor.
Ethem Sancak
En büyük ilaç dağıtım şirketini kurmuştu. Son dönemde Medical Park yatırımını yabancılara satışı dikkat çekti.*****
AVM'LER, UÇAKLAR VE STARBUCKS DEĞİŞİM KAHRAMANI
Türkiye'de gelir artışıyla birlikte yaşanan hızlı tüketimi eğer Fransız düşünür Baudrillard gibi sembollerle tanımlamak isteseydik herhalde en ikonik göstergeler AVM, uçak ve Starbucks olurdu. Nasıl Türkiye'nin kapılarını yabancı sermayeye açmasının sembolü 1986'da Mc Donald's restoranın açılmasıysa, 2003 yılında Türkiye'ye gelen Starbucks da Türkiye'nin ekonomik anlamda küreselleşmeye eklemlenmesini sembolize ediyor. Starbucks aradan geçen 6 yılda Türkiye genelinde 120'nin üzerinde mağaza açtı. Gloria Jeans, Kahve Dünyası, Cafe Crown gibi diğer markalı kahve zincirleri de dahil edildiğinde ülke genelinde 400'in üzerinde kahve mağazası olduğu söylenebilir. Yine 2002'de ülke genelinde 300 bin metrekare büyüklüğünde AVM varken bu rakam 1.5 milyon metrekareye ulaştı.
Uçakla yolcuğunun yaygınlaşması belki de vatandaşların yaşam kalitesini artıran en önemli hizmetlerden biri oldu. Anadolu'da ortalama büyüklükte bir işadamına dahi sorsanız geçmişe dair unutamadığı en olumsuz hatıraların başında İstanbul veya Ankara'ya yapılan uzun otomobil veya otobüs yolculukları gelir. Denizli, Aydın gibi Batı Anadolu'daki bir şehirden dahi İstanbul'a karayolunda ulaşmak 8 saati alıyor.
Son 5 yılda Anadolu'nun birçok merkezine uçak seferlerinin başlamasıyla birlikte bu uzun seyahatler hatıralarda kalmaya başladı. Ucuz uçuşlarla beraber bu durum ortalama vatandaşların yaşamına da girdi. 2002'de 25 milyonu dış hat, 8.5 milyonu iç hat olmak üzere toplam 33.5 milyon kişi uçağa bindi. Bu rakam 2008'de iç hatlar 35.8 milyon; dış hatlar 43.6 olmak üzere toplam 79.4 kişiye yükseldi.*****
YILDA 500 BİN KONUT, 300 BİN OTOMOBİL SATILIYOR
Tüm dünyada tüketimin en temel göstergesi konut ve otomobil sahipliği üzerinden yorumlanıyor. 2004'e gelinceye kadar Türkiye'de inşa edilen konut sayısı yıllık 200 ila 300 bin arasında değişiyordu. 2004 yılı itibarıyla kelimenin tam anlamıyla patladı. Yılık inşaatına başlanan konut sayısı 500 binin üzerine çıktı. Böylece 2002-2008 yıları arasında yaklaşık 2.8 milyon yeni konut inşa edildi. 2004 yılına gelinceye kadar Türkiye'de otomobil sahipliği yılda 100-200 dolayında artıyordu. Ancak 2004'te bu artış 700 bin olarak gerçekleşti. İlerleyen dönemde yıllık artış 300 bin dolayında gerçekleşti. Küresel krizin de etkisiyle 2009 itibarıyla bu yükseliş trendi yeniden ivme kaybetti.
Haber Gönder
