Cari açıkta büyük artış

**Cari açık 2010 yılı Eylül’de geçen yılın aynı ayına göre yüzde 300 artışla 1 milyon 19 milyon dolardan, 4 milyar 79 milyon dolara yükseldi.

**

Cari açığın artışında dış ticaret açığının geçen yılın Eylül ayına göre yüzde 104.3 oranında artarak 5 milyar 658 milyon dolara ulaşması ve hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin yüzde 12 oranında azalarak 2 milyar 132 milyon dolara gerilemesi etkili oldu. Cari açık, 2010 yılı Ocak-Eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 232.7 artışla 9 milyar 761 milyon dolardan 32 milyar 479 milyon dolara yükseldi.

Merkez Bankası 2010 Yılı Ocak-Eylül Dönemi Ödemeler Dengesi Gelişmeleri’ni açıkladı. Buna göre geçen yılın Eylül ayında 1 milyar 19 milyon dolar açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın aynı ayında 4 milyar 79 milyon dolar açık verdi. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında, dış ticaret açığının bir önceki yılın Eylül ayına göre yüzde 104.3 oranında artarak 5 milyar 658 milyon dolara ulaşması ve hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin yüzde 12 oranında azalarak 2 milyar 132 milyon dolara gerilemesi cari açığın artışında etkili oldu. Bu yılın Ocak-Eylül döneminde cari işlemler hesabı, 32 milyar 479 milyon dolar açık verdi. Bu rakam 2009 yılının aynı döneminde 9 milyar 761 milyon dolar açık olarak gerçekleşmişti.

DIŞ TİCARET DENGESİ 37.5 MİLYAR DOLAR AÇIK VERDİ
Geçen yılın ilk 9 aylık döneminde 17 milyar 507 milyon dolar açık veren ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi, bu yılın aynı döneminde 37 milyar 545 milyon dolar tutarında açık verdi. Bu dönemde, ihracat (FOB) gelirleri yüzde 12 oranında artarak 81 milyar 884 milyon dolara ve bavul ticareti gelirleri de yüzde 8.1 oranında artarak 3 milyar 782 milyon dolara yükselmişken, altın dahil ithalat (CIF) harcamaları yüzde 29.8 oranında artarak 130 milyar 523 milyon dolara ulaştı. Parasal olmayan altın kaleminden kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın Ocak-Eylül dönemine göre yüzde 97.1 oranında azalış göstererek 78 milyon dolara düştü.

NET TURİZM GELİRLERİ YÜZDE 9.2 AZALIŞLA 12 MİLYAR DOLARA GERİLEDİ
Yılın ilk 9 ayında turizm gelirleri geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 4.2 azalarak 15 milyar 547 milyon dolara gerilerken, turizm giderleri de yüzde 18.3 artarak 3 milyar 466 milyon dolara yükseldi. Bunun sonucunda söz konusu dönemde, net turizm gelirlerinin 2009 yılının aynı dönemine oranla yüzde 9.2 azalarak 12 milyar 81 milyon dolara düştüğü gözlemlendi. Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık kaleminde 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 735 milyon dolar net giriş olmuşken, bu yılın aynı döneminde 385 milyon dolar tutarında net çıkış gerçekleşti. Aynı dönem taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, navlun kalemindeki net çıkış bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 68 oranında artarak 2 milyar 191 milyon dolar olurken, diğer taşımacılık kaleminde gerçekleşen net giriş yüzde 11.4 oranında azalışla 1 milyar 806 milyon dolar oldu.

YURTDIŞI İNŞAAT HİZMETLERİ NET DÖVİZ GİRİŞİ YÜZDE 24.4 AZALDI
Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2009 yılının Ocak-Eylül dönemine oranla yüzde 24.4 azalarak 595 milyon dolar oldu. Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemindeki net çıkış, 2010 yılının 9 aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 2.1 artarak 394 milyon dolar oldu. Bu gelişmeler sonucunda, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde toplam 12 milyar 788 milyon dolar fazla veren hizmetler dengesi kalemi, 2010 yılının aynı döneminde yüzde 23.8 azalışla 9 milyar 750 milyon dolar fazla verdi.

DOĞRUDAN YATIRIM NET ÇIKIŞI 1.7 MİLYAR DOLAR
Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemi, yılın 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.7 azalarak 5 milyar 626 milyon dolar net çıkış kaydetti. Yatırım geliri kaleminin altında yer alan doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkışlar, sırasıyla 1 milyar 737 milyon, 537 milyon ve 3 milyar 260 milyon dolar oldu. 2010 yılı Ocak-Eylül döneminde uzun ve kısa vadeli kredilere ilişkin faiz giderleri, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 27.9 azalarak 4 milyar 16 milyon dolar olarak gerçekleşti. Cari transferler kalemi, 2010 yılının 9 aylık döneminde yüzde 33 oranında azalarak 942 milyon dolar giriş kaydetti. Alt kalemler itibariyle, bu dönemde genel hükümet kalemi 336 milyon dolar, diğer sektörler kalemi altında yer alan işçi gelirleri de 605 milyon dolar giriş kaydetti.

9 AYDA 30 MİLYAR DOLAR NET SERMAYE GİRİŞİ OLDU
Geçen yılın Ocak-Eylül döneminde 4 milyar 255 milyon dolar net sermaye girişi gerçekleşen finans hesaplarında, bu yılın aynı döneminde 30 milyar 25 milyon dolar tutarında net giriş oldu. Doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 6 milyar 577 milyon dolar olarak gerçekleşmişken 2010 yılının aynı döneminde yüzde 20.9 azalışla 5 milyar 202 milyon dolar oldu. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının 2009 yılının aynı dönemine oranla yüzde 50 artarak 1 milyar 849 milyon dolara ulaştığı tahmin edilirken, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri yansıtan diğer sermaye kaleminde 89 milyon dolar net kredi kullanımı gerçekleşti.

NET DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞİ 1.2 MİLYAR DOLAR
Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net yatırımlarla ilgili olarak, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde net 852 milyon dolar tutarında yatırım yapılmışken 2010 yılının aynı döneminde yapılan yatırım miktarı 1 milyar 236 milyon dolara yükseldi. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde bu yılın Ocak-Eylül döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, 2009 yılının aynı dönemine oranla yüzde 30.7 azalarak 3 milyar 966 milyon dolar oldu.

NET PORTFÖY YATIRIMI GİRİŞİ 13.5 MİLYAR DOLAR
2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 777 milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2010 yılının aynı döneminde 13 milyar 461 milyon dolar tutarı net giriş gerçekleşti. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında, yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 1 milyar 851milyon dolar net alım, 2010 yılının aynı döneminde de 1 milyar 984 milyon dolar tutarında net alım yapıldı.

YABANCILAR HİSSE SENEDİ PİYASASINDA 9 AYDA 1.2 MİLYAR DOLAR NET ALIM YAPTI
Yurtdışında yerleşik kişiler, hisse senedi piyasasında Eylül ayında 1 milyar 218 milyon dolar tutarında net alım gerçekleştirerek Ocak-Eylül döneminde toplam 2 milyar 554 milyon dolar net alım yaptı. Öte yandan, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında Eylül ayında yapılan 832 milyon dolar tutarındaki net satımla birlikte Ocak-Eylül 2010 döneminde yurtdışı yerleşik kişilerce toplam 8 milyar 495 milyon dolar tutarında net alım gerçekleştirildi. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan bu kalemde bir önceki yılın Ocak-Eylül döneminde 2 milyar 913 milyon dolar net çıkış gerçekleşmişken, 2010 yılının aynı döneminde 21 milyar 78 milyon dolar net giriş oldu.

BANKALARIN YURTDIŞI MUHABİRLERİ NEZDİNDEKİ DÖVİZ VARLIKLARI 8.6 MİLYAR DOLAR AZALDI
Ticari kredilerde, ihracat karşılığı yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, bu yılın Ocak-Eylül döneminde 515 milyon dolar tutarında net kredi geri ödemesi gerçekleşti. Bu rakam, geçen yılın aynı döneminde 325 milyon dolar net kredi açılışı şeklinde gerçekleşmişti. Öte yandan, nakit kredilerde geçen yılın ve bu yılın Ocak-Eylül döneminde yurtdışında yerleşik kişilere sırasıyla 163 milyon ve 585 milyon dolar tutarında net kredi açıldı. Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz varlıkları, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 3 milyar 592 milyon doları azalmışken, 2010 yılının aynı döneminde 8 milyar 577 milyon dolar tutarında azalma gösterdi.

YÜKÜMLÜLÜKLER 13.6 MİLYAR DOLAR ARTTI
2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 8 milyar 501 milyon dolar azalış gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2010 yılının aynı döneminde 13 milyar 576 milyon dolar artış oldu. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan ticari krediler kaleminde 2010 yılının Ocak-Eylül döneminde 9 milyon dolar net kullanım kaydedildi. Aynı kalemde bir önceki yılın aynı döneminde 1 milyar 761 milyon dolar net geri ödeme gerçekleşmişti.

12.6 MİLYAR DOLARLIK MEVDUAT GİRİŞİ OLDU
Yurtdışında yerleşik kişilerce Merkez Bankası ile yurtiçinde yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar kaleminde, geçen yılın Ocak-Eylül döneminde 4 milyar 275 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 12 milyar 613 milyon dolar tutarında net mevduat girişi oldu. Bu dönemde yurtdışı bankaların yurtiçinde tuttukları net mevduat tutarı 12 milyar 591 milyon dolar tutarında arttı. Finans hesaplarının son kalemi olan rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde 666 milyon dolar azalırken, bu yılın aynı döneminde 8 milyar 480 milyon dolar arttı.(ANKA)