Özel sektörle 140 milyar dolarlık imza

DENİZ ÇİÇEK - Kamu-özel sektör iş birliği kapsamında bugüne kadar toplam yatırım tutarı 63,8 milyar dolar olan 242 proje hayata geçirildi ve bu projelerin toplam sözleşme değeri yaklaşık 140 milyar dolara ulaştı.

AA muhabirinin Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan "Kamu-Özel İşbirliği Raporu"ndan yaptığı derlemeye göre, kamu-özel sektör iş birliği modeli, özellikle otoyol, köprü, havalimanı gibi altyapı yatırımları ile hastane gibi kamu hizmetlerinin sunumunda alternatif bir finansman modeli olarak önem taşıyor.

Bu yöntemle yatırımların hızlı tamamlanmasının yanında projelere özel sektörün katılımının sağlanarak hizmet kalitesinin iyileştirilmesi ve proje maliyetlerinin düşürülmesi amaçlanıyor.

Türkiye'de bu modelin uygulanmaya başlandığı 1986 yılından geçen yılın sonuna kadar 210'u işletmede, 32'si finansal kapanış ya da yapım aşamasında olmak üzere, toplam yatırım tutarı 63,8 milyar dolar olan 242 kamu-özel iş birliği projesi uygulamaya konuldu. Bu projelerin toplam sözleşme değeri (yatırım tutarı ve kamuya ödenecek miktar) 139,8 milyar dolar oldu.

Sözleşmesi imzalanan 242 projenin sözleşme değerleri içinde 71,3 milyar dolarla en büyük payı havaalanı projeleri aldı. Bunu 28,7 milyar dolarla enerji ve 21,2 milyar dolarla otoyollar ve hizmet tesisleri izledi. En düşük pay ise 140,5 milyon dolarla kültür ve turizm tesislerinin oldu.

Uygulama sözleşmesi imzalanan 242 proje içinde yüzde 45'lik paylarla yap-işlet-devret (109 proje) ve işletme hakkı devri (108 proje) modelleri ilk sırada yer aldı. Bu modelleri, yüzde 8'lik payla (20 proje) yap-kirala-devret ve yüzde 2'lik payla (5 proje) yap-işlet modelleri takip etti.

Projelerin sektörel dağılımı incelendiğinde, 242 proje içinde 91 projeyle enerji üretim tesisleri ilk sıraya yerleşti. Enerji tesislerini 42 projeyle otoyollar ve hizmet tesisleri, 23 projeyle limanlar, 20 projeyle sağlık tesisleri, 19 projeyle havaalanları, 18 projeyle sınır kapıları, 17 projeyle yat limanı ve turizm tesisleri, 8 projeyle madencilik projeleri, 2 projeyle sanayi tesisleri, 1 projeyle demir yolları ve 1 projeyle kültür ve turizm tesisi izledi.

Rapora göre, yapım aşamasındaki 32 projenin yatırım tutarı 40 milyar 360 milyon 770 bin lirayı buldu. Bu projeler arasında İstanbul Havalimanı başta olmak üzere, otoyol, şehir hastaneleri, limanlar ve gümrük altyapı tesisleri yer alıyor.

- 1915 Çanakkale Köprüsü ilk sırada

Avrupa piyasasında geçen yıl içinde finansal kapanışa ulaşan kamu-özel iş birliği projelerinin toplam değeri 14,6 milyar avroya ulaşırken, bu kapsamda 39 proje yer aldı. Bu projeler arasında 1915 Çanakkale Köprüsü Projesi 3,1 milyar avroluk değeriyle ilk sırada yer alırken, ikinci sırada 1,2 milyar avroyla Ankara-Niğde Otoyolu dikkati çekti. Bu iki projeyi, 1,2 milyar avro ile Fransa'daki Gronde Genişbant Ağı, 1 milyar avro ile Hollanda'daki Blankenburg Tüneli ve 930 milyon avro ile Hollanda'daki A16 Rotterdam Otoyolu izledi.

Raporda yer alan tespitlere göre, ağırlıklı olarak ulaştırma, sağlık ve enerji alanlarında kullanılan yöntemin gelecek dönemlerde farklı sektörlerle birlikte kentsel altyapı ve küçük ölçekli projelerde de kullanılması bekleniyor. Mevcut finansman koşullarında kaynakların stratejik önemi bulunan projelerde kullanılabilmesini sağlamak, projelerin kalkınma ve makroekonomik hedeflerle uyumunu gözetmek amacıyla kamu-özel iş birliği modeliyle gerçekleştirilmesi fizibıl çıkan projeler için sektörler ve projeler arasında önceliklendirme yapılması önem arz ediyor. Bu alandaki alternatif finansman yöntemlerinin değerlendirilmesi ve buna yönelik teknik ve hukuki altyapının tamamlanması ihtiyaç olarak görülüyor.