Yeniden TL'ye geçiyoruz

Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 2005 yılında paradan altı sıfır atılması ile başına “Yeni” ibaresi alan Türk Lirası’na (TL) 1 Ocak 2009’dan itibaren dönüleceğini açıkladı. Yeni Kuruş da dönüşümle birlikte Kuruş (Kr) haline gelecek. YTL ve YKr bir yıl boyunca TL ve Kr ile birlikte kullanılabilecek.

Banknot TL’de üst kupür 200 olacak. TL’nin ebatları ve tasarımı farklı olacak. Görme engellilerin tanıyabilmesi için kabartma ve her kupürün farklı boyutta olması yöntemleri uygulanacak. Görme engellilerin parayı tanımasında kullanılan para ölçer de Merkez Bankası tarafından ücretsiz olarak dağıtılacak. TL’nin yeni güvenlik önlemleri olacak. Madeni para için de euroya benzemeyecek bir tasarım hazırlandı.
Yılmaz, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Ahmet Büyükkaymaz’ın da katılımı ile Merkez Bankası’nda bir basın toplantısı düzenledi. TL’ye dönüş kampanyasını açıklayan Yılmaz, 1 Ocak 2005’te paradan altı sıfırın kaldırıldığını ve “Yeni Türk Lirası”na (YTL) geçişin başarıyla gerçekleştirildiğini ifade etti. Para reformunun ikinci ve nihai aşamasına gelindiğini kaydeden Yılmaz, bu aşamada, para birimine geçici bir süre için ve karışıklıkları önlemek amacıyla eklenen “Yeni” ibaresini kaldırarak, paranın asli ve geleneksel adı olan “Türk Lirası”na döndüklerini belirtti.

Yılmaz, yeniden “Türk Lirası” ve “Kuruş” adını alacak olan banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2009’da, yenilenen tasarımları, değişen boyutları ve gelişmiş güvenlik özellikleriyle dolaşıma sunulacağını kaydetti.

DOLAŞIMDAKİ BANKNOT TURARI 29 MİLYAR YTL’Yİ AŞTI
2005-2008 yılları arasında tedavüldeki gelişmeler hakkında bilgi veren Yılmaz, 2008 yılı Temmuz ayı sonunda dolaşımdaki banknot tutarının 2004 yılı sonuna göre yüzde 117 oranında artarak 29 milyar YTL’yi aştığını bildirdi. Emisyon hacmindeki bu artışa rağmen dolaşımdaki banknot adedinin, aynı dönemde, dolaşıma çıkarılan 50 ve 100 YTL’lik üst değerdeki 2 köpürün etkisiyle, yüzde 26 oranında azalarak 1,2 milyar adetten 869 bin adede düştüğü bilgisini veren Durmuş Yılmaz, şunları kaydetti:

“2004 yılında 20 milyon TL’nin hakim olduğu dengesiz kupür dağılımı, operasyon sonrasında makul bir seviyeye gelmiş ve dağılım oranları çan eğrisine benzer bir şekle dönüşmüştür. Birçok gelişmiş ülkede olduğu gibi bizde de orta satın alma gücüne sahip banknotların dolaşım adedi artmıştır. Çarpıcı olan gelişme şudur: En büyük ikinci kupür olan 50 YTL, gerek tutar gerekse adet bazında en çok tercih edilen banknot olurken, 20 YTL’nin payı tutar olarak yüzde 85’ten yüzde 11’e, adet olarak da yüzde 48’den yüzde 18’e kadar gerilemiştir. Bu sayede gerek Bankamızın üretim ve dağıtım işlemlerinde, gerekse finansal sistemin vezne işlemlerinde kolaylık ve maliyet avantajları sağlanmıştır. Bu veriler 50 ve 100 YTL’nin tedavüle çıkarılmasının ne kadar isabetli bir karar olduğunu ve teknik bir konu olan kupür kompozisyonundaki iyileşmeleri göstermektedir.”

YTL 2010’A KADAR KULLANILABİLECEK

Son altı yılda halkın kendi parasını kullanmayı daha çok tercih etmeye başladığını ifade eden Yılmaz, bunun ters dolarizasyon sürecinin bir göstergesi olduğunu vurguladı.

TL’ye dönüş ile birlikte sahtecilikle mücadele kapsamında, daha güvenli ve farklı özelliklere sahip yeni banknotların tedavüle çıkarılmasının sağlanacağını kaydeden Yılmaz, TL banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2009 tarihinde dolaşıma çıkarılacağını ifade etti. TL ve YTL banknot ve madeni paraların, 2009 yılı boyunca bir yıl süre ile birlikte tedavülde olacağını belirten Yılmaz, “YTL banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2010 tarihi itibari ile tedavülden kaldırılacaktır” dedi.

YTL banknotlar tedavülden kaldırıldıktan sonra zaman aşımı süresinin 10 yıl olduğunu ve bu sürenin 31 Aralık 2019 tarihinde sona ereceğini belirten Yılmaz, “Bu süre boyunca YTL banknotlar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası şubeleri ve T.C. Ziraat Bankası şubeleri tarafından değiştirilecektir. YTL madeni paraların zaman aşımı süresi ise 31 Aralık 2010’da sona erecektir” bilgisini verdi.

BOYUT, RENK VE TASARIM DEĞİŞİYOR

1 Ocak 2009 tarihinde dolaşıma çıkartılacak olan Türk Lirası banknotlar ile halen dolaşımda bulunan Yeni Türk Lirası banknotlar arasında boyut, tasarım, renk ve güvenlik özellikleri açısından temel değişiklikler olacağını bildiren Yılmaz, Banknotların kupür kompozisyonu ve güvenlik özelliklerinin Ekim ayında açıklanacağını söyledi.

Banknot Basım Yönetmeliği’ne işaret eden Yılmaz, banknotların ön yüzünde Atatürk portresinin yer almaya devam edeceğini ifade etti.

GÖRME ENGELLİLER İÇİN ÖZEL TASARIM

Türk Lirası banknotlarda, görme engelliler için Yeni Türk Lirası banknotlardaki mevcut güvenlik özelliklerine ilave olarak, farklı değerdeki banknotların farklı boyutlarda basıldığını kaydeden Yılmaz, ayrıca kabartma baskı özelliğinden etkin bir şekilde yararlanıldığını bildirdi.

Yılmaz, görme engellilerin parayı tanıyabilmesi için kullanılan para ölçer ile ilgili çalışmaların da sona geldiğini, para ölçerin TL’nin dolaşıma girmesi ile birlikte ücretsiz olarak dağıtılacağını söyledi.

1 TL YALNIZCA MADENİ PARADA OLACAK

Madeni paralar konusunda, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından açılan Tasarın Yarışmasında madeni para kupür kompozisyonunun YTL madeni paralar ile aynı olacağının açıklandığını ifade eden Yılmaz, şöyle devam etti: “YTL döneminde uyum kolaylığı bakımından hem banknot hem de madeni para olarak basılan 1 YTL bu dönemde sadece madeni para olarak tedavüle verilecek. Zira, düşük satın alma gücüne sahip kupürlerin madeni para olması, uluslararası kabul görmüş bir uygulamadır. Ayrıca, düşük değerdeki kupürlerin Bankamıza geri dönüşü geciktiği için dolaşımdaki banknotların kalitesi de bundan olumsuz yönde etkilenmektedir.”

26 MİLYAR TL’LİK PARA BASILACAK

TL banknotlarının üretim ve dağıtımına Mayıs ayında başlandığını açıklayan Yılmaz, ATM’lerin ve para sayma makinelerinin test ve dönüşümlerinin yapılması amacıyla, Ekim ayında banknotların firmalara emanet verileceğini ve gerekli adaptasyon işlemlerine başlanacağını belirtti.

TL banknotların bankalara ön yüklemelerine Kasım ayında Başlanacağını kaydeden Merkez Bankası Başkanı, “1 Ocak 2009 tarihinden itibaren bankacılık sistemi tarafından TL banknotların dolaşıma çıkarılması sağlanacaktır” dedi. Yılmaz, yıl sonuna kadar yaklaşık 26 milyar TL değerinde 575 milyon adet banknot üretileceğini, bunun toplam ağırlığının 550 ton civarında olacağını söyledi.

2009 BOYUNCA HEM YTL HEM TL KULANILACAK

Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren 1 yıllık geçiş döneminde ATM’lerde Yeni Türk Lirası veya Türk Lirası banknot bulunabileceğini belirterek, “Vatandaşlarımızın acele etmesine gerek yok” dedi.

Türk Lirası’na dönüşümü tamamlanmış olan ATM’lerden 1 Ocak 2009 itibarıyla Türk Lirası banknot çekilebileceğini ifade eden Yılmaz, “2009 yılı boyunca ATM’lere hem Yeni Türk Lirası hem de Türk Lirası yatırılabilecek. Dönüşüm, işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşecek. Bu nedenle, vatandaşlarımızın acele etmesine gerek yoktur. Bankaların müşterilerine yapacakları ödemelerde mümkün olduğunca TL banknot kullanılacak; ancak 2009 yılı boyunca YTL banknot kullanılması da mümkün. Bankalarca piyasadan çekilen YTL banknot ve madeni paralar mümkün mertebe tekrar piyasaya verilmeyecek” diye konuştu.

Paradan altı sıfır atıldığı döneme işaret eden Yılmaz, “1. aşamada banknotlarda Mart sonu yüzde 71, Haziran sonu yüzde 86, Eylül sonu yüzde 93 oranında değişim sağlanmıştı. İşlemlerin doğal akışı içinde, şimdi de ilk 6 ayın sonunda değişimin büyük ölçüde gerçekleşmesi beklenmektedir” dedi.

2009’DA TÜM BANKA ŞUBELERİNDE DEĞİŞİM YAPILABİLECEK

Birlikte tedavül süreci olan 2009 yılı boyunca tüm banka şubelerinde değişim yapılabileceğini bildiren Yılmaz, YTL banknotların, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren 10 yıl boyunca, YTL ve YKr madeni paraların 1 Ocak-31 Aralık 2010 tarihleri Arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve T.C. Ziraat Bankası şubelerince kabul edileceğini ve degiştirileceğini anlattı. Yılmaz, 1 Ocak 2010 tarihinden sonra Ziraat Bankası hariç bankaların değişim yapıp yapmamakta serbest olacağını ifade etti.

SÖZLEŞMELER GEÇERLİ

Hukuki düzenlemelerle ilgili bilgi veren Yılmaz, şunları kaydetti: “1 Ocak 2009 tarihinden önce Yeni Türk Lirası ile yapılan tüm hukuki ve finansal düzenlemeler, aynı tutarda Türk Lirası olarak geçerli kabul edilecek. YTL olarak düzenlenen sözleşmeler aynı değer ölçüsünde TL olarak işlem görecek.

Mevcut sözleşmeler geçerliliğini koruyacak. Bununla birlikte, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra düzenlenen yeni sözleşmelerin Türk Lirası üzerinden düzenlenmesi uygun olacaktır.”

BANKA HESAPLARI OTOMATİK DÖNÜŞECEK

1 Ocak 2009 tarihi itibarıyla tüm banka hesaplarının, tutarda herhangi değişiklik olmaksızın, Türk Lirası’na dönüştürüleceğini belirten Yılmaz, mevduat hesap cüzdanları veya hesap numaralarının değişmeyeceğini söyledi. Yılmaz, bununla birlikte, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren yeni yapılacak işlemler ve yeni verilecek hesap cüzdanlarının Türk Lirası üzerinden düzenleneceğini ifade etti.

Tüm bankacılık işlemlerinin Türk Lirası üzerinden kaydedileceğini belirten Yılmaz, dönüşümde bu işlemler için bankalara müracaat edilmesine gerek bulunmadığını vurguladı. Yılmaz, “Ayrıca, TL’ye geçiş; yatırım fonu, hazine bonosu, devlet tahvili, hisse senedi gibi menkul kıymetlerin nominal değerlerini etkilemeyecektir” dedi.

ÇEKLER TL OLARAK PARAFLANIP KULLANILACAK

Çekler konusuna da açıklık getiren Yılmaz, “Keside tarihi 1 Ocak 2009 tarihinden önce veya sonra olan ve aynı değer ölçüsünde YTL ya da TL olarak düzenlenen çek; 1 Ocak 2009 tarihinden önce ibraz edilirse, TL henüz tedavülde olmadığından YTL, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra ibraz edilirse TL olarak işlem görecek. Mevcut çek karneleri TL olarak düzeltilip paraflanarak kullanılabilir” diye konuştu.
1 Ocak 2009 tarihinden itibaren; fatura, gider pusulası, ücret bordrosu gibi belgelerin TL ve Kr olarak düzenleneceğini kaydeden Yılmaz, “Beyannameler TL ve Kr olarak düzenlenecek.
Vergilendirme dönemi normal olan mükellefler muhasebe kayıtlarını TL ve Kr olarak yapacaklar” dedi.

Ödeme kaydedici cihazlar üzerinde para dönüşümü ile ilgili yapılacak herhangi bir işlem olmadığını belirten Yılmaz, etiket, tarife ve fiyat listelerinde fiyatların 2009 boyunca TL ve YTL, 2010’dan itibaren TL olarak kullanılacağını söyledi.

TL’ye geçiş ile birlikte Merkez Bankası döviz ve efektif kurlarının gösteriliş biçimi veya değerinde herhangi bir değişiklik olmayacağını kaydeden Yılmaz, yalnızca para biriminin isminin değişeceğini vurguladı.

ÜÇ KİŞİDEN İKİSİ TL’YE DÖNÜLECEĞİNİ BİLMİYOR

Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, TL’ye dönüş için yapılan kamuoyu araştırmasında her üç kişiden ikisinin YTL’den TL’ye dönüleceğini bilmediğinin ortaya çıktığını söyledi.

TL’ye geçiş tanıtım kampanyası hakkında bilgi veren Yılmaz, kampanyanın adının “Türk Lirası Geliyor, Paramız Yenileniyor” olacağını ve logoda Türk bayrağının kullanılacağını belirtti. Kampanya kapsamında yapılan “Türk Lirası’na Geçiş Hakkında Kamuoyu Bilgi, Tutum ve Davranışları Araştırması” hakkında bilgi veren Yılmaz, 12 ilde, 15 yaş üzeri gruba üye 2 bin 350 kişiyle, yüz yüze görüşme yöntemiyle görüşüldüğünü anlattı. Yılmaz, metropol, kentler ve kır olmak üzere üç farklı alanda, İstanbul, Ankara ve İzmir’de sadece kent merkezlerinde, diğer 9 ilde kent ve kır ayrımında görüşüldüğünü anlattı. Yılmaz, sonuçları şöyle açıkladı:

TL BİLGİSİ TAM OLAN YÜZDE 18

“’Şu anda ülkemizde kullanılmakta olan para biriminin ismi nedir?’ sorusuna aldığımız YTL cevabı beklendiği gibi yüzde 88,7 gibi yüksek bir orandadır. ‘Şu anda ülkemizde kullanılmakta olan para biriminin adının bir süre sonra değiştirileceğini biliyor musunuz?’ sorusuna ise yüzde 65,8 oranında hayır cevabı verilmiştir. 2 bin 350 kişiden sadece 804’ü, para biriminin değişeceğini bildiğini, bin 546 kişi ise bilmediğini ifade etmiştir. Yani her üç yurttaşımızdan ikisi, para birimimizin ve dolayısıyla paraların değişeceğini henüz bilmemektedir. Paranın değişeceğini bilen, toplam içerisinde yüzde 34,2 oranındaki 804 kişinin yüzde 91,7’si TL’ye geçeceğimizi bilmektedir. Toplam nüfus içerisinde TL’ye geçileceğini bilenlerin oranı ise yüzde 31 düzeyindedir. Yeni para birimine geçileceğini bilenlerin ise sadece yüzde 52,7’si, bu geçişin 1 Ocak 2009 tarihinde gerçekleşeceğini bilmektedir. Özetle, toplumumuzun sadece yüzde 18’i önümüzdeki dönemde yeni para birimine geçileceğini ve bu geçişin 1 Ocak 2009 tarihinde gerçekleşeceğini bilmektedir.”
YTL’ye kolayca alışacağını söyleyenlerin oranının yüzde 73,8 olduğunu belirten Yılmaz, “Yani yaklaşık her dört kişiden üçü, TL’ye kolayca alışacağı kanaatindedir” dedi.

YENİ PARALAR BAŞBAKANA SUNULDU

Merkez Bankası Başkanı Yılmaz, toplantı sonunda gazetecilerin sorularını yanıtlarken, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile dün yaptığı görüşmede yeni para kupürlerini sunduğunu belirtti. Yılmaz, 3 Ekim’de yapılacak ve TL’nin görüntülerinin kamuoyuna açıklanacağı toplantıya Başbakan Erdoğan’ın da katılacağını söyledi. Yılmaz, Başbakan Erdoğan’ın, “Ülkemiz için hayırlı olsun” dediğini de aktardı.

Tanıtım kampanyasının, YTL’ye geçiş kampanyasında olduğu gibi Bersay İletişim tarafından yürütüleceğini ve daha önce olduğu gibi 20 milyon dolara malolacağını belirten Yılmaz, YTL’ye geçişin üzerinden 3,5 yıl geçmesine rağmen halen milyonlar ve trilyonların karıştırılması anımsatılarak TL’ye dönüşün sıkıntı yaratıp yaratmayacağı sorulunca, “Zaman zaman şahsen ben de yapıyorum. 30 yıl enflasyonla yaşayan bir ülkede insanların beynine kazınmış. Enflasyonun düşmesi ile birlikte kafalardan silinecek” dedi.

Yılmaz, TL kullanımının aynı tarihlerde KKTC’de de geçerli olacağını söyledi.

200 TL ÇIKMASI ENFLASYONUN YÜKSEKLİĞİNDEN DEĞİL

200 TL basılmasına açıklık getiren Yılmaz, tedavüldeki kupür kompozisyonuna karar vermenin teknik bir konu olduğunun altını çizdi. Emisyon hacmi, geleceğe yönelik beklentiler ve ekonomik koşulların kriter olduğunu ifade eden Yılmaz, “İşlem hacmi bakımından ülkemiz Almanya ve Fransa’dan sonra Avrupa’nın en büyük üçüncü ülkesi konusundadır. 2007 yılında şubelerimizin tahsilatı 2,7 milyar adedi aşmıştır. Tutar olarak şubelerimizin 2007 yılındaki tahsilat miktarı 108 milyar YTL’dir. 2007 yılında sadece bankamızın toplam işlem hacmi 117 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu, ekonomimizdeki ekonomik ve finansal işlem yoğunluğunun doğal bir yansımasıdır” diye konuştu.

Adet olarak en çok kullanılan kupürlerin 50 ve 20 YTL olduğunu, ardından 10 ve 5 YTL’nin geldiğini belirten Yılmaz, 100 YTL’nin ise en üz kullanılan köpür olduğunu ifade etti. İşlem hacmi ile köpür kullanım bilgileri birlikte ele alındığında, en üst kupürün bankaların ve diğer finansal kuruluşların Merkez Bankası ile ilgili işlemlerinde kullanılacak kupür olacağını kaydetti. Yılmaz, “Her üst değerdeki kupür enflasyonun yükseldiği ve yükseleceği anlamına gelmez. Bizim şimdiye kadar yaşamadığımız bilmediğimiz dolayısıyla haklı olarak karıştırdığımız nokta burası. Üst değerdeki kupürlerin mutlaka enflasyon nedeniyle çıkarıldığı gibi yanlış bir algılama olduğunu görüyoruz. Üst kupürlerinin enflasyona neden olduğunu söylemek doğru değildir” dedi.

BAKAN ÇAĞLAYAN’A YANIT

Sanayi Bakanı Zafer Çağlayan’ın, ihracatçıların Merkez Bankası’na rağmen başarı sağladıkları yönündeki açıklaması sorulan Yılmaz, Merkez Bankası’nın uyguladığı politikaların ihracatçıların başarısını sağladığını belirterek, “Bu ihracat artışının bize rağmen değil, bizimle birlikte olduğunu düşünüyoruz” dedi.

Yılmaz, Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren’in, enflasyon hedeflemesi sisteminin bir maliyeti olduğu açıklamasının sorulması üzerine de, enflasyon düştükçe kaynak dağılımının yanlış olduğunun, bazı ekonomik aktivitelerin yanlış olduğunun ortaya çıktığını söyledi.

Yılmaz, açlık sınırının 255 YTL olarak belirlenmesinin sorulması üzerine, “Bu da şu anlama geliyor; istikrar sağlanacak, enflasyon kontrol altına alınacak, ekonominin potansiyel büyümesinin altında büyümesine izin verilmeden raefahımızı artıracağız” dedi. Tutarın düşük olup olmadığının sorulmasına üzerine Yılmaz, “Yeterli olmadığını siz söylüyorsunuz” yanıtını verdi. Yılmaz, enflasyonu TÜİK’in hesapladığını işaret ederken, gelirler politikasının enflasyon hedefi ile uyumlu olmasının önemine işaret etti.

Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Ahmet Büyükkaymaz da, madeni paraların euroya benzerliği tartışmasının sorulması üzerine, “Gerek AB, gerek diğer ülkelerin kullandığı madeni paralara benzememesi için görüşmeler yapıldı. Yeni ölçüler belirlenerek hazırlıklar yapıldı” dedi.