Tüketici fiyat endeksi nedir? TÜFE nasıl belirlenir, TEFE TÜFE hesaplama nasıl yapılır?

Tüketicilerin satın aldıkları hizmet grubu ve belli ürünlerin fiyatları üzerindeki ortalama değişimin TÜFE oranı ile görülmesi mümkündür. Aylık olarak hesaplanan enflasyon değerlerinin yıllık bazda genişletilmesi sonucunda TÜFE değeri elde edilebilir. İki sene arasındaki TÜFE karşılaştırmasının yapılması için de istatistik bilimindeki mevcut fiyat endeksi sayıları kullanılır.

Tüketici fiyat endeksi nedir?

Ülkemizde tüketici fiyat endeksi, her ay ve her yılın baz alındığı artış oranları şeklinde Türkiye İstatistik Kurumu tarafından hesaplanır. Hesaplamalar aylık olarak yapılıp yayınlanır. Bu bağlamda yıllık enflasyon hesaplamalarının nasıl yapıldığı sıkça araştırılır. Her ay düzenli olarak hesaplanan enflasyonun yıllık bazda genişletilmesi doğrultusunda yıllık enflasyonun hesaplandığı söylenebilir. Yine sıkça araştırılan aylık enflasyon hesaplaması ise aylık verilerin bileşkesine bağlı olarak toplam değişime bakılarak yapılır.

TÜFE nasıl belirlenir?

Tipik bir tüketicinin satın aldığı hizmet grubu ile belli bir ürünün fiyatı üzerindeki ortalama değişim, TÜFE ile gösterilir. Açılımı tüketici fiyat endeksi olan TÜFE, bu fiyatlar üzerindeki ortalama değişimi ifade eden bir ölçüt olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla yıllık enflasyon değerinin değişiminin hesaplanması için kullanıldığı bilinir.
İstatistik bilimindeki mevcut fiyat endeksi sayıları kullanılarak TÜFE hesaplanabilir. Dolayısıyla TÜFE'nin nasıl hesaplandığını sıkça araştıran kişilere bu hesaplamayı basitçe açıklamak mümkündür.

Hesaplamanın yapılması için belli bir yıl seçilir. Daha sonra bu senenin temel sene olarak kabul edildiği söylenebilir. Seçilen seneden sonraki yıllar ise cari yıllar olarak ele alınır. Bu cari yıllar, enflasyon değerleri çerçevesinde değişkenlik gösterebildiği gibi temel alınan endekste de oynamalara rastlanır.

Tüketici fiyat endeksi formülü nedir?

Enflasyon ile ilişkili bir gösterge olan tüketici fiyat endeksinin belirlenebilmesi için tüketici fiyat endeksi hesaplama formülü kullanılır. Temelde tüfe formülü, farklı değerleri içeren karmaşık bir hesaplamaya sahiptir. Bu endeksin yorumlanması amacı ile temel bir dönemin ve karşılaştırma yapılacak olan dönemin belirlenmesi gerekir. Karşılaştırılan bu iki dönem arasındaki toplam veya fark ile belli bir gelir sahibi kişinin satın alma gücü yorumlanabilir. Ancak bir örnek ile TÜFE hesaplama ve yorumlama aşamaları açıklanabilir. Bu bağlamda TÜFE hesaplamasının anlaşılabilmesi için aşağıdaki örnek kullanılabilir:

• Haziran 2006 döneminde bir kişinin aylık geliri 1000 TL iken satın alma gücünün Haziran 2009'a kadar (haziran hariç) %27.38 oranında azaldığı temel alınsın.
• Kişinin Haziran 2009'daki reel geliri, bu azalma yüzdesine göre 726.2 TL olur.
• Örnek durumdaki kişinin Haziran 2009'da 1000 TL geliri olsa da bu nominal yani göstermelik değer olarak belirtilir.

TEFE TÜFE hesaplama nasıl yapılır?

Genelde kiralık mülkün aylık ödemesinin yılda tek seferlik olarak gerçekleştirilen artışının belirlenmesi için TEFE TÜFE hesaplama işlemi kullanılır. Dolayısıyla özellikle kiracılar tarafından TEFE TÜFE hesaplama işleminin nasıl yapıldığı sıkça sorgulanır. Bu hesaplamanın yapılabilmesi için kullanılabilen online araçlar mevcuttur. Ancak hesaplamaya dair bazı bilgiler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Kiranın artış oranı, önceki yılın mevcut kira tutarı ile TÜFE (son 12 aylık tüketici fiyat endeksi) baz alınarak elde edilir.
• Aylık kira bedeline söz konusu TÜFE oranından daha yüksek bir oranda artış uygulanması mümkün değildir.
• TEFE TÜFE hesaplama işleminde esas alınan değer, TÜFE'nin ortalama değeridir.
• Örneğin bir kişinin güncel kira ödemesi 2000 TL iken TÜFE oranının %15 olduğu bir durumda kira artışı 300 TL olur.