BİZE ULAŞIN
3 farklı türü bulunan doğrudan yabancı yatırım, bir yatırımcının kendi ülkesi dışındaki bir ülkede bulunan herhangi bir şirkete yatırım yapmasıdır. Yatırımcının bu bağlamda yatırım yaptığı şirketin sermayesi üzerinde en az %10 oranında söz sahibi olması beklenir. Ayrıca doğrudan yabancı yatırım, özellikle farklı bir ülkenin ekonomisinde daha fazla kar etme avantajı ile ön plana çıkar.
İngilizcesi “foreign direct investment” olan doğrudan yabancı yatırım ne demek? Bu kavram, yatırımcının yerleşiği olduğu ekonomi haricindeki herhangi bir ekonomide işlem yapmasını ifade etmektedir. Yani yatırımcı, yerleşiği olmadığı ekonomide var olan bir işletmenin yönetimini kontrol edebilmektedir. Ayrıca doğrudan yabancı yatırım, yatırımcının farklı bir ekonomideki işletmenin yönetiminde söz sahibi olduğu zaman da ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla doğrudan yabancı yatırım, uzun vadeli bir yatırım türü olarak nitelendirilebilmektedir. Bu bağlamda yatırımcının, yerleşiği olmadığı ekonomideki işletmenin sermayesinde en az %10 oranında söz sahibi olması gerekmektedir.
Genellikle bir sermaye yatırımından çok daha fazlasını kapsayan doğrudan yabancı yatırım, bazı özellikleri bakımından önem taşımaktadır. Söz edilen yatırım sisteminin en önemli özelliği ise yabancı işletmenin karar alma sürecini etkilemesidir. Burada yatırımcı, yabancı işletmenin karar alma sürecinde etkin bir şekilde rol oynamakta veya bu karar alma sürecini önemli ölçüde etkilemektedir.
Ayrıca doğrudan yabancı yatırımların, çok uluslu şirketler aracılığı ile yapıldığı bilinmektedir. Yani doğrudan yabancı yatırımlar, kar elde etme bakımından da önemlidir. Çok uluslu şirketlerin farklı ülkelerde yatırım gerçekleştirebilmeleri, kendi ülkelerine göre daha fazla kar elde etme şanslarının bulunmasıdır. Bu bakımdan doğrudan yabancı yatırımın avantajları arasında farklı ülkelerde kar elde etme imkanının ön plana çıktığı söylenebilmektedir.
Tek bir türü bulunmayan doğrudan yabancı yatırım işlemi, farklı kategoriler ile ele alınmaktadır. Bu kategoriler ise dikey, yatay ve konglomera olarak bilinmektedir. Doğrudan yabancı yatırım türlerinin özellikleri ise aşağıdaki gibidir;
Bu türde yatırımcı, kendi ülkesinde faaliyet gösterdiği alan ile aynı niteliklere sahip olan bir yabancı şirkete yatırım yapmaktadır.
İkinci doğrudan yatırım türü olan dikey doğrudan yatırımda, ana faaliyetler farklıdır. Ancak yine de ana faaliyet ile bağlantısı bulunan yabancı bir şirkete yatırım yapılması söz konusudur.
Bu türde yatırımcı, kendi alanı ile ilişkisi bulunmayan bir yabancı şirkete yatırım gerçekleştirmektedir. Dolayısıyla yatırımcının, deneyimsiz olduğu bir sektöre yatırım gerçekleştirdiği ve ortak bir girişime dahil olduğu belirtilebilmektedir.
Farklı türleri bulunan doğrudan yabancı yatırımlar, ülke ekonomisi üzerinde bazı etkilere sahiptir. Genellikle bu yatırımlar ile bunları yöneten yasalar, bir şirketin büyüme stratejisi üzerinde önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla genel itibari ile doğrudan yabancı yatırımlar, gerek şirket ekonomisinde gerek ise ülke ekonomisinde olumlu bir etkiye sahip olabilmektedir. Ancak özellikle konglomera doğrudan yabancı yatırım gibi türlerde, deneyimsiz olunan bir sektöre adım atıldığı için dikkatli olunması gerekmektedir. Ayrıca yatırım yapılan şirketin mevcut durumu, bu şirketin bağlı olduğu ülkenin ekonomisi ya da teknolojik gelişim seyri de yatırımları etkilemektedir.
Doğrudan yabancı yatırım güven endeksi, ülkeler için ayrı bir şekilde incelenmektedir. Ancak bu kavram, yapılan yatırımın hem yatırımcıyı hem de ekonomiyi nasıl etkileyeceğine dair fikir vermektedir. Türkiye’nin de bu bağlamdaki güven endeksinin, 2010’da BRICS ülkelerinden daha geride iken 2012’de sıçrama yaşadığı bilinmektedir. Buna bağlı olarak doğrudan yabancı yatırım güven endeksi yüksek ise bu durum, yatırımcıların işlem gerçekleştirmeye sıcak bakmalarını sağlamaktadır.
