Bir ülkenin ulusal para biriminin, diğer ülkelerin para birimine olan değerini gösteren katsayı; döviz kuru olarak adlandırılmaktadır. Döviz kuru, parite kavramı ile de doğrudan bağlantılıdır. Nominal, reel, efektif ve çapraz kur ise döviz kurlarının türleri olarak belirtilebilmektedir.
Döviz Kuru Nedir?
Herhangi bir ülkenin para biriminin, diğer ülkelerin para birimleri karşısındaki değerini temsil eden katsayı; döviz kuru olarak adlandırılmaktadır. Ancak döviz kuru kavramının tam olarak anlaşılabilmesi için döviz sözcüğünün anlamına da değinilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda döviz, yabancı ülkeler tarafından kullanılmakta olan para birimi olarak tanımlanabilmektedir. Ülkeler arasında gerçekleştirilen ticari faaliyetlerde sıkça kullanılan ve en çok tercih edilen yatırım araçlarından biri dövizdir. Ayrıca döviz ile yapılan işlemlerde, alış ve satış kuru olarak adlandırılan iki ayrı seçenek bulunmaktadır. Buna bağlı olarak döviz kuru sistemleri de sıkça araştırılmaktadır. Türkiye’de mevcut olarak kullanılan 3 ayrı döviz kuru sistemi ise şu şekildedir;
- Denetimli Kur Sistemi: Döviz kurundaki dalgalanmanın Merkez Bankası tarafından kontrol edilmesine yönelik faaliyet gösteren bir sistemdir.
- Esnek Piyasa Döviz Kuru: TCMB tarafından herhangi bir müdahalede bulunulmayan ve kurun serbest olarak dalgalandığı sistemdir.
- Sabit Kur Sistemi: TCMB tarafından döviz kurunun dengelenmesi amacı ile müdahalede bulunulan bir sistemdir.
Döviz Kuru Türleri Nelerdir?
Farklı döviz kuru çeşitleri, para birimleri arasındaki dengeye yönelik fikir vermektedir. Ayrıca farklı döviz kuru türlerinin hesaplama yöntemleri de buna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Sıkça araştırılan döviz kuru çeşitleri ise aşağıdaki gibidir;
- Reel Kur: Bu türde nominal kurun, enflasyon oranı çerçevesinde düzenlenmesi söz konudur. Dolayısıyla nominal kurun mevcut değerinin de direkt olarak reel kur ile ilişki içerisinde kaldığı söylenebilmektedir. Reel kurda artış görülmesi durumunda ise USD/TL paritesi bazında TL’nin değer kaybettiği belirtilebilmektedir.
- Nominal Kur: Yabancı para birimlerinin ulusal para birimi karşısındaki değeri, nominal kur olarak isimlendirilmektedir. Dolayısıyla nominal kur, 1 ABD dolarının farklı bir para birimine olan eşitliğini belirtmektedir.
- Çapraz Kur: Bir para biriminin farklı bir yabancı para birimi cinsinden olan kur değeri, çapraz kur olarak adlandırılmaktadır. Bir kişi dolar biriminden olan parası ile Euro almak istediğinde çapraz kurun devreye girdiği söylenebilmektedir.
- Efektif Kur: Bu türde iki yabancı döviz kurunun, birbirlerine olan ortalaması hesaplanmaktadır.
Paritenin Tanımı Nedir?
Söz konusu döviz kuru ve çeşitleri olduğu zaman en sık araştırılan kavramlardan biri de parite olmaktadır. Çünkü parite, döviz kuru ile sıkça karıştırılan bir kavramdır. Ancak bu iki kavram birbiri ile bağlantılı olsa da aynı unsurları belirtmemektedir. İki farklı para biriminin birbirlerine olan değerleri, parite olarak adlandırılmaktadır. Parite çiftleri de iki farklı para biriminin, uluslararası para piyasası kapsamında kabul gördüğü bilinen sembollerini içermektedir. Euro ve ABD dolarının paritesinin, EUR/USD olarak ifade edilmesi bu duruma örnek verilebilmektedir.
Döviz Kurunu Değiştiren Etkenler Nelerdir?
Ödemeler dengesi, sermaye hareketleri ve gelir seviyesi gibi birçok etken; döviz kurunu değiştiren unsurlar arasındadır. Bu bağlamda döviz kurunu etkileyen faktörler ile açıklamaları aşağıdaki gibidir;
- Gelir Seviyesi: Bir ülkenin gelir ortalaması, diğer ülkelerden daha yüksek olabilmektedir. Burada her iki döviz kuru için de ülkenin ithalatında yükselme meydana gelmektedir. Arz değişmese de kur yükselişe geçmekte ve bu durum, ülkenin para biriminin değer kaybetmesine yol açabilmektedir. Dolayısıyla gelir düzeyinin artış ya da düşüş göstermesi, döviz kurunun dengesini etkilemektedir.
- Ödemeler Dengesi: Bir ülkenin iktisadi işlemlerinin kaydı, ödemeler dengesi olarak adlandırılmaktadır. Aktif döviz kuru politikaları ise ödemelerdeki dengesizliklerin ortadan kaldırılması için uygulanmaktadır. Döviz fiyatlarındaki değişiklikler, talep ve arz dengesini de etkilemektedir.
- Sermaye Hareketleri: Özellikle kısa vadede döviz kurunda gerçekleşen değişikliklerin sermaye hareketlerinden etkilendiği bilinmektedir.
- Faiz Oranları: Reel faiz oranlarında düşüşe rastlanması, ülkenin para biriminin değer kaybettiğini göstermektedir. Bunun tam tersi olarak reel faiz oranlarının yükselmesi ise para biriminin değer kazandığının sinyallerini vermektedir.
- Genel Fiyat Seviyesi Değişiklikleri: Enflasyonun yüksekliği, yerel üretim olan ürünlerin yurt dışına göre daha pahalı olmasına yol açmaktadır. Bu nedenle ithal mallara gösterilen talep artış göstermekte ve ulusal para birimi değer kaybetmektedir. Yani enflasyon ile ülkenin para biriminin değeri, birbiri ile ters orantılıdır.
BİZE ULAŞIN
