Yunanistan 'Türk Akımı'nı ayağa kaldırır mı?

Enis Şenerdem

BBC Türkçe

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in geçen yılki Ankara ziyareti sırasında sürpriz biçimde açıkladığı 'Türk Akımı' doğalgaz boru hattı projesi bugün yeni bir ortak kazandı.

St. Petersburg'u ziyaret eden Yunanistan Başbakanı Alexis Tsipras, Rusya ve Türkiye'nin ardından projeye ülkesinin de destek vereceğini resmen açıkladı.

Türk Akımı'nın Rusya doğalgazını Karadeniz altından boru hatlarıyla taşıyıp Kırklareli'nin Kıyıköy ilçesinde kurulacak olan istasyonlara getirmesi, daha sonra da gazın yine boru hatlarıyla İpsala sınır geçişinden Yunanistan'a taşınması planlanıyor.

Ancak enerji uzmanları projeye temkinli yaklaşıyor.

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan London School of Economics Avrupa Enstitüsü Araştırmacısı Dimitar Bechev, bugün verilen sözlerin hiçbir bağlayıcılığı olmadığını hatırlatıyor ve ekliyor:

"Şu anda taraflar sadece bir mutabakat zaptı imzaladı. Ortada bağlayıcı bir hükümetlerarası anlaşma yok. O nedenle verilen sözler üzerinden projenin gerçekleşebileceğini söylemek spekülasyon olur" diyor.

'Siyasi tarafı ağır basıyor'

Rusya Devlet Başkanı Putin, Türk Akımı projesini Aralık 2014'teki Ankara ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birlikte açıklamıştı.

Tamamlandığında yıllık 63 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesine sahip, 1000 kilometreyi aşkın bir hat olacağı belirtilen Türk Akımı'nın henüz Gazprom'un resmi internet sitesinde dahi tanıtılmadığına dikkat çekiliyor.

Petrol Mühendisleri Odası, Enerji Politikaları Çalışma Grubu Başkanı Necdet Pamir, "Ben bu projeyi ekonomik bir girişimden çok, siyasi tarafı daha ağır basan bir proje olarak görüyorum" diyor.

Boru hattının geçtiği güzergahın iptal edilen Güney Akımı güzergahı ile neredeyse aynı olduğunu hatırlatan Pamir, BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlarken, "Anlaşılan Ruslar bu projeyi sürekli olarak Avrupa'nın üzerinde Demokles'in kılıcı gibi tutmak istiyor. Neden zaten var olan Mavi Akım güzergahına paralel bir hat düşünülmüyor da yeni bir hat çekiliyor?" diye soruyor.

Pamir'e göre siyasi gelişmelerin ışığında ibre bir anda tekrar Türk Akımı'ndan Güney Akım projesine geri dönebilir.

Güney Akım, Rus gazını Karadeniz altından geçirip Bulgaristan üzerinden Avrupa'ya taşıyacak hattı. Moskova uzun süre bu projeyi hayata geçirmek için ısrar etmişti.

Ancak Avrupa Birliği'nin enerji politikaları gereği tek bir şirkete hem tedarikçi hem de taşıyıcı yetkilerinin verilmemesi yüzünden Brüksel, Gazrprom'un projeyi üstlenmesine karşı çıktı.

Karşılıklı müzakerelerden sonuç alınamayınca, Putin 2014'teki Türkiye ziyaretinde Güney Akım projesinin rafa kalktığını ve yerini Türk Akımı'nın alacağını açıklamıştı.

Enerji Bakanı Taner Yıldız ise projenin hayata geçebileceği görüşünde.

Yıldız yılbaşında Boğaziçi Enerji Kulübü toplantısında "Ben bu projenin gerçekleştirilebileceğine inanıyorum. Büyük bir proje ve finansmandan bahsediyoruz. Ancak bu, gerçekleştirilebilecek bir konudur. Belki 2019, belki 2020'ye kadar inşaat ve diğer konular değerlendirilecek. Şu anda inceleme, değerlendirme aşamasındayız" demişti.

Yıldız geçen hafta ise hat koordinatlarının Gazprom'dan geldiğini ancak inşaatın başlaması için ülkeler arasında imzaların atılması gerektiğini ifade etmiş, fakat imza tarihinin henüz belli olmadığını söylemişti.

Türk Akımı'nın finansmanı sorunu

Yunanistan Başbakanı Tsipras ülkesinin Türk Akımı'na katılacağını söylese de mali sıkıntı yaşayan Atina'nın altyapı inşasına ne derece katkı yapabileceği sorgulanıyor.

Yeni boru hattı projesinin bir diğer farklı boyutu ise Rusya'nın gazı sadece Avrupa Birliği'nin kapısına kadar taşıyacak olması.

Yunanistan'a gelen gazın, inşa edilecek doğalgaz dağıtım hatlarıyla Avrupa ülkelerine taşınması gerekecek.

"Bu altyapı yatırımını kim üstlenecek?" diye soran LSE Araştırmacısı Dimitar Bechev, Yunanistan'ın iflasın eşiğine gelmiş bir ülke olduğunu hatırlatıyor ve yatırımı kimin, nasıl finanse edebileceği konusunda büyük belirsizlikler olduğunu söylüyor.

Türkiye'nin Türk Akımı yoluyla Rusya'dan alabildiği kadar taviz almaya çalışacağını ifade eden Bechev'e göre, BOTAŞ'ın Gazprom'dan aldığı doğalgazda indirim de bu tavizlerden birisi.

Şu ana kadar Gazprom gaz fiyatında yüzde 6'lık bir indirim olabileceğini söylese de Ankara daha fazla indirim talep ediyor.

Necdet Pamir ise "Rusya'nın durumu zaten ortada. Yaptırımlarla ve düşük petrol fiyatlarıyla ekonomisi zora girmiş durumda. Daha fazla gaz indirimi için büyük tavizler isterler" diyor.

'Proje AB'ye rağmen hayata geçemez'

Avrupa Komisyonu'nun enerjiden sorumlu üyesi Sefcovic 'Avrupa gibi büyük bir doğalgaz müşterisine böyle muamele edemezsiniz" diyor.

Türk Akımı, Brüksel'i de rahatsız eden bir proje.

Mart ayında Ankara'yı ziyaret eden Avrupa Komisyonu'nun enerji politikalarından sorumlu üyesi Maros Sefcovic, şu ana kadar Gazprom'dan projeyle ilgili herhangi bir bilgi ya da belge almadıklarını ifade etmiş ve şöyle konuşmuştu:

"Proje Gazprom'un Avrupa'ya karşı olan yükümlülüklerini ihlal etmemeli. Bu kadar büyük miktarlardan bahsederken Avrupa'yla konuşup görüşmeden karar alamazsınız. Projeleri tek taraflı olarak değiştirip Avrupa gibi büyük bir doğalgaz müşterisine bu şekilde muamele edemezsiniz."

Rusya'nın Ukrayna'yı transit ülke olarak kullanmadan doğalgazı Avrupa'ya taşıma hedefinde karşılık Moskova'nın Ukrayna üzerinden Avrupa'ya gaz taşıma konusunda imzalamış olduğu ve 2020'li yıllara kadar geçerli olan kontratları bulunuyor.

AB de bu kontratların tek taraflı olarak feshedilemeyeceğini ifade ediyor.

Bechev de Türk Akımı projesinin ayağa kalkabilmesi için Rusya - Türkiye - Yunanistan ekseninde bir anlaşmanın yeterli olmayacağını, Avrupa Birliği'nin de mutlaka işin içerisinde olması gerektiğini ifade ediyor.