Enflasyon hedeflemesi nedir? Enflasyon hedeflemesi rejiminin ön koşulları nelerdir?

1990’lı yıllarda yürürlüğe giren enflasyon hedeflemesi, gelişmiş ülkeler tarafından uygulanır. Ekonomide olan genel değişkenlerin, verilerin dikkate alınarak belirlenen bir dönem içerisinde kabul edilebilir oranda bir enflasyon oranı belirlenerek bu orana uyulacak bir yol izlenmesi; enflasyon hedeflemesidir. Ülkemizde enflasyon hedeflemesi tanımı 2000’li yılların başında gündeme gelmeye başlamıştır. Fakat ekonomik krizler dolayısı ile geçişler zor olmuştur.

Enflasyon Hedeflemesi Nedir?

Bir para politikası olan enflasyon hedeflemesinin uygulanmaya başlanması 1990 yıllarına dayanmaktadır. İlk uygulama Yeni Zelanda tarafından 1989 yılında uygulanmış ve enflasyonun düşürülmesinde başarı sağlanmıştır. Arından bazı gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler de bu politikayı uygulamaya başlamıştır. Enflasyon hedefleme politikası para politikasında fiyat istikrarını sağlayabilmek ve sürdürebilmek için kurumsallaştırılan modern bir strateji türüdür. Bu rejimin unsurları şu şekildedir;

• Sayısal bir enflasyon hedefi belirlenerek kamuoyuna sunulur.
• Merkez bankası belirlenmiş bir sürenin sonunda bu hedefe ulaşacağını bildirir.
• Merkez bankası bütün para politika araçlarını belirlenmiş olan enflasyon hedefine ulaşabilmek için kullanır. Enflasyon hedeflemesi rejiminin amacı sadece enflasyon hedefi belirleyip bunu kamuoyuna açıklamak değil, karar alma sürecini de kurumsallaştırmaktır.
• Enflasyon hedeflemesinde merkez bankası gelecek enflasyona karşı öngörüleri oldukça önemlidir. Merkez bankası tarafından yayınlanan öngörüler gelecekteki enflasyon basılarına karşı bankayı uyarmaya ve faiz kararlarında bankaya yol göstermeye yardımcı olur.
• Merkez bankası faiz kararlarını verirken oldukça geniş ve zengin bir bilgi setinden faydalanır. Bu sette toplam arz, talep gelişmeleri, maddi göstergeler, istihdam ve ücretler gibi pek çok unsur yer alır.
• Bu hedeflemede önemli bir diğer unsur da beklentilerin iyi bir şekilde yönetilmesi ve etkin iletişim politikasıdır. Enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde beklentiler geçmiş enflasyon oranlarına bakarak oluşturulur. Bu durum oranların zaman içerisinde sürekli artmasına neden olur. Enflasyon hedeflemesinde diğer para politikalarından farklı şekilde ileriye dönük hedefler konularak bu hedeflere ulaşılabileceği banka tarafından taahhüt edilir.

Enflasyon Hedeflemesi Rejiminin Ön Koşulları

Enflasyon hedeflemesi rejiminin uygulanması ve başarıya ulaşabilmesi için ekonomi içerisinde bazı ön koşulların sağlanması gerekir. Böylelikle hedefe ulaşılabilir ve yaşanacak tüm durumlara karşı önlemler alınabilir. Koşullar şu şekildedir;

• Belirlenen fiyat istikrarı amacına sıkı olarak bağımlılık: Enflasyon hedeflemesi rejimi uygulanan bir bankada uzun vadeli ilk amaç enflasyon hedefine ulaşmaktır. Diğer ikincil amaçlar ancak fiyat istikrarının hedef ile çelişmediği zamanlarda merkez bankasınca gözetilmelidir.
• Bağımsız, hesap verebilir ve güven arz eden bir merkez bankası: Merkez bankasının bağımsızlığının çeşitli unsurları bulunur. Bunlar amaç bağımsızlığı, hedef bağımsızlığı, araç bağımsızlığı ve finansal bağımsızlıktır. Günümüzde modern anlamda bağımsızlığı merkez bankalarının hedeflerine ulaşması yolunda hangi araçları kullanacağını serbestçe belirleyebilmesi gerekir.
• Güçlü ve gelişmiş finansal piyasalar: Aktarım mekanizmasının doğru çalışabilmesi yani merkez bankasının faiz kararlarını enflasyonda istenilen oranda ve istikrarlı biçimde etkilemesi için finansal temellerin sağlam olması gerekir. Aktarım mekanizması iyi çalışabilmesi için finansal sistem temelleri güçlü olmalıdır. Sağlam bir bankacılık sektörü için gelişmiş para, sermaye ve döviz piyasalarının bulunması gerekir.
• Düşük mali baskınlık: Yüksek orandaki kamu borcunun banka tarafından belirlenmiş olan kısa vade faizlerle piyasa faizleri arasındaki mekanizmayı zayıflatması ve aktarım mekanizmasının istenilen şekilde çalışmaması durumunda para politikasındaki etkinlik azalır. Mali baskınlığın düşük oranda olması enflasyon hedeflemesinin başarılı olabilmesinde oldukça önemli bir faktördür.
• Teknik altyapının sağlanması: Merkez bankası gelecek zamandaki enflasyonu doğru bir şekilde öngörebilmek için oldukça kapsamlı bir bilgi seti oluşturmalıdır. Tahmini modellerini güçlü bir şekilde geliştirmelidir.

Yukarıda belirtilen ön koşullar ne denli sağlanabilirse enflasyon hedeflemesi rejimi o kadar başarılı ve tutarlı olur. Enflasyon hedeflemesi rejimine geçiş sürecinde önemli faktör koşulların tamamının sağlanmasından ziyade koşulların enflasyon hedeflemesi rejiminin işleyişini engellemeyecek ölçüde sağlamaktır.