BİZE ULAŞIN
Ekim ayında aylık tüketici enflasyonu (TÜFE) yüzde 3,43 artarak yıllık yüzde 61,36 ile 2023’ün zirve rakımına ulaştı. Durum böyleyken Kasım ayında başka bir gelişme yaşandı. Enflasyon sepetinde yaklaşık yüzde 4’lük ağırlığı olan sigarada 4 ila 6 lira arasında değişen fiyat artışları oldu. Sadece sigaradaki bu zammın yıllık enflasyona etkisinin 0,5 puan olması bekleniyor.
Habertürk’ten Rahim Ak’ın haberine göre, 7 Temmuz’da tütün mamullerine uygulanan KDV oranının yüzde 18’den yüzde 20’ye çıkarılması sonucu sigaralar üzerindeki toplam verginin daha da yüksek bir oranı fiyata bağlı hale geldi ve sigaralar için mali çarpan 7,5’a yükselmiş oldu. Artık 1 liralık bir maliyet artışının perakende satış fiyatı üzerindeki etkisi 7,5 liraya karşılık geliyor.
Türkiye'de nispi vergi oranı satış fiyatı üzerinden yüzde 63 iken bu oran Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde ortalama yüzde 27 seviyesinde. Özellikle 2008 global krizi sonrasında 28 AB ülkesinden 22’si, sigara vergilendirmesinde düzenleme yaparak nispi vergi oranını düşürdü, maktu vergi miktarını artırdı. Böylece, sigara vergilendirme sistemini çok daha öngörülebilir hale getirdi, enflasyon etkisini minimize etti.
Türkiye'de benzer bir düzenleme yapılsaydı, bugünkü sistemde, maliyet artışlarının getirdiği fiyat artışı ihtiyacı 5 lira iken, vergi yükü aynı kalacak şekilde tamamen maktu vergi bazlı ÖTV sisteminde mali çarpan 1,3’e inecekti. Bunun sonucunda ise fiyat artışı karşılığı 90 kuruş ile sınırlı kalacaktı. Bir başka deyişle, 2023 yılı başında fiyata bağlı vergi unsuru olan yüzde 63 seviyesindeki nispi vergi yerine tamamen maktu bazlı ÖTV sistemine geçilseydi, tamamen vergi yüküne ilişkin bir hesaplama yapıldığı taktirde, yıl başından bu yana sigaraya yapılan yaklaşık 23 liralık zam 4 lira seviyesinde kalabilirdi.
Böylelikle, 19 liralık bu zam farkı yıllık enflasyona yaklaşık 2 puan daha az olumsuz etki edebilirdi. Enflasyonda meydana gelecek 2 puanlık artışın TÜFE’den ağırlıklı etkilenen personel giderleri, emekli maaşları ve TÜFE endeksli iç borç stoku dikkate alındığında bütçede yarattığı ek yükün 30 milyar liranın üzerinde olduğunu söyleyebiliriz.
Enflasyon sepetinde toplamda 143 ürün grubu bulunuyor. Sigaralar tek başına 143 ürün grubu içerisinde 6. sırada yer alıyor. Sepette yüzde 25’in üzerinde ağırlığı bulunan temel gıda ve alkolsüz içecekler kategorisinde yüzde 2,5 ile en yüksek ağırlığa sahip ekmekten daha yüksek ağırlığı bulunuyor. Toplamda 37 farklı ürün grubu bulunan temel gıda ve alkolsüz içecekler kategorisindeki 17 ürün grubunun ağırlığının toplamı sigaraların sepetteki ağırlığına eşdeğer konumda.
