Benzin zamlarına inceleme

Son yapılan zamlarla birlikte 4.5 lirayı geçen akaryakıt fiyatlarının, Türk ekonomisini tehdit eder hale gelmesi, ekonomi yönetimini de alarma geçirdi. Maliye Bakanlığı, Enerji Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Merkez Bankası, akaryakıt fiyatlarındaki artış riskinin ekonomi üzerindeki etkileri ile ilgili çalışma yapıyor. Bu çerçevede ‘tavan fiyatın’ yeniden uygulamaya konulması da gündemde. Fiyat artıran şirketler tarafından ortaya atılan ‘vergiler yüksek’ savunmasını gerçekçi bulmayan ekonomi yönetimi, Avrupa ülkelerindeki akaryakıt fiyatlarını ve maliyetlerini araştırıyor. Bürokratlar, Hollanda, Almanya, İngiltere gibi petrol yataklarına uzak olan Avrupa ülkelerinin, Türkiye’den daha ucuza nasıl akaryakıt sattığını araştırıyor.

YASAL DÜZENLEME YAPILACAK
Bürokratlar, 2009 yılından bu yana akaryakıt üzerindeki Özel Tüketim Vergisi’nin (ÖTV) sabit tutulduğunu hatırlatarak, akaryakıt zamlarını vergilere bağlamanın gerçekçi olmadığını bildirdiler. Ekonomi yönetimi, akaryakıt fiyatlarındaki artışın frenlenmesi için bazı yasal düzenlemeler yapılması gerektiği görüşünü savunuyor. Bunun için de Petrol Piyasası Yasası’nda değişiklik yapılması ve piyasanın yeniden düzenlenmesi öngörülüyor. Yapılacak düzenleme ile halen Türkiye’deki akaryakıt fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan Akdeniz piyasasından vazgeçilmesi, akaryakıt dağıtım şirketlerinin fiyat artışlarına ‘bildirim’ yerine ‘onama’ zorunluluğunun getirilmesi planlanıyor.

DAĞITICI VE BAYİ PAYI YİNE ‘TAVAN’ YAPTI
Akaryakıt fiyatlarındaki son artışlar, 2009 yılında uygulanan tavan fiyat kararının yeniden tartışmaya açılmasına yol açtı. Ancak kararı uygulayacak olan Enerji piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 2009 yılında tavan fiyat uygulaması sırasında Maliye’nin vergileri artırması nedeniyle, yeniden tavan fiyat kararı alınmasına pek sıcak bakmıyor. Son verilere göre, dağıtım ve bayi payı 40-45 kuruş arasında değişiyor. EPDK, 2009 yılında dağıtıcı ve bayi paylarının 46 kuruşa ulaşması üzerine tavan kararı almış, kararın ardından paylar 23-25 kuruşa gerilemişti.

FREN İÇİN 3 FORMÜL
Akaryakıt fiyatlarına doğrudan müdahale edilemiyor. Zamlar, akaryakıt şirketleri tarafından belirleniyor ve EPDK bildiriliyor. Yapılacak düzenleme ile bildirim yerine ‘onama’ zorunluluğu getirilecek. Bu da akaryakıt fiyatlarındaki ‘maliyet dışı’ artışlara fren getirmiş olacak.

Türkiye’deki şirketler akaryakıt fiyatlarını Akdeniz piyasasını baz alarak belirliyor. Bu da yasal düzenleme ile gerçekleşiyor. Ancak Akdeniz piyasası Türkiye’nin şartlarına tam olarak uymuyor. Bu nedenle fiyatlar için baz alınan Akdeniz piyasasından vazgeçilmesi planlanıyor.

Son fiyat artışları ile birlikte dağıtıcı ve bayi kârları EPDK’nın 2009’da tavan fiyat kararı aldığı düzeye ulaştı. EPDK’nın, yeniden tavan fiyat kararı alması da ekonomi yönetiminin üzerinde durduğu alternatifler arasında bulunuyor.