BİZE ULAŞIN
Birleşmiş Milletler, İkinci Dünya Savaşı devam ederken, 1944 yılının Temmuz ayında toplanarak bir para anlaşması yapmıştır. Bu anlaşma Bretton Woods Anlaşması'dır. Uzun zaman varlığını Doğu Bloğu olarak sürdüren ülkeler hariç yaklaşık kırk dört ülke bu anlaşmada yer almıştır.
Savaş bitmek üzereyken üstünlük kazanan ülkeler evrensel para düzenini yönlendirmek istemiştir. Anlaşmaya katılan diğer ülkeler de bunu kabul etmiş ve bir sistem oluşturulmuştur. Sabit kur esasına bağlı kalınan bu anlaşma ile dolar esas para birimi kabul edilmiştir.
Aynı isimli bir anlaşma ile ortaya çıkıp kullanılmaya başlayan uluslararası para idare sistemidir. Amerikalı ekonomist Harry D. White tarafından sunulan bir sistemdir. Dünyanın büyük, gelişmiş, önde gelen ülkeleri arasındaki ilişkileri düzenler.
Bu ülkeler arasındaki finansal ve ticari işlemlerde uyulması gereken bazı kurallar vardır. Bretton sistemi ile bu kurallar belirlenir. Dünya Bankası ile Uluslararası Para fonu olan IMF'nin kuruluşuna karar verilmesinin de sebebidir. Bu iki oluşumun amacı sistemi kontrol altında tutabilmektir.
Sistemin kurulduğu dönemde tüm ülkelerin ekonomisi altın standardına bağlıydı. Anlaşmaya göre sisteme dahil olan ve parasını altına dönüştürmeyi kabul eden tüm ülkelerin para biriminin değeri dolarak göre hesaplanmaya başlandı.
Bu hesap doğrultusunda da dolar altın ile dönüşüm geçirebilen tek ulusal para birimi oldu. Yapı, altına dönüştürülebilecek tek para biriminin dolar olarak kabul edildiği bir yapı olarak uygulanmaya başladı.
Sistem dahilinde ortaya çıkan IMF ve Dünya Bankası kurumları için belirlenen kurallar da sisteme hizmet eder niteliktedir. Örnek olarak IMF'nin, küresel alanda parasal iş birliği oluşturmak, uluslararası ticareti kolay hale getirmek, sürdürülebilir ekonomik bir büyüme için ülkeleri teşvik etmek, ekonomik istikrarda artış oluşturmak gibi hedefleri vardır.
Dünya Bankası ise buna benzer hedeflere sahiptir. Ülkelerdeki yoksulluğu ortadan kaldırmak ya da azaltmak, küresel gelişmişlik ve refah için ülkeleri desteklemek bunlardan bazılarıdır.
Doların altına dönüştürülmesi konusunda karşılaşılan aksilikler sistemin çökmesine sebep olmuştur. Amerika'nın yaşadığı iktisadi sorunlar dış ticarette dolara olan güveni sarsmıştır. Bu sarsılma sonucunda sistemin çöküşü başlamıştır.
Altın standardının tamamen terk edilmesi ülkelerinin para birimlerinde dalgalanmalar oluşturdu. Sistem çöktüğü halde sistem sayesinde var olan IMF ve Dünya Bankası kurumları varlıklarını sürdürmeye devam etti.
Sistemin çöküşü, Amerika'nın ekonomik durgunluğunun başlamasına bağlı olarak gelişti. Amerikan doları etkin olarak dolaşımdaydı. Bu dolaşım tehlikeli bir değer düşüşü anlamına geliyordu. Ülkede genel bir işsizlik sorunu vardı. Ekonomi git gide bozuluyordu.
Dönemin başkani Nixon, altın karşısında doların değerini düşürme kararı aldı. Bir dolar önce 1 ons altının 1/38'ine, daha sonra ise 1/42'sine düştü. Beklenenin aksi gerçekleşti ve bu uygulama başarısız oldu.
Amerika'nın merkez bankasında altın birikimi git gide azalmaya başladı. Nixon da yeni bir çözüm olarak dolar ve altın değerlerini birbirinden ayırdı. Altın fiyat kontrolsüz olarak piyasada dolaşıma başladı. Altın yükseldikçe sistem çöktü.
1944 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Dolar devalüasyona uğrayınca 1971 yılından itibaren çöküşe geçmiştir. 1973 yılında ülkelerin sanayileşmesiyle tamamen ortadan kalkmıştır.
Harry D. White'ın sunduğu plana göre sistemde şu kurallar geçerli kabul edilmiştir: Döviz kurunda istikrar, uluslararası likit akışının yeterli derecede sağlanması, dövizin denetlenmesi, ithalat kısıtlamalarının ortadan kaldırılması.
Sistem sabit döviz kur sistemine dayalı olarak çalışır. Anlaşmaya dahil olan tüm ülkeler para birimlerinin değerini Amerikan dolarına endekslemek durumundadır.
