Denetimde birleşme rahatsızlığı

Maliye Bakanlığında seçim öncesi başlayan ve yeni dönemde hayata geçirilmesi planlanan vergi denetim birimlerinin yeniden yapılandırılması çalışmalarında, vergi denetim elemanlarının “Vergi Denetim Kurulu” adı altında örgütlenmesi planlanıyor. Kurulun, halen Maliye Bakanına bağlı Teftiş Kurulu ve Hesap Uzmanları Kurulu ile Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesindeki Gelirler Kontrolörleri Başkanlığı ve vergi denetmenlerini bir çatı altında toplaması düşünülüyor.

Yeni yapılanmada da, 3'lü ve 4'lü birleşme alternatifleri üzerinde duruluyor. İlk alternatifte, Vergi Denetim Kurulunda, merkez ve taşra ayağı şeklinde ikili örgütlenme öngörülüyor. Merkezde, hesap uzmanları, maliye müfettişleri ve gelirler kontrolörleri birleşiyor. Bu 3 birim vergi müfettişi adını alarak, merkezi denetim birimini oluşturuyor. Kurulun taşra ayağını ise vergi denetmenleri meydana getiriyor.

İkinci alternatifte ise hesap uzmanları, maliye müfettişleri, gelirler kontrolörleri ve vergi denetmenleri 4'lü birleşmeye gidiyor. Burada merkezi denetim elemanları ile vergi denetmenleri ayrımı tümüyle son buluyor.

KURUL, KİME BAĞLANACAK?
Çalışmalarda, Vergi Denetim Kurulu'nun Maliye Bakanlığı mı, yoksa Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde mi kalacağı konusu da henüz netleşmedi.
Merkezi denetim birimleri, Kurulun, Maliye Bakanlığına bağlı bir birim olarak faaliyet göstermesini isterken, Gelir İdaresi Başkanlığı, vergi denetimleri açısından Başkanlığa bağlı bir birime ihtiyaç duyulduğunu savunuyor.

DENETİM BİRİMLERİNDE HUZURSUZLUK
Bu arada Maliye Teftiş ve Hesap Uzmanları Kurulu ile Gelirler Kontrolörleri Başkanlığında yeniden yapılandırmaya dönük bir huzursuzluk yaşanıyor.

Birimler, öncelikle mevcut durumun devamı yönünde tavır takınırken, tek çatılı bir yapılanmaya gidilmesi halinde vergi denetmenleriyle bir birleşme olmamasını istiyor.

Merkezi denetim birimlerine eleman alımında ve eğitim sürecinde çok hassas davranıldığını ifade eden merkezi denetim birimleri, yeni yapılanma konusunda şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Vergi denetmenlerini de içine alan 4'lü birleşme, şu anki hizmetlerde ciddi sıkıntılara neden olur. Vergi Denetim Kurulunda merkez ve taşra ayağı ayrı ayrı olmalı. Müfettiş, hesap uzmanı ve gelirler kontrolörlerinden oluşan merkezi yapı, şimdi olduğu gibi büyük mükellef incelemelerine odaklanmalı. Bugün miktar olarak vergi kaçağı en fazla büyük mükelleflerde görülüyor. Büyük mükelleflerin incelenmesi de belli bir ihtisas ve tecrübeyi gerektiriyor. Yabancı ülkelerde de, büyük mükellef ve küçük mükellef incelemeleri şeklinde ikili yapı var. Bu farklılık, aynı zamanda hizmetin de bir gereği. Türkiye'de geniş yelpazesi olan küçük işletmelerde daha çok fatura ve belge düzenine dönük vergi denetimleri gerçekleştiriliyor. Denetimlerin dörtte üçünü de bu tür işler oluşturuyor. Ancak bu denetimler, çok vasıflı denetim elemanlarını da gerektirmiyor. 8-10 formatta eğitilen denetim elemanları, bu görevleri ifa edebiliyor. Bu nedenle Gelir İdaresi Başkanlığı, çok sayıda vergi denetmeni ve yardımcısı alımına gitti.

Ülkemizde en büyük vergi kaybının görüldüğü büyük mükelleflerin denetiminde ise uzmanlaşmaya ihtiyaç bulunuyor. Bu nedenle Vergi Denetim Kurulunda, merkezi denetim elemanları mutlaka merkezde bırakılmalı, vergi denetmenleri de vergi denetiminin taşra ayağını oluşturmalı.”

ÖZEL SEKTÖRE KAÇIŞ OLUR
Merkezi denetim birimleri, dörtlü birleşme halinde, merkezi denetim elemanlarının moral, motivasyonlarının kaybolacağını ve özel sektöre kaçış başlayacağını da ileri sürüyor.

Yeni yapılanmada değerlerin korunarak, organizasyon eksikliğinin giderilmesini isteyen merkezi denetim birimleri, başarılı olan vergi denetmenlerine, özel bir eğitim sürecinden geçirildikten sonra, sınavla merkeze geçiş hakkı tanınabileceğini de ifade ediyor.

Denetim birimleri, yeni yapılanmaya gidilirken, denetim elemanlarının özlük haklarının iyileştirilmesine ihtiyaç olduğuna da vurgu yapıyor. Vergi denetim birimlerinin tek çatı altında toplanmasına dönük çalışmaların sürdüğü Maliye Bakanlığı bünyesinde halen 170 dolayında maliye müfettişi ve 330 dolayında hesap uzmanı görev yapıyor. Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı Gelirler Kontrolörleri Başkanlığındaki denetim elemanı sayısı 360, vergi denetmeni ve yardımcısı sayısı da 4 bin olarak belirleniyor.