BİZE ULAŞIN
Gamze Gören / Ekonomi Servisi
Şimdiye kadar bu çok kolay olabilirdi. Zira Trudeau’nun siyasi kökeni, cinsiyet eşitliğine yönelik takdire şayan söylemleri ve çetin cevizliğine rağmen Kanada –zengin ve başarılı olduğu halde- dünya ekonomisinin ana aktörlerinden biri sayılmaz. Fakat Justin Trudeau’nun liberal hükümeti Kanada’yı, dünyanın hali hazırda umutsuzca ihtiyaç duyduğu bir tür ekonomi politikasının deneme alanına dönüştürüyor.
Finans krizinden 8 yıl sonra Büyük Buhran’dan bu yana en kötü ekonomik gerileme sürecine sürüklenen küresel ekonominin alevi sönmek üzere. Çin yavaşlıyor, ülkede likidite elden gidiyor. Çin’in sonsuz demir, bakır, süt, soya fasulyesi, metalürji, kömür ve tabi ki petrol açlığına bel bağlayan ülkelerin ihracat gelirleri çakıldı.
Zengin dünyada İsviçre’den Japonya ve Avrupa Merkez Bankası’na kadar merkez bankaları, finansal piyasaların temel mantığını altüst edici bir şekilde faiz oranlarını negatif düzeye indirerek ucuz para ile ekonomik büyümeyi canlandırmak için aşırı çaba sarf ediyorlar. (Küresel ekonominin bugüne kıyasla daha iyi zamanlarında borçlular ödünç aldıkları parayı ödüyor ve borç verenler de borç vermek üzere ödeme alıyorlardı) Aynı zamanda Amerikan şirket kârları da daralıyor. Yatırımlar durgun ve tüketiciler borçlanarak tüketme fikrine daha mesafeli.
Peki küresel ekonomide dümeni büyümek için nereye kıracağız? Keynezyen teori, kamu harcamaları gibi maliye politikalarını destek veriyor. Mali açıdan muhafazakâr karar vericilerin, kamu harcamalarını denetlemek konusundaki ilgisiz tavrı artık değişmeye başladı. IMF Şubat ayında ekonomiyi ayağa kaldırmak için maliye politikalarından aksiyon alınması gerektiğinin altını çizdi. Öte yandan 15 Nisan’da ekonomik büyümeyi ateşlemek için kamu bütçesine başvurulabileceği teorisinin gündeme geldiği G-20 maliye bakanları toplantısında kimse aksiyona geçeceğine dair herhangi bir söz vermedi.
New York’taki Ekonomi Kulübü toplantısında konuşan FED Başkanı Janet Yellen da, çözümde başrolü maliye politikasına vermenin kesinlikle işleri kolaylaştıracağına inandığını ifade etti.
Kanada ise bu çözüm önerisinin doğru olup olmadığını öğrenmeye çok yakın. Liberal kanadı güçlenen Kanada Parlamentosu’nda Başbakan Trudeau’nun hükümeti, emtia ihracatçıları nedeniyle acı içinde kıvranan ülke ekonomisini canlandırmak için iddialı bir harcama planı taslağı hazırladı .
Geçtiğimiz ay açıklanan Trudeau hükümetinin bütçe açığıyla mücadeledeki ilk bütçe planı geçtiğimiz yılın aynı dönemindeki 5,4 milyar Kanada dolarına kıyasla 29 milyar Kanada doları daha fazla. Geçtiğimiz yıl kamu harcamalarının milli hasılaya oranı yüzde 13,6 iken, bu yıl bu oranın yüzde 14,6’ya yükselmesi bekleniyor. Bütçenin 11,9 milyar Kanada doları tutarındaki bölümünü aralarında toplu taşıma, su ve atık sistemleri gibi son tüketiciye dokunan altyapı yatırımları ile çocuk bakım tesisleri alıyor. Kanada’nın harcamaları artırma yönündeki bu adımı, resesyonu uzaklaştırmak için atılmış en doğru adım olabilir. Ülke ekonomisindeki büyüme, geçtiğimiz yıl petrol ihraç gelirlerindeki sert düşüşle birlikte yavaşlamıştı.
Kanada’nın harcamaları artırma yönündeki kararı, ABD ve Almanya gibi kısa vadede yatırımları uzun vadede verimliliği artırmak için faiz oranlarının aşırı düşük seyrettiği ülkelere ilham verebilir. Ancak ekonomik büyümeyi ateşlemek için harcamaları artırmaya çalışacak olan dünyanın zengin bölümünün önünde ‘ufak’ bir sorun var. ECB Başkanı Vítor Constâncio son konuşmasında, tüm büyük ekonomiler için maliye politikalarının yasak bölge olduğuna dikkatleri çekti: “Euro bölgesinin maliye politikası, İstikrar ve Büyüme Anlaşması mevzuatınca katı kurallara bağlandı ve ABD’de de maliye politikası politik hizipler nedeniyle tıkanmış durumda. Görünen o ki, dünya ekonomisi hızla kötüleşirken hükümetler ellerindeki tüm ekonomik silahların kullanımını hızlandırmak durumunda kalacaklar”.
İşte tam da bu noktada Kanada tüm dünyaya ‘sorumlu’ bütçe açığı yönetiminin ne olduğunu gösterecek. Moody’s analistleri, Kanada’nın dev bütçe açıklarını da içeren bütçe planlamasının, ülkenin AAA olan kredi notunu tehdit etmediğini belirtiyorlar. Analistler ayrıca mevcut bütçe açığının, global standartlar ve orta vadeli düşüş öngörüleri çerçevesinde hala ‘küçük’ kaldığı kanaatinde.
Kanada’nın kurşun geçirmez ekonomi notu, büyük ölçüde bir önceki muhafazakar Stephen Harper hükümetinin mirası. Emtia ihracatında yaşanan patlamanın deyim yerindeyse ekmeğini yiyen Harper hükümeti bu sayede bütçe açıklarını makul biçimde destekleyebildi.
Büyük Buhran sırasında boğuşulan dev bütçe açıklarının ardından, Kanada yavaşça bütçe fazlası veren bir ekonomik görünüme döndü. Hali hazırda iktidarda olan Trudeau ise biraz biber ekleyerek ekonomiyi eski tadına kavuşturmaya kararlı.
Hazır söz açılmışken, bu yol Keynezyen ekonomi politikasının tamamen işe yarayacağını düşündürüyor. 1937 yılında kaleme aldığı ünlü eserinde Keynes, ”Ani çöküş değil ama patlama Hazine’de tasarruf için doğru zamandır” diyordu. Kanada’da hükümet Keynes’in oyun planını yeniden işletmek üzere sorumluluk alıyor. Diğerleri için üzücü bir haber olabilir bu.
