Salep yetiştiriciliği nasıl yapılır, zor mu, devlet desteği var mı? Salep nasıl yetiştirilir?

Zorlu iklim koşullarında ve kayalık gibi alanlara varan çeşitli bölgelerde yetişebilen salep, Orchidaceae familyasının kapsadığı orkide türlerindendir. İncelenen bitkinin hasat sürecinden verim alınması için ilk olarak toprak hazırlığının başarılı bir şekilde tamamlanması gerekir. Bu kapsamda toprağın organik maddeler bakımından zengin hâle getirilmesi ve ilaçlanması önem arz eder. Genellikle nisan-mayıs aylarında hasat edilen bitkinin yumruları dikim işlemlerinde kullanılır. Ardından ekim yapılan bölgenin salep yetiştiriciliğine uygun hâle getirilmesi için çeşitli teknikler dikkate alınır. Günümüzde ilgili bakanlıktan alınan izinler doğrultusunda yetiştirilen salep bitkisinin ekim ve hasat süreci konusunda bilgi edinmek isteyen kişilerse çeşitli eğitimlere katılabilir.

Salep yetiştiriciliği nasıl yapılır?

Orchidaceae familyasının kapsadığı orkidelerin 450 cinsi ve 20 bin türü vardır. Dünyanın hemen her yerine yayılan tek köklü, yumrulu, başak çiçekli ve salkımlı orkide türlerinden biri de saleptir. Söz edilen bitkinin yumru hâlindeki köklerinin dövülmesi sonucunda elde edilen toza da sahlep adı verilir.

Türkiye'de orkidelerin 26 cinsi ve 165 türü mevcuttur. Dolayısıyla ülkemizde salep yetiştiriciliğinin de yaygın olarak yapıldığı bilinir. Tropikal iklimin hakim olduğu bölgelerden ılıman alanlara uzanan herhangi bir yerde yetişebilen salep, bataklıklarda ve kayalıklarda büyüyebilir. Ancak salep yetiştiriciliğinin sabırlı bir şekilde gerçekleştirilmesi gerektiği açıklanmalıdır. Çünkü bu bitkinin büyümesi birkaç yıldan daha uzun sürebilir.

Salep yetiştiriciliğinin nasıl yapıldığını merak edenlere, ilgili bitkinin tohumluk yumrularının toprağa ekildiği söylenmelidir. Dağ ve çayır salebi gibi türleri bulunan bitki, belirtilen çeşitlerinin temel özelliklerine göre belirli bir dönemde uygun alanlara ekilir. Bitkinin ekiminden sonra hasat sürecinde verim alınması için ise bu işlemden önce toprak hazırlığı yapılması gerekir.

Salep yetiştirmenin püf noktaları nelerdir?

Salep bitkisinin iklim şartlarının göz önünde bulundurulması, toprağın hazırlanması, yumru dikimi ve bakım işlemlerinin tamamlanması gibi yetiştirme aşamaları vardır. Söz edilen adımlarla doğru zaman ekilen bitkinin verimli bir şekilde büyümesi sağlanabilir. Bu kapsamda salep yetiştiriciliğinin önemli püf noktaları aşağıdaki gibi açıklanmalıdır:

1. Salep yetiştiriciliği iklim koşulları bakımından Türkiye'nin hemen her bölgesinde yetiştirilebilir. Ege Bölgesi'nde mevcut olan salep çeşitlerinin 600-700 metreye kadar rahatlıkla büyüdüğü bilinir. Buna ek olarak daha yüksek rakımlarda da yapılan denemelere göre salep bitkisi yetiştirilmesi mümkündür. Normal şartlarda her tür toprakta yetişebilen salep, organik maddeler bakımından zengin olan yerlerde daha çabuk büyür. Bununla birlikte kışın su tutmayan süzek toprakların da salep yetiştiriciliği için daha çok tercih edildiği bilinir.

2. Salep bitkisi yetiştiriciliği yapılırken toprak hazırlığının doğru adımlarla tamamlanmasında fayda vardır. Özellikle kireçli topraklarda daha verimli bir şekilde büyüyen bitki, ahır gübresinin karıştırıldığı alanları sever. Dekar başı 400-500 kg solucan gübresinin kullanıldığı tarlalarda da ilgili bitkiden verim alındığı belirtilir. Buna ek olarak sürme işleminden sonra topraktaki zararlı ot ve canlıların giderilmesi için ilaçlama yapılır. Ardından polietilen örtüyle kaplanan toprak, 15 gün sonra 3 ay kadar havalandırılır. Belirli bir süre sonra yeniden gübreleme yapılan toprağın gevşek yapılı tohum yatağıyla bütünleştirilmesi ise bitkinin beslenme sürecini destekler.

3. Nisan-mayıs aylarında hasat edilen salep bitkisi yumruları, ağustos sonunda sürmeye başlayarak eylül ortası itibarıyla dikilebilir. Yumrular toprağa ekilirken büyüme noktalarının yukarıya bakması gerekir. Önceden hazırlanan sıralı alanlara dikilen salep yumrularının 6-8 cm derinliğe ulaştırılması beklenir. Dikim işlemi bittiği gibi yumruların sulanması gerekir. Buna ek olarak kış ve ilkbahar aylarında da iklim koşulları doğrultusunda sulama işlemine devam edilmesi mümkündür.

4. Salep yetiştiriciliğinde dikim işleminden sonra bakım sürecinin doğru bir şekilde ilerletilmesi gerekir. Yağışlar yeterli gelmediği takdirde yumruların belirli aralıklarla sulanması gerekir. Ayrıca yabancı otlara karşı hassas olan bitkinin aralıklı olarak zararlı maddelerden arındırılması önemlidir. Bitkinin domuz ve köstebekten korunması amacıyla ise çit kullanımına başvurulabilir.

5. Salep bitkisinin erken dönemde hasat edilmesiyle 8-10 kg yaş yumrudan 1 kg kuru kök elde edilir. Dolayısıyla bitkinin en doğru hasat zamanı 4-5 kg yaş yumrudan 1 kg kuru kök aşınan dönemdir. Ayrıca bitkinin tam çiçeklenmenin görüldüğü anda hasat edilmesi önem arz eder.

Salep ne zaman dikilir?

Salep bitkisinin ideal ekim zamanının eylül ayının ortasına denk geldiği bilinir. Bununla birlikte ekim-kasım aylarında da iklim şartları gözetilerek ilgili bitkinin yumruları toprakla buluşturulabilir.

Salep yetiştiriciliği zor mu?

Salep, her ne kadar zorlu iklim koşullarıyla coğrafi unsurların mevcut olduğu alanlarda yetişebilse de doğru adımlarla dikilmelidir. Bu kapsamda bitkinin büyümesinde etkili olan toprak hazırlığı, gübreleme, sulama ve hasat aşamaları dikkate alındığı zaman salep yetiştiriciliğinin emek istediği söylenmelidir. Ancak sabırlı ve itinalı bir şekilde yürütülen sürecin sonunda salep bitkisinin hasadından verim alınması mümkün hâle gelir.

Salep ekimi yasak mı?

Salep yetiştiriciliğinin kontrolsüz bir şekilde yapılmasının engellenmesi amacıyla Türkiye'de ilgili bitkinin dikim ve hasat işlemlerinin izinsiz olarak tamamlanması yasaklanmıştır. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan alınan izinler çerçevesinde belirli bölgelerde salep yetiştiriciliğinin yapıldığı bilinir. Dolayısıyla salep bitkisinin yasal çerçevede yetiştirilmesi için ilgili bakanlıktan onay alınması gerekir.

Salep yetiştiriciliği yönetmeliği nedir?

Salep bitkisinin türlerinin korunması amacıyla oluşturulan yönetmeliğe göre ilgili ürünün yetiştiriciliği yalnızca devlet gözetiminde yapılır. Bu kapsamda 2022 senesinin Ocak ayında yayımlanan "Gıda Amaçlı Salep Üretimi Genelgesi" dikkate alınır. Söz konusu yönetmeliğin içerdiği maddelerde üretim sürecinde kullanılan anaç salep yumrularının nerelerden temin edilebildiği listelenir. Aynı zamanda izinli olarak salep üretimi yapacak olan kişilerin hasattan 2 hafta önce İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine bildiride bulunmaları beklenir. Böylece üretim süreci yetkili kurumlar tarafından aşamalı olarak kontrol edilebilir. Bu sayede elde edilen yumrular ve nakliye aşamaları da idari kurumlarca denetlenir.

Salep yetiştiriciliği devlet desteği var mı?

Salep yetiştiriciliği için ilgili bakanlıktan onay alan çiftçilerin il ve ilçelerde bulunan Tarım ve Orman Müdürlüklerine giderek devlet desteği opsiyonunu sorgulamaları mümkündür. Geçmiş yıllarda salep yetiştiriciliği devlet desteği olarak sunulan %50 hibe uygulamasıyla çiftçilere bu konuda imkan sağlandığı bilinir. Günümüzde de üretim yapmak isteyen yetiştiricilere devlet tarafından sunulan hibe desteği opsiyonları mevcuttur.

Evde salep yetiştiriciliği nasıl yapılır?

Evde salep yetiştirmek isteyen bir kişinin ilk olarak gübreli toprak temin etmesi önem arz eder. Organik maddeler bakımından zengin olan toprağa ekilecek yumruların minimum 5 cm derinliğe yerleştirilmesi önerilir. Ardından bitkinin yetiştirildiği alanda bulunan toprağın nemli kalmasına özen gösterilir. Bitki fazla suyu sevmediği için ise sulama işleminin aşırı sık bir şekilde tekrarlanmaması gerekir.

Salep yetiştiriciliği kursu nedir?

Üniversitelerin ve resmî kurumların salep yetiştiriciliği alanında sunduğu çevrim içi ve yüz yüze kurslar mevcuttur. İlgili eğitimlere katılan kişiler, bitkinin ekileceği toprağın hazırlanması ve hasat sürecine kadar olan aşamaların doğru bir şekilde tamamlanması konusunda bilgilenir. Aynı zamanda eğitimlerle birlikte bitkinin ne zaman ekilip hasat edilmesi gerektiği gibi detaylara da hakim olunması söz konusudur. Eğitimleri başarıyla tamamlayan bireylere ise "Salep Yetiştirme Sertifikası" gibi resmî geçerliliğe sahip olan belgeler verilir.