Cari açıkta korkutan büyüme

2008 yılının Mayıs ayında cari açık, bir önceki yılın aynı ayıyla karşılaştırıldığında yüzde 28,8 oranında artarak 3.601 milyon dolardan 4.637 milyon dolara yükseldi. Piyasalarda beklenti 4.68 milyar dolar olacağı yönündeydi.

Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamaya göre, Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, bu yılın Mayıs ayında bir önceki yılın aynı ayına oranla ödemeler dengesindeki dış ticaret açığı yüzde 21,9 artarak 5.123 milyon ABD Doları'na, hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirler yüzde 37 oranında artarak 1.160 milyon ABD Doları'na ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderler yüzde 102,9 artarak 838 milyon ABD Doları'na yükselmiştir. Öte yandan, aynı dönemde cari transferlerden kaynaklanan girişlerin yüzde 2,4 oranında azalarak 164 milyon ABD Doları'na düştüğü gözlemlendi.

Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Mayıs döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında yüzde 33,3 oranında artmış ve 16.157 milyon ABD Doları'ndan 21.541 milyon ABD Doları'na yükseldi.

Açıklamada şu bilgiler verildi:

"Dış Ticaret Dengesi

2008 yılı Ocak-Mayıs dönemi verilerine göre ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi, bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 33,5 artarak 22.036 milyon ABD Doları tutarında açık vermiştir. 2008 yılının ilk beş aylık dönemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, altın dahil ithalat (CIF) harcamalarının bir önceki yıla oranla yüzde 36,9 oranında artarak 86.303 milyon ABD Doları'na ulaştığı ihracat (FOB) gelirlerinin yüzde 40,4 oranında artarak 57.019 milyon ABD Doları'na ve tahmini bavul ticareti gelirlerinin ise yüzde 10,6 oranında artarak 2.755 milyon ABD Doları'na ulaştığı görülmektedir.

Hizmetler Dengesi

Nisan ve Mayıs ayları tahmini veriler olmak üzere, 2008 yılının ilk beş aylık döneminde turizm gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 22,5 artarak 5.332 milyon ABD Doları'na, turizm giderleri de yüzde 14,1 artarak 1.404 milyon ABD Doları'na yükselmiştir. Bunun sonucunda söz konusu dönemde, net turizm gelirleri yüzde 25,8 oranında artarak 3.928 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık kaleminde 2007 yılının ilk beş ayında 37 milyon ABD Doları net çıkış olmuşken, bu yılın Ocak-Mayıs döneminde 381 milyon ABD Doları tutarında net çıkış gerçekleşmiştir. İçinde bulunduğumuz yıl için taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, navlun kaleminde bir önceki yılın ilk beş ayına oranla yüzde 50,3’lük artışla 1.163 milyon ABD Doları net çıkış diğer taşımacılık kaleminde ise yüzde 6,1 oranında artışla 782 milyon ABD Doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir.

Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2007 yılının Ocak-Mayıs dönemine oranla yüzde 3,3 artarak 373 milyon ABD Doları olmuştur.

Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemiyle ilgili olarak net gider, 2008 yılının ilk beş ayında bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 20,4 azalarak 316 milyon ABD Doları olmuştur.

Bu gelişmeler sonucunda, 2007 yılının ilk beş ayında toplam 2.711 milyon ABD Doları fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi, 2008 yılının ilk beş ayında yüzde 12,7 artışla 3.054 milyon ABD Doları fazla vermiştir.

Gelir Dengesi

Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemindeki net çıkış, 2007 yılının Ocak-Mayıs dönemine göre yüzde 11 oranında artarak 3.346 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Yatırım geliri kaleminin altında büyük ölçüde kar transferlerinden oluşan doğrudan yatırımlar ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkış, sırasıyla yüzde 49,2 artışla 1.377 milyon ve yüzde 23,3 artışla 2.319 milyon ABD Doları olurken portföy yatırımlarından kaynaklanan net giriş 395 milyon ABD Doları'na ulaşmıştır.

2008 yılı Ocak-Mayıs döneminde uzun ve kısa vadeli kredilere ilişkin faiz giderleri, bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 18,6 artarak 3.239 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

Cari Transferler

Cari transferler kalemi, 2008 yılının ilk beş ayında yüzde 20,5 oranında büyüyerek 787 milyon ABD Doları giriş kaydetmiştir. Bu dönemde, diğer sektörler kalemi altında yer alan işçi gelirleri 575 milyon ABD Doları gelir kaydederken, diğer transferlerden kaynaklanan net çıkış 10 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI

2008 yılının Ocak-Mayıs döneminde finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 93,3 artarak 21.947 milyon ABD Doları olmuştur. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler aşağıda özetlenmektedir.

Doğrudan Yatırımlar

Doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, bir önceki yılın Ocak-Mayıs döneminde 11.107 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmişken 2008 yılının ilk beş ayında yüzde 45,5 azalarak 6.053 milyon ABD Doları olmuştur. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 15,5 azalarak 1.023 milyon ABD Doları'na düştüğü tahmin edilirken, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredilerle ilgili olarak 30 milyon ABD Doları net kredi kullanımı gerçekleştirilmiştir.

Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net yatırımlarla ilgili olarak, 2007 yılının ilk beş ayında net 1.482 milyon ABD Doları tutarında yatırım yapılmışken 2008 yılının aynı döneminde yapılan yatırım miktarı 1.663 milyon ABD Doları'na yükselmiştir. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2008 yılının Ocak-Mayıs döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 54,4 azalarak 4.390 milyon ABD Doları net giriş gerçekleşmiştir.

Portföy Yatırımları

2007 yılının Ocak-Mayıs döneminde 7.014 milyon ABD Doları net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2008 yılının ilk beş aylık döneminde 1.095 milyon ABD Doları tutarında net çıkış gerçekleşmiştir.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında, yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2007 yılının Ocak-Mayıs döneminde 748 milyon ABD Doları net alım gerçekleştirilmişken, 2008 yılının aynı döneminde 74 milyon ABD Doları tutarında net alım yapılmıştır.

Portföy yatırımları kaleminin yükümlülükler başlığı altında yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak Genel Hükümet, Mayıs ayında yeni tahvil ihracı veya geri ödemesinde bulunmamış bu nedenle, bir önceki ay 866 milyon ABD Doları olarak gerçekleşen dört aylık net geri ödeme tutarı Ocak-Mayıs döneminde de aynı kalmıştır.

Yurtdışında yerleşik kişiler, hisse senedi piyasasında bu yılın Mayıs ayındaki 1.507 milyon ABD Doları tutarındaki net alımla birlikte Ocak-Mayıs 2008 döneminde toplam 927 milyon ABD Doları net alım gerçekleştirmiştir. Öte yandan, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında bu yılın Mayıs ayında yapılan 316 milyon ABD Doları tutarındaki net alıma rağmen Ocak-Mayıs 2008 döneminde yurtdışı yerleşiklerce toplam 1.082 milyon ABD Doları tutarında net satım gerçekleştirilmiştir.

Diğer Yatırımlar

Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan bu kalemde bir önceki yılın Ocak-Mayıs döneminde 190 milyon ABD Doları net çıkış gerçekleşmişken, 2008 yılının aynı döneminde 17.563 milyon ABD Doları net giriş olmuştur.

Varlıklar

Bu bölümde yer alan ticari kredilerde, ihracat karşılığı yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, bir önceki yılın ilk beş ayında 429 milyon ABD Doları tutarında net kredi açılmışken, bu yılın ilk beş aylık döneminde açılan net kredi miktarı 1.470 milyon ABD Doları olmuştur. Öte yandan, nakit kredilerde bir önceki yılın ilk beş ayında 76 milyon ABD Doları net geri ödeme gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde yurtdışı yerleşiklere 382 milyon ABD Doları tutarında net kredi açılmıştır.

Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz varlıkları, 2007 yılının Ocak-Mayıs döneminde 7.357 milyon ABD Doları artmışken, 2008 yılının aynı döneminde 4.718 milyon ABD Doları artış gerçekleştirmiştir.

Yükümlülükler

2007 yılının Ocak-Mayıs döneminde 7.520 milyon ABD Doları artış gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2008 yılının aynı döneminde 24.133 milyon ABD Doları artış olmuştur.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan ticari krediler kaleminde 2008 yılının Ocak-Mayıs döneminde 3.200 milyon ABD Doları net kullanım kaydedilmiştir. Aynı kalemde bir önceki yılın aynı döneminde 1.487 milyon ABD Doları net kullanım gerçekleşmişti.

Krediler kalemi incelendiğinde ise Uluslararası Para Fonu kredileriyle ilgili olarak Genel Hükümet, Mayıs ayında gerçekleşen 3.649 milyon ABD Doları kullanım ve 204 milyon ABD Doları geri ödeme ile birlikte 2008 yılı Ocak-Mayıs döneminde 2.882 milyon ABD Doları net geri ödeme gerçekleştirmiş söz konusu beş aylık dönemde yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kredilerle ilgili olarak net 663 milyon ABD Doları geri ödemede bulunmuştur. 2007 yılının Ocak-Mayıs dönemiyle karşılaştırıldığında, bankacılık sektörünün yurtdışından sağladığı net kredi miktarı yüzde 3,5 azalarak 3.001 milyon ABD Doları olmuşken, diğer sektörlerin sağlamış olduğu net kredi miktarı yüzde 22,3 artarak 13.478 milyon ABD Doları olmuştur.

Yurtdışında yerleşik kişilerce Merkez Bankası ile yurtiçinde yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar kaleminde, bir önceki yılın Ocak-Mayıs döneminde 5.741 milyon ABD Doları net çıkış gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 2.135 milyon ABD Doları tutarında net giriş gözlemlenmiştir. Bu dönemde yurtdışı bankaların yurtiçinde tuttukları net mevduat tutarı 2.517 milyon ABD Doları tutarında artmıştır.

Rezerv Varlıklar

Finans hesaplarının son kalemi olan rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler, 2007 yılının Ocak-Mayıs döneminde 5.094 milyon ABD Doları artmışken, bu yılın aynı döneminde 1.089 milyon ABD Doları azalış göstermiştir."