FED yeni balonu önceden görebilecek mi?

**ABD Merkez Bankası (Fed), bir sonraki krizi önceden görüp, engelleyebilmek için hükümetin kuruma daha fazla otorite vermesini istiyor. Ancak, kongrenin bu talebi karşılama konusunda dayanağı sağlam tereddütleri var.

**

New York Times, Fed’in yetkileri artırılmış olsaydı, konut krizi sırasında ne gibi önlemler alabileceği üzerine bir analiz yayımlandı.

O dönemin Fed Başkanı Alan Greenspan, 2004 yılında konut fiyatlarının yükselmesinin büyük sorunlar doğurmayacağını belirtmiş, bir yıl sonra da o zamanlar Bush yönetiminin ekonomi danışmanlığını yapan Ben Bernanke, konut balonunun şişme ihtimalinin çok düşük olduğunu dile getirmişti.

Fed yetkilileri, 2007 yılına gelindiğinde, mortgage kredileri piyasasındaki riskin, ekonominin geri kalanına yayılmasına beklemediklerini belirtmişti.

Analize göre, Fed’in bu açıklamaların ardından patlak veren konut krizini neden önleyemediğini açıklayamaması, daha fazla güç talebine olumlu yanıt alması ihtimalini zayıflatıyor. Kamuoyu, Bernanke ve ekibinin gelecekteki krizi önceden görüp göremeyeceğini sorguluyor.

Buna rağmen, bu hafta Atlanta’da ekonomistlerle bir araya gelen Bernanke, kriz sürecinde bankanın neler yaptığını açıkladı. Konuşmasının genelinde de Fed’in düşük faiz politikasını savunan Fed Başkanı bankanın konut balonunu önceden tahmin edemediğini kabul etmedi.

FED KENDİNİ ELEŞTİRMELİ
Ancak merkez bankasının kendisini eleştirmemesi, Kongre’nin Fed’e düşmanlığını artırıyor. Bernanke, krizin başlamasıyla birlikte uygulamaya koyduğu agresif ve yaratıcı para politikaları sayesinde büyük bir ihtimalle ikinci dönem de başkan seçilecek ama Capitol Hill henüz başkanın düzenleyici yetkilerini artırma konusunda kararsız. Üstelik Kongre, bankanın faizleri belirleme gibi yetkilerinde de söz sahibi olmayı planlıyor.

Öte yandan Temsilciler Meclisi geçtiğimiz günlerde Kongre’ye faiz oranı kararlarını gözden geçirme yetkisi verilmesine yönelik bir öneriyi kabul etti. Bir sonraki adım bu önerinin Senato’da tartışılması olacak.

ABD’li ekonomistler ise bu durum nedeniyle oldukça tedirgin. Çünkü Kongre’nin Fed’den aldığı her kararı açıklamasını istemesi, karar alma sürecini siyasallaştıracak.

Analizde, siyasallaşmış bir merkez bankasının kontrolden çıkmış bir enflasyon yolunda atılacak ilk adım olduğuna dikkat çekiliyor.

KONUT KRİZİ ÖNCEDEN BİLİNEBİLİRDİ Bernanke, Fed’in konut krizi sürecindeki performansına yönelik eleştirilere genelde, bir balonu önceden tahmin etmenin oldukça zor olduğunu söyleyerek cevap veriyor. Bu savunma çoğu durumda geçerli olsa da, haber analizde konut balonunun kendini önceden hissettirdiği belirtiliyor.

ABD’de 1960’lı yıllar ile 2000 yılı arasında geçen sürede, konut fiyatları ortalamasının gelir ortalamasına oranı 2.9 ile 3.2 arasında seyrediyordu. Ancak 2005 yılından sonra yaşanan büyük artışla bu oran 4.5'e çıktı. Alıcılar, geri ödemesini nasıl yapacaklarını düşünmeden mortgage ödemelerinin iki katına denk gelen harcamalar yapmaya başladı. Ancak sadece birkaç ekonomist, gazeteci ve bazı Fed yetkilileri bu durumun farkına varabildi.

Analizde, temel ekonomik göstergeler dikkate alındığında, gayrimenkul piyasasında bazı şeylerin kontrolden çıktığını fark etmenin o kadar da zor olmadığı belirtildi.

Greenspan ve Bernanke, ekonomik göstergelerden çok kamuoyundaki genel kanının etkisinde kalmıştı. Sektördeki herkes konut fiyatlarının düşmeyeceğine yönelik yorumlar yapmış Fed kurmayları da bu koşullar altında mantıklı kararlar alamamışlardı.

Analizde aynı şeyin bir sonraki krizde de gerçekleşme olasılığını göz önünde bulunduran Kongre’nin, Fed’in yetkilerini güçlendirme konusunda tereddüt ettiği belirtildi.